Choroby i szkodniki ziemniaka - objawy, zwalczanie

Ziemniaki, podobnie jak wszystkie inne rośliny uprawiane w naszych ogrodach i na działkach, mogą być porażane przez choroby i atakowane przez szkodniki. Poznaj najczęściej występujące choroby ziemniaka oraz szkodniki tej rośliny, a także sposoby na ich zwalczanie w uprawach amatorskich. Co robić gdy wystąpi zaraza ziemniaka lub pojawi się stonka ziemniaczana? Oto sposoby na zdrowe ziemniaki z własnego ogródka!

Choroby ziemniaka - bulwa porażona przez zarazę ziemniaka

Choroby ziemniaka i ich zwalczanie

Jedną z najgroźniejszych i najczęściej występujących chorób ziemniaka jest zaraza ziemniaka. Sprawia ona wiele problemów nie tylko w uprawie ziemniaków ale też niemniej uciążliwa jest zaraza ziemniaka na pomidorze.

Zaraza ziemniaka

W wyniku wystąpienia tej choroby ziemniaka na skórce bulw ziemniaków pojawiają się ciemne plamy, miąższ przebarwia się na czerwono-brązowo, bulwy gniją i są podatne na infekcje wtórne. Przyczyną występowania zarazy ziemniaczanej jest grzyb, którego rozwojowi sprzyja ciepło i wilgoć. Zarodniki przenoszone są przez deszcz i wiatr, mogą zarażać ziemniaki i pomidory.

Zaraza ziemniaczana na pomidorach - objawy, zwalczanie, opryski
Zaraza ziemniaczana na pomidorach to bardzo groźna choroba tych roślin, powodująca duże straty w uprawach pomidorów zarówno w polu jak i pod osłonami. Zobacz jak rozpoznać objawy zarazy ziemniaczanej na pomidorach, jak zapobiec występowaniu tej choroby, a także jakie są polecane opryski i inne sposoby na zwalczanie zarazy ziemniaczanej na pomidorach. Więcej...

Zwalczanie zarazy ziemniaka to przede wszystkim uprawa odmian odpornych. Ziemniaki należy dołować głęboko aby odizolować bulwy od zarodników, a jeżeli na pobliskich uprawach pojawiły się objawy choroby, zapobiegawczo opryskiwać odwarem ze skrzypu polnego i cebuli przez cały okres wegetacji w odstępach 14 dniowych. Po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na naszej działce ziemniaki opryskiwać preparatem Biosept Active (dawniej Biosept 33 SL). Po zakończeniu zbiorów usunąć porażone rośliny, zwłaszcza gnijące w ziemi bulwy ziemniaka.

W ochronie chemicznej przeciwko zarazie ziemniaka pierwszy oprysk wykonuje się zapobiegawczo, jeszcze zanim objawy się pojawią, wykorzystując preparat o działaniu systemicznym lub wgłębnym. Potem opryski się powtarza co 7-14 dni, stosując preparaty o działaniu kontaktowym. Możliwe do zastosowania preparaty to m. in. Acrobat MZ 69 WG, Antracol 70 WG, Gwarant 500 SC, Infinito 687.5 SC, Miedzian 50 WP, Polyram 70 WG, Revus 250 SC. Aby prawidłowo wyznaczyć terminy poszczególnych oprysków i dawkowanie środków należy zapoznać się szczegółowo z programem ochrony ziemniaka.

Alternarioza ziemniaka

Liczne, brunatne, okrągłe lub kanciaste plamy z koncentrycznymi kręgami występujące na dolnych liściach to charakterystyczne objawy tej choroby ziemniaka. Rozwojowi alternariozy sprzyja długotrwała susza przerwana krótkotrwałymi deszczami, występowanie obfitych ros oraz uprawa ziemniaka na glebach zbyt lekkich, piaszczystych. Zapobieganie wystąpieniu tej choroby to sadzenie tylko zdrowych sadzeniaków, dostateczne nawożenie potasem, który poprawia odporność roślin, uprawa odmian ziemniaka o podwyższonej odporności na tego patogena. Do oprysków przeciwko tej chorobie ziemniaków można wykorzystać środki Antracol 70 WG, Acrobat MZ 69 WG, Polyram 70 WG.

Uwaga!
Aby uniknąć konieczności oprysków przeciwko zarazie ziemniaka i alternariozie, wybierajmy do uprawy na działce wyłącznie odmiany bardzo wczesne z przeznaczeniem na zbiór po około 60 dniach od posadzenia, na tzw. młode ziemniaki. Wówczas dokonamy zbiorów zanim choroba zdąży się rozwinąć.

Czarna nóżka

Kolejną uciążliwą chorobą w uprawie ziemniaka jest czarna nóżka. Jej objawy to czarno gnijące podstawy łodyg, którym towarzyszy nieprzyjemny zapach oraz gnijące na mokro bulwy. Źródłem tej choroby ziemniaka są porażone bakteriami chore sadzeniaki oraz chore rośliny wyrosłe z chorych sadzeniaków. Chore sadzeniaki posadzone do gleby mogą w niej zgnić, nie wydając roślin - tzw. czarna nóżka przedwschodowa. Mogą też wyrosnąć z nich chore rośliny, które wkrótce po wschodach zaczynają żółknąć, słabo rosną, a u podstawy łodygi zaczynają się procesy gnilne, łodyga tuż nad powierzchnią gleby staje się czarna - stąd nazwa czarna nóżka. Porażone rośliny najczęściej giną przed wydaniem bulw, ale same są źródłem infekcji dla sąsiadujących roślin.

Występowanie czarnej nóżki w pełni sezonu wegetacyjnego może być efektem porażenia sadzeniaka, ale najczęściej jest wynikiem wtórnego porażenia od roślin zainfekowanych po wschodach. Zwalczanie czarnej nóżki jest bardzo trudne i opiera się głównie na działaniach profilaktycznych, takich jak: sadzenie zdrowych nie krojonych sadzeniaków, prowadzenie selekcji negatywnej tuż po wschodach, gdy tylko zaczną pojawiać się maleńkie, żółknące rośliny, a następnie kilka dni później, staranną pielęgnację i umiarkowane nawożenie azotem, unikanie uszkodzeń roślin, uprawa odmian odporniejszych na patogen, przechowywanie bulw ziemniaka w odpowiednich warunkach.

Warto wiedzieć!
W celu uniknięcia nadmiernego zawilgocenia, co jest częstą przyczyną rozwoju chorób grzybowych, w uprawie amatorskiej warto zdecydować się na uprawę ziemniaków w worku. Wówczas worki z ziemniakami można ustawić pod zadaszeniem, które chroni je w okresie intensywnych opadów. Ten sposób pozwala też spróbować samodzielnej uprawy ziemniaków choćby na balkonie!

Uprawa ziemniaków w worku
Uprawa ziemniaków w workach jest bardzo prosta, powala zaoszczędzić dużo miejsca, można ją prowadzić choćby na balkonie czy tarasie. Zobacz jak uprawiać ziemniaki w worku krok po kroku - od wyboru odpowiednich worków, po sadzenie ziemniaków w workach i dalszą ich pielęgnację. Więcej...

Szkodniki ziemniaków

Ziemniaki są atakowane głównie przez szkodniki. Są to głównie rolnice i drutowce, które uszkadzają bulwy ziemniaka, a takżę stonka ziemniaczana, której łupem padają liście.

Rolnice w ziemniakach

Rolnice to szkodniki ziemniaka ale też wielu innych roślin ogrodowych. W wyniku ich żerowania nasady pędów, korzenie i liście są ogryzione, rośliny rosną wolniej i więdną. W ziemi można zauważyć szarobrunatne gąsienice motyli osiągające do 4,5 cm długości, które dotknięte zwijają się w kłębek. Żerują w glebie uszkadzając korzenie roślin, nocą wychodzą na powierzchnię, gdzie uszkadzają nadziemne części roślin. Największe szkody rolnice wyrządzają w czerwcu i od połowy września.

Zwalczanie rolnic w uprawie ziemniaka polega przede wszystkim na odpowiedniej pielęgnacji roślin. W międzyrzędziach należy niszczyć chwasty, których części podziemne stanowią pożywienie dla rolnic (na przykład gorczyca jasna i komosa biała wabią samice rolnic, które składają wówczas jaja w pobliżu tych roślin). Wskazana jest orka zimowa, dzięki której rolnice, które znalazły się blisko powierzchni ziemi, giną pod wpływem działania mrozu. Przed zimą należy także zaorywać nieużytki i ugory, będące wylęgarnią tych szkodników.

Stonka ziemniaczana

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) to chyba najbardziej znany i rozpowszechniony w wielu rejonach świata szkodnik ziemniaka. Samice stonki składają pomarańczowe jaja na spodniej stronie liści ziemniaka, zaś wylęgające się z nich larwy są pękate, wydłużone, różowe, z wiekiem przybierają pomarańczową barwę. Żerują na liściach ziemniaka, ogałacając nieraz całkowicie rośliny. Przepoczwarczenie następuje w glebie. W ciągu roku mogą się rozwinąć 2-3 pokolenia stonki ziemniaczanej. Dorosłe chrząszcze są długości ok. 10 mm, mają barwę żółtą z 10 czarnymi podłużnymi paskami na pierwszej parze skrzydeł (pokrywy) oraz licznymi czarnymi plamkami na głowie. Ich ciało jest owalne i wypukłe.

Szkodniki ziemniaka - larwy stonki ziemniaczanej

Zwalczanie stonki ziemniaczanej wymaga użycia insektycydów. Oprysk przeciwko stonce należy wykonać po zauważeniu obecności szkodnika na roślinach. Do oprysku można wykorzystać preparaty takie jak Karate Zeon 050 CS (1,2-1,6 ml środka rozpuszcza się w 1,5-4 l wody, co wystarcza do oprysku 100m² uprawy ziemniaka) lub Stonkat 20 SP (0,8g rozpuszcza się w 2-4 litrach wody, wystarcza do opryskania 100m² uprawy ziemniaka). W momencie składania jaj i masowego wylęgu larw stonki ziemniaczanej można też zastosować Mospilan 20 SP rozpuszczając opakowanie 2,4 g w 6-12 l wody, co wystarcza do oprysku 300m² uprawy ziemniaka.

Szkodniki ziemniaka - stonka ziemniaczana, osobnik dorosły

Warto jednak wiedzieć, że w uprawach ogrodowych, jeżeli stonka nie wystąpi zbyt licznie, możemy przeciwko temu szkodnikowi wykorzystać bezpieczniejsze, mniej szkodliwe dla środowiska preparaty ekologiczne. Tego typu rozwiązaniami są mączka bazaltowa i ziemia okrzemkowa, którymi rośliny się oprósza. Pył pochodzący z mączki bazaltowej i ziemi okrzmkowej zatyka kanaliki powietrzne na skórze owadów i sprawia, że się duszą. Wśród środków ochrony roślin, znajdziemy zaś naturalnego pochodzenia preparat Spintor 240 EC, który z powodzeniem eliminuje larwy stonki ziemniaczanej.

Stonka ziemniaczana. Zwalczanie ekologiczne w ogrodach
Stonka ziemniaczana jest najgroźniejszym szkodnikiem w uprawie ziemniaka. Jeżeli zdecydowaliśmy się na uprawę ziemniaków we własnym ogrodzie, warto poznać sposoby na ekologiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej, dzięki którym nasze ziemniaki pozostaną naturalne i nieskażone "chemią". Więcej...

Drutowce w ziemniakach

Żerujące larwy drutowców podgryzają rośliny, powodując ich obumieranie, co przy licznym ich wystąpieniu może doprowadzać do zniszczenia wschodzących roślin i powstania pustych miejsc na zagonie. W późniejszych fazach rozwoju roślin te szkodniki ziemniaków stanowią poważne zagrożenie dla jakości plonu, bowiem żerując w bulwach tworzą wewnętrzne korytarze, co czyni ziemniaki nieprzydatnymi do konsumpcji i przetwórstwa spożywczego, a także do wykorzystania jako sadzeniaki.

Drutowiec na bulwie ziemniaka
Fot. depositphotos

Larwy drutowców, osiągają one długość 15 do 29 mm, co w połączeniu z ich walcowatym kształtem oraz jaskrawą żółtorudą bądź rudobrązową barwą grubego, chitynowego pancerza, czyni je podobnymi do odcinków miedzianego drutu. Do ich pojawienia przyczynia się brak stosowania odpowiedniego płodozmianu.

Zwalczanie drutowców w uprawie amatorskiej na działce, gdzie warto unikać ochrony chemicznej, to przede wszystkim przestrzeganie zasad płodozmianu i unikanie uprawy ziemniaków na tym samym stanowisku w kolejnych latach (przerwa powinna wynosić co najmniej 4 lata). Można stosować także pułapki chwytne. W tym celu rzędach lub między rzędami roślin w wierzchniej warstwie gleby układa się pokrojone w plastry ziemniaki. Do plastrów wchodzą szkodniki i składają w nich jaja (z jaj rozwijają się larwy). Plastry z jajami trzeba zbierać co parę dni i spalić. Aby zapobiec uszkodzeniom bulw ziemniaka przez te szkodniki przed sadzeniem stosuje się także zaprawę Prestige Forte 370 FS (60 ml rozpuszczone w 2 litrch wody na 100 kg bulw sadzeniaków). Zaprawianie bulw pomaga też w zapobieganiu uszkodzeniom przez pędraki.

Przeczytaj również:

• Choroby przechowalnicze ziemniaka. Dlaczego ziemniaki gniją w piwnicy?
• Przechowywanie ziemniaków. Jak i gdzie przechowywać ziemniaki?
• Uprawa ziemniaków w worku
• Redlenie ziemniaków - po co, kiedy, ręczne czy glebogryzarką
• Topinambur, słonecznik bulwiasty - uprawa, właściwości, przepisy

Opracowano na podstawie:
Metodyka Integrowanej Produkcji Ziemniaków, praca zbiorowa, PIORIN, Warszawa 2005 oraz materiały informacyjne producentów środków ochrony roślin. Fot. bulwa porażona zarazą ziemniaka - zdjęcie dostępne jako własność publiczna, źrodło: Wikimedia Commons, larwy i osobnik dorosły stonki ziemniaczanej - źródło: freeimages.com