Jasnota plamista - zastosowanie, odmiany, uprawa

Jasnota plamista to dekoracyjna i mało wymagająca bylina okrywowa. Szybko się rozrasta pokrywając nieduże powierzchnie. Wystarczy zapewnić jej półcieniste stanowisko i lekką oraz żyzną glebę. Zobacz jakie może być zastosowanie jasnoty plamistej i jakie właściwości posiada ta roślina. Podpowiadamy jak wygląda uprawa jasnoty w ogrodzie i które odmiany jasnoty plamistej warto posadzić.

Jasnota plamista - Lamium maculatum
Fot. Neelix, Public Domain, Wikimedia Commons

Jak wygląda jasnota plamista?

Jasnota plamista (Lamium maculatum) to bylina należąca do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Spotkać ją możemy w wielu krajach europejskich oraz azjatyckich. W Polsce ten gatunek jasnoty występuje powszechnie, porastając zarówno niziny jak i tereny górzyste.

Jasnota plamista dorasta do 60 cm wysokości. Po osiągnięciu tej wysokości jej pędy zaczynają się pokładać. Dość gęsto rosnące liście są osadzone na krótkich ogonkach, mają trójkątny kształt i piłkowaną krawędź blaszki. Zielone liście jasnoty plamistej często mają dekoracyjne, srebrzyste wybarwienie.

Wargowe kwiaty ułożone w pseudookółkach mogą występować w różnych odcieniach różu i purpury, ale można też spotkać odmiany jasnoty o kwiatach białych. Okres kwitnienia jasnoty plamistej zaczyna się w kwietniu i trwa przez całe lato.

Jasnota plamista - zastosowanie i właściwości

Jasnota plamista, w odróżnieniu od jasnoty białej czy purpurowej, nie ma właściwości leczniczych. W naszych ogrodach jasnota plamista uprawiana jest wyłącznie ze względu na walory dekoracyjne.

Jasnota plamista szybko się rozrasta i wypełnia miejsca pomiędzy innymi, większymi bylinami, takimi jak: paprocie ogrodowe, serduszka okazała, ciemiernik, parzydło leśne, brunera wielkolistna, funkie czy hakonechloa smukła.

Ze względu na stosunkowo drobną strukturę, dobrze jest łączyć jasnotę z roślinami o dużych i ciemnych liściach, takimi jak: żurawka, żuraweczka, pluskwica groniasta lub miodunka plamista, miodunka pstra. Można również zastosować jasnotę jako roślinę na obwódki, ale trzeba wówczas regularnie ją przycinać, aby nie dopuścić do nadmiernej ekspansji. Jasnota plamista dobrze prezentuje się w wiszących donicach lub balkonowych pojemnikach.

Jasnota plamista - odmiany

Jasnota plamista 'White Nancy' - to odmiana atrakcyjna dzięki srebrzystym liściom z zielonymi brzegami oraz białym kwiatom. Okres kwitnienia tej odmiany jasnoty przypada na późną wiosnę, ale pojedyncze kwiaty mogą kwitnąć przez całe lato i wczesną jesień. Delikatne liście rośliny mogą ulegać poparzeniu, gdy jest posadzona w pełnym słońcu.

Jasnota plamista 'White Nancy'
Fot. Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Jasnota plamista 'Red Nancy' - ma srebrne liście z cienkimi zielonymi marginesami, łodygi z czerwonym odcieniem i intensywnie purpuroworóżowe kwiaty.

Jasnota plamista 'Beacon Silver' - zarówno srebrzystoszare liście z cienkimi zielonymi krawędziami, jak i ciemno lawendowe kwiaty stanowią ozdobę przez całe lato.

Jasnota plamista 'Beacon Silver'
Fot. Dominicus Johannes Bergsma, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Jasnota plamista 'Album' - ma ciemnozielone liście z niewielką ilością srebra w środku oraz białe kwiaty.

Jasnota plamista 'Purple Dragon' - jest niewysoka, dorasta do 15 cm, a jej wzniesione pędy są mocno rozgałęzione. Purpuroworóżowe kwiaty pojawiają się w czerwcu. Odmiana ta jest dekoracyjna także dzięki jasnozielonym liściom z ciemniejszą obwódką.

Jasnota plamista 'Orchidea Frost' - ma piękne liście - jasne i srebrzyste, wykończone wąską, zieloną obwódką. Późną wiosną pojawiają się drobne kwiaty w kolorze purpury. Ta atrakcyjna roślina okrywowa, nawet gdy nie kwitnie, stanowi bardzo efektowny ozdobę w cienistych zakątkach ogrodu.

Jasnota plamista 'Orchidea Frost'
Fot. David J. Stang, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Jasnota plamista 'Anne Greenaway' - wyróżnia się bujnymi zielonożółtymi liśćmi ze srebrzystym wzorem oraz różowopurpurowymi kwiatami. Kwitnienie trwa od kwietnia do lipca. Odmiana dorasta do 20 cm wysokości.

Jasnota plamista 'Elisabeth de Haas' - jest odmianą karłową, dorasta do 5-10 cm wysokości. Dekoracyjne liście są zielone z srebrzystą smugą w środku. Zakwita pod koniec maja purpurowymi kwiatami które utrzymują się do września.

Jasnota plamista 'Roseum' - to dość wysoka odmiana, która w okresie kwitnienia osiąga wysokość 45 cm. Ozdobne liście mają jasnozielony kolor i srebrzystą plamkę w środku. Jasnofioletowe kwiaty pojawiają się pod koniec maja i utrzymują do lipca.

Jasnota plamista 'Pink Pewter' - ma małe, srebrzystoszare liście z wąskimi zielonymi marginesami i kwiaty w intensywnym odcieniu łososioworóżowym.

Jasnota plamista 'Golden Anniversary' - jest niewysoka, osiąga 15 cm wysokości. Zachwyca liśćmi w jaskrawym odcieniu żółci ze srebrną obwódką oraz kontrastującymi kwiatami w kolorze purpury.

Jasnota plamista 'Anne Greenaway'
Fot. David J. Stang, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Jasnota plamista - uprawa

Jasnotę plamistą należy sadzić w miejscach słonecznych lub w półcieniu. Roślina źle reaguje na brak światła i nie tylko wolniej rośnie, ale także traci atrakcyjne wybarwienie. Z kolei sadzona w pełnym słońcu, zwłaszcza podczas upalnej pogody, brązowieje i usycha. U odmian jasnoty o bardzo jasnym wybarwieniu liście mogą ulegać poparzeniom słonecznym.

Najlepsza ziemia do uprawy jasnoty powinna być luźna, wilgotna, żyzna, próchnicza o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,0-7,0). Zbyt mokra i ciężka gleba może powodować gnicie korzeni jasnoty.

Jasnota plamista - podlewanie

Jasnota plamista wymaga częstego i obfitego podlewania aby ziemia nigdy całkowicie nie wysychała. Regularne podlewanie jest szczególnie ważne dla roślin uprawianych w pojemnikach i donicach.

Jasnota plamista - nawożenie

Bylina ta ma spore wymagania pokarmowe. Najlepiej dostosować częstotliwość nawożenia jasnoty plamistej do tempa wzrostu roślin. Przyjmuje się, że najlepiej nawozić jasnotę nawozem mineralnym wieloskładnikowym dwa razy w sezonie. Pierwszy raz wiosną, gdy roślina rozpoczyna wegetację, a ponownie w połowie lata.

Jasnota plamista 'Pink Nancy'
Fot. Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Jasnota plamista - przycinanie

Ze względu na sile rozłogi jasnota plamista szybko się rozprzestrzenia. W sprzyjających warunkach (wilgotnej glebie i łagodnym klimacie) jasnota może stać się rośliną inwazyjną. Żeby zapanować nad jej rozrostem można latem przycinać rośliny, a co klika lat przerzedzać całe kępy.

Jasnota plamista - zimowanie

Jasnota plamista rzadko cierpi z powodu silnych wiatrów, a ze względu na wysoką mrozoodporność (należy do strefy mrozoodporności roślin 4) nie wymaga okrywania na zimę. Tuż przed nadejściem zimy jasnotę przycinamy nisko nad ziemią i ograniczamy podlewanie. Pomoże to roślinie przygotować się do nadejścia mrozów.

Jasnota plamista - rozmnażanie

Jasnotę plamistą najłatwiej rozmnożyć przez podział wczesną wiosną lub sadzonkowanie niekwitnących pędów. Sadzonki pędowe łatwo się ukorzeniają, często samoistnie. Odmiany ozdobne jasnoty rozmnażane przez nasiona nie przekazują cech rodzicielskich, więc metoda ta jest rzadko wykorzystywana w uprawie amatorskiej.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. J. Marcinkowski, Byliny ogrodowe, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2002, s. 286; 2. P. Czuchaj, Jasnota plamista w Hasło Ogrodnicze 2/2107;
3. U. Puczel, Nie boją się nadmiaru wody w Działkowiec 11/2010, s. 8-9;
4. Katalog Bylin - Kwiaty Trawy I Paprocie, praca zbiorowa pod red. Joanny Filipczak, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2018, s. 114.

Przeczytaj również:

Byliny wieloletnie długo kwitnące - całe lato i jesienią
Szukając roślin do ogrodu chcemy, by efekt dekoracyjny z ich zastosowaniem był jak najdłuższy, a rośliny nie wymagały wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Oto zestawienie 20 najciekawszych wieloletnich bylin kwitnących całe lato i jesienią! Więcej...

Kwiaty ogrodowe wieloletnie niskie
Kwiaty ogrodowe wieloletnie stanowią w ogrodzie przysłowiową "kropkę nad i", bowiem dopełniają kompozycje na rabatach. Wśród ogromnej ilości ciekawych gatunków można znaleźć rośliny, które są niskie i świetnie będą prezentować się na brzegu rabaty lub na skalniaku. Więcej...

Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące sprawią, że rabata kwiatowa będzie wypełniona barwnymi kwiatostanami niemal przez cały sezon od wiosny do jesieni. Oto nasze zestawienie - 20 najlepszych wieloletnich kwiatów ogrodowych o długim terminie kwitnienia, które ozdobią rabaty w Twoim ogrodzie od maja do października! Więcej...