Facelia błękitna - jak wygląda, zastosowanie, uprawa

Facelia błękitna to jednoroczna roślina miododajna mająca zastosowanie jako nawóz zielony. Może również pełnić funkcję rośliny okrywowej. Facelia błękitna, poza tym że jest pożyteczna, posiada także walory dekoracyjne. Wzniesione, gęsto ulistnione pędy oraz niebieskofioletowe kwiaty facelii błękitnej mogą być wspaniałą ozdobą każdego ogrodu. Zobacz jak wygląda facelia błękitna oraz poznaj zasady jej uprawy.

Facelia błękitna - Phacelia tanacetifolia
Fot. depositphotos

Jak wygląda facelia błękitna

Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) zwana także wiązanką wrotyczową jest rośliną jednoroczną z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae) pochodzącą z Ameryki Północnej.

Wzniesione pędy facelii osiągają 70-80 cm długości i są gęsto porośnięte przez mocno powcinane, zielone liście. Zarówno liście jak i pędy są pokryte krótkimi włoskami. Niebieskofioletowe, dzwonkowate kwiaty facelii błękitnej tworzą na szczytach pędów puszyste kwiatostany - wierzchotki. Facelia kwitnie długo, bo aż przez 5 tygodni (między 6 a 10 tygodniem od wysiewu), a jej nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 3-4 lata.

Warto wiedzieć!
Facelia jest omijana przez zwierzynę płową. Jeśli więc naszym problemem są jelenie lub sarny w ogrodzie, przy grodzeniu warto posiać facelię. Jest szansa, że zmyli zwierzęta, które pójdą szukać pożywienia w innych miejscach.

Facelia błękitna - właściwości i zastosowanie

Zwykle uprawiana jako zielony nawóz, facelia błękitna jest również cenną rośliną miododajną, niezwykle atrakcyjną dla pszczół i innych owadów. Poza tym ta dekoracyjna roślina jest wykorzystywana na kwiat cięty. Facelia uprawiana na zielony nawóz poprawia strukturę gleby i wzbogaca ją w biomasę. Rośliny filtrują także szkodliwe azotany zanim te przedostaną się do wód gruntowych.

Facelia ma doskonałe właściwości fitosanitarne - rośliny wydzielają związki hamujące rozwój grzybów odpowiedzialnych za groźne choroby roślin takie jak np. mączniak prawdziwy. Poza patogenami, facelia ogranicza także występowanie w uprawach niektórych szkodników np. mątwika, atakującego niemal wszystkie gatunki warzyw. Dlatego warto wysiewać facelię w ogrodzie między zagonami warzyw oraz pod drzewami owocowymi.

Kwiatostany facelii błękitnej
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Uprawiana jako roślina okrywowa facelia błękitna zapobiega erozji gleby, czyli jej wysychaniu i zaskorupianiu, a także hamuje rozwój chwastów. Stąd duża popularność tej mało inwazyjnej rośliny w uprawach i gospodarstwach ekologicznych.

Facelia błękitna jako roślina miododajna

Facelia błękitna jest cenną rośliną miododajną, szybko rośnie i zakwita po sześciu tygodniach od siewu. Kwitnie długo, do pięciu tygodni, wabiąc pszczoły zapachem i kolorem. Z jednego hektara facelii pszczelarze mogą uzyskać 300-700 kg miodu o łagodnym smaku i przyjemnym aromacie. Miód z facelii jest ceniony za swoje właściwości detoksykujące i wspomagające leczenie chorób układu pokarmowego oraz układu krążenia.

Facelia błękitna to cenna roślina miododajna
Fot. depositphotos

Poza pszczołami miododajna facelia wabi do ogrodu także inne owady pożyteczne, takie jak bzygi czy złotooki, które są wrogami mszyc. Larwy złotooków żerują także na przędziorkach, pluskwiakach i mączlikach, pomagając w naturalny sposób ograniczyć występowanie tych szkodników.

Kiedy nektaruje facelia

Facelia najlepiej nektaruje, gdy jest wysiana wczesną wiosną. Otrzymuje w tym okresie wystarczająco dużo wody. Nasiona facelii można także wysiewać latem. Kwitnąca w sierpniu facelia nie nektaruje już jednak tak obficie, choć nadal jest cennym pożytkiem dla owadów.

Dlaczego facelia nie nektaruje

Facelia nie nektaruje, gdy jest przenawożona. Nadmiar azotu w glebie sprawia, że rośliny rosną większe, ale pogarsza się ich kwitnienie i nektarowanie. Także niedobory wody oraz niedostatek światła słonecznego bywają powodem, przez który facelia nie nektaruje.

Facelia błękitna - Phacelia tanacetifolia
Fot. depositphotos

Facelia błękitna - odmiany miododajne

Zarejestrowane w Polsce odmiany facelii błękitnej są odporne, mają małe wymagania i odznaczają się dużą miododajnością.

Facelia błękitna 'Anabela' - jest polecana na zielony nawóz. Odmiana jest wysoce miododajna, z jednego hektara można uzyskać ponad 400 kg miodu.

Facelia błękitna 'Angelia' - ma bardzo dekoracyjne, jasnoniebieskie kwiaty. Rośliny tworzą dużą masę więc doskonale nadają się na nawóz zielony.

Facelia błękitna 'Asta' - jest polecana na zielony nawóz i na paszę dla zwierząt.

Facelia błękitna 'Atara' - to odmiana bardzo plenna i miododajna. Jej intensywnie niebieskie kwiaty wspaniale prezentują się na rabatach.

Facelia błękitna 'Natra' - to odmiana szczególnie polecana na poplon pod warzywa, gdyż tworzy dużą masę zieloną.

Facelia błękitna 'Stala' - ma jasne kwiaty z ciemniejszymi pręcikami. Jest doskonała na zielony nawóz i bardzo miododajna. Facelia błękitna 'Stala' dobrze znosi okresowe susze oraz wytrzymuje wiosenne przymrozki do -8°C.

Owoce facelii z nasionami
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Facelia błękitna - uprawa

Facelia jest wytrzymała na niskie temperatury i suszę, a do prawidłowego wzrostu potrzebuje głównie słońca. Poradzi sobie na każdej glebie, byle była ona dobrze przepuszczalna, gdyż facelia nie toleruje zastojów wody. Dzięki dobrze rozbudowanemu systemowi korzeniowemu roślina pobiera wodę oraz składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby. Na słabszych glebach zalecane jest zastosowanie przed siewem nawozu wieloskładnikowego NPK 8:20:30.

Jeśli uprawiamy facelię na poplon, optymalną ilość biomasy uzyskujemy po 50-60 dniach od wysiewu, gdy facelia osiągnie wysokość 30-40 cm. Na niewielkich powierzchniach najprościej jest po prostu rośliny przekopać i w ten sposób wprowadzić do gleby zieloną masę.

Jeśli chcemy zebrać nasiona, facelię kosimy w lipcu lub sierpniu.

Uprawa współrzędna facelii

Facelia nie jest spokrewniona z żadnym gatunkiem uprawianych u nas warzyw i dlatego jest dobrym przedplonem oraz sąsiedztwem dla wszystkich warzyw. Może być także uprawiana sama po sobie. Wysiewana na nawóz zielony dobrze łączy się z koniczyną, natomiast w połączeniu z lucerną i gryką stanowi dokonały pożytek dla pszczół.

Facelia błękitna - Phacelia tanacetifolia
Fot. depositphotos

Facelia błękitna - kiedy siać

Ponieważ facelia błękitna ma krótki okres wegetacji (90-100 dni) można ją siać w różnych terminach. Pierwszy wysiew możemy wykonać tuż po rozmarznięciu gleby. Minimalna temperatura do kiełkowania nasion facelii wynosi 3-4°C, a optymalna 8-10°C. Nasiona wysiewamy dość płytko na głębokość 1-1,5 cm, głębszy siew ogranicza kiełkowanie. Kiełkowanie nasion może być opóźnione także przez dużą ilość opadów.

Warto wiedzieć!
Nasiona facelii kiełkują w ciemności. Niedokładnie przykryte ziemią kiełkują słabo albo wcale.

Facelia na nawóz zielony

W przypadku uprawy facelii na zielony nawóz możemy wysiewać nasiona przez cały rok pomiędzy zagonami warzyw lub pod krzewami w ilości 1 g na m#&178;. W uprawie na poplon można także siać facelię z gorczycą (1:1,5) lub z seradelą (1:10).

Jeśli uprawiamy facelię na poplon, nasiona najlepiej wysiewać od połowy lipca do połowy sierpnia.

Jeśli zaś chcemy jak najwcześniej wiosną uzyskać rośliny, nasiona facelii wysiewamy późną jesienią, ale tak by nie zdążyły wykiełkować przed mrozem.

Uprawa miododajna facelii

Jako roślinę miododajną facelię można wysiewać 3 razy w roku:

• wczesną wiosną w marcu lub kwietniu,
• 2-3 tygodnie po pierwszym siewie,
• ostatni raz po kolejnych 2-3 tygodniach od ostatniego siewu.

W ten sposób zapewnimy ciągłość kwitnienia facelii przez długi okres sezonu wegetacyjnego.

Facelia jako roślina ozdobna

W przypadku uprawy facelii na kwiat cięty nasiona wysiewa się w kwietniu lub maju. Gdy siewki nieco podrosną, przerywamy je pozostawiając rośliny w odległości co 30 cm.

Uprawa facelii na nasiona

Facelię błękitną z przeznaczeniem na nasiona siejemy na przełomie marca i kwietnia. Wysiana w tym okresie najobficiej zakwitnie i wytworzy dużą liczbę nasion.

Facelia błękitna - kiedy kosić i zbierać nasiona

Zbiór nasion facelii wykonujemy po 120 dniach wegetacji. Jeśli zauważymy, że torebki nasienne w dolnej części rośliny są brązowe i zaczynają pękać to znak, że możemy przystąpić do koszenia. Najlepszym terminem zbioru facelii błękitnej jest koniec lipca i początek sierpnia (siew nasion powinien nastąpić w marcu lub kwietniu). W tym okresie rośliny w naturalny sposób wysychają, co poprawia zdolność kiełkowania nasion.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• 3 naturalne nawozy do warzyw, które każdy ogrodnik powinien stosować!
• Dobre sąsiedztwo roślin i warzyw
• Płodozmian warzyw. Co po czym siać na działce - tabela
• Warzywa poplonowe. Jakie warzywa siać i sadzić na poplon?

Opracowano na podstawie:
1. J. Burblis, Od facelii po nawłoć w Rolniczy Rynek 7/2019, s. 43-44;
2. E. Maciąg, P. Skalik, Siew i uprawa facelii w Pasieka 2/2016;
3. G. Pruszyński, M. Mrówczyński (pod red.), Metody integrowanej ochrony facelii błękitnej, Instytut Ochrony Roślin, Poznań 2015, s. 4-6;
4. M i G Słowikowie, Facelia - królowa roślin miododajnych w Pasieka 4/2008.