Cząber ogrodowy - właściwości lecznicze, uprawa, zastosowanie

Cząber ogrodowy (Satureja hortensis) to jednoroczna roślina zielarska uprawiana zarówno na plantacjach, jak i w przydomowych ogródkach oraz na balkonach. Zioło to jest przede wszystkim znane jako przyprawa kuchenna ale cenione są również właściwości lecznicze cząbru. Poznaj bliżej możliwe zastosowania cząbru ogrodowego, zobacz gdzie najlepiej go posadzić i jak prowadzić uprawę cząbru ogrodowego, a także kiedy zbierać to zioło i jak je suszyć.

Cząber ogrodowy - Satureja hortensis
Fot. pixabay

Cząber ogrodowy można rozpoznać po silnie zdrewniałej łodydze i krótkich, wydłużonych, zaostrzonych na końcach liściach. Osiąga wysokość około 30 cm. Kwitnie na biało lub jasno fioletowo w niepozornych kłosach. Termin kwitnienia cząbru wypada od lipca do sierpnia. W tym okresie na roślinie często można spotkać pszczoły.

Cząber ogrodowy - właściwości lecznicze

Cząber ogrodowy posiada silne właściwości lecznicze. Ziele cząbru zawiera olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są: tymol, karwakrol i p-cymol. Zawiera także znaczne ilości garbników, substancji żywicowych i śluzowych oraz składniki mineralne, takie jak: wapń, potas, magnez, żelazo czy sód.

Cząber ogrodowy ma aromatyczny, przyjemny, korzenny zapach. Zdrowotne działanie cząbru dotyczy przede wszystkim układu pokarmowego. Zioło to wspomaga trawienie i zapobiega wzdęciom. Ma też słabe działanie moczopędne i przeciwrobacze.

Cząber ogrodowy - uprawa

Uprawa cząbru ogrodowego jest łatwa, bowiem nie posiada on szczególnych wymagań co do gleby czy stanowiska. Dobrze rośnie na glebach żyznych, lżejszych, dostatecznie wilgotnych i bogatych w wapń.

Cząber ogrodowy najlepiej uprawiać na słonecznych stanowisku. Rozmnaża się go w kwietniu przez wysiew nasion bezpośrednio do gruntu w rzędy co 30 cm. Wschody następują po około 3 tygodniach. W czasie wschodów rośliny wymagają stałej ochrony przed chwastami.

Surowcem zielarskim jest ziele cząbru. W pełni kwitnienia roślin, na przełomie lipca i sierpnia, ścinamy całe ziele na wysokości ok. 15 cm nad ziemią. Zebrane ziele suszy się luzem lub powiązane w nieduże pęczki w cieniu, w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Po wysuszeniu, przechowujemy je w zamkniętych słoikach.

Cząber ogrodowy - Satureja hortensis
Fot. ©Danka, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Cząber ogrodowy - zastosowanie

Cząber ogrodowy zastosowanie znalazł przede wszystkim w kuchni, a dzięki właściwościom leczniczymtakże - także w medycynie naturalnej.

Zastosowanie cząbru ogrodowego w kuchni

Świeże i suszone ziele cząbru ogrodowego używane jest jako przyprawa. Cenione jest głównie w kuchni włoskiej, gruzińskiej, armeńskiej. Używa się go zarówno do ciepłych potraw gotowanych jak i podawanych na zimno, do sałatek, serów, jaj. Jest składnikiem pieprzu ziołowego i bułgarskiej "czubricy".

Cząber ogrodowy ma smak ostry, przypominający trochę pieprz. Przez to świetnie sprawdza się w potrawach ciężkostrawnych, z fasoli czy grochu. Dobrze komponuje się z tymiankiem. Jest cenną przyprawą do mięs, zwłaszcza kurczaka i cielęciny.

Warto wiedzieć!
Pamiętajmy aby do gotowanych potraw cząber dodawać około 10 minut przed zakończeniem gotowania, gdyż dany wcześniej spowoduje gorzki smak potrawy.

Świeże listki cząbru użytkujemy w miarę potrzeby od czerwca, jednak największą wartość mają one w okresie kwitnienia, czyli od lipca do sierpnia. Wtedy ilość związków aromatycznych zawartych w zielu cząbru największa.

Cząber można mieszać z majerankiem, liśćmi selera, lubczyku i kwiatami bylicy pospolitej. Mieszankę roślin proszkujemy i mieszamy w równych proporcjach. Używa się ją jako zamiennik soli.

Zioła zamiast soli. Jakie zioła zastępują sól kuchenną?
Sól kuchenna, choć poprawia smak wielu potraw, to jednak nadmierne jej spożycie sprzyja problemom zdrowotnym. Dlatego zamiast soli polecamy zioła, które nie tylko nadadzą słonego smaku naszym potrawom ale będą mieć też korzystny wpływ na nasze zdrowie. Więcej...

Zastosowanie cząbru ogrodowego w medycynie

Z cząbru ogrodowego można przygotować lecznicze wyciągi oraz napary.

Wyciągi z ziela cząbru ogrodowego pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, łagodzą wzdęcia i bóle brzucha. Działają także przeciwbakteryjnie.

Napary z cząbru podaje się przy zaburzeniach gastrycznych w zatruciach pokarmowych, a także jako środek uspokajający w napięciu przedmiesiączkowym i w okresie menopauzy.

Wyciągi i napary z cząbru ogrodowego można przygotować samodzielnie w prosty sposób. Wystarczy do tego 300g świeżego ziela cząbru ogrodowego lub 30g suszu, które zalewamy 10 l wody. Jeśli chcemy przygotować wyciąg ziele moczymy w wodzie przez 12 godzin i nie rozcieńczamy. Z kolei na napar ziela nie moczymy, a gotujemy przez 30 minut.

Zastosowanie cząbru ogrodowego w ogrodnictwie

Cząber ogrodowy ma też zastosowanie w ogrodzie jako roślina miododajna, przyciągająca pożyteczne pszczoły. Warto też sadzić cząber koło fasoli aby odstraszyć od niej mszyce.

mgr inż. Joanna Białowąs

Opracowano na podstawie: Dobrakowska-Kopecka Z., Warzywa i zioła z mojego ogródka, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 166; Lewkowicz-Mosiej T., Leksykon roślin leczniczych, Wydawnictwo Świat Książki, s. 63.

Przeczytaj również:

Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
Rośliny lecznicze i prozdrowotne są stosowane od setek, a nawet tysięcy lat. Współczesna nauka tylko potwierdziła to, o czym od dawna wiedzieli zielarze, znachorzy i szamani. Doniczka na balkonie albo grządka w ogródku może stać się Twoją własną domową apteką. Oto 5 roślin, które pomogą zadbać o Twoje zdrowie, kondycję i dobry wygląd! Więcej...

Estragon - uprawa, zastosowanie, przepisy
Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie estragonu w kuchni i medycynie. Więcej...

Jakie zioła można sadzić razem?
Zioła, podobnie jak inne rośliny, mają różne wymagania. Jedne lubią cieniste i wilgotne stanowiska, inne zaś preferują tylko słońce i lekkie gleby. Dowiedz się jakie zioła można sadzić razem i skomponuj idealny zestaw ziół. Oto kilka przydatnych wskazówek oraz tabela z zestawieniem ziół, które warto sadzić obok siebie! Więcej...