Żeń-szeń - działanie, właściwości, uprawa
Żeń-szeń to jedna z najbardziej znanych roślin na świecie, posiadających cenne właściwości lecznicze. W medycynie wykorzystywany jest przede wszystkim korzeń żeń-szenia. Poznaj bliżej lecznicze działanie żeń-szenia i dowiedz się jakie właściwości żeń-szenia przyczyniły się do takiej jego popularności. Zobacz także czy możliwa jest uprawa żeń-szenia w ogrodzie i jak się do tego zabrać.
Żeń-szeń - Panax ginseng - korzeń
Żeń-szeń - działanie, właściwości
Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) to gatunek reliktowej byliny z rodziny araliowatych, dziko rosnący w północno-wschodnich Chinach, na północy Półwyspu Koreańskiego, w Japonii i we wschodniej części Rosji. Jest długowieczną rośliną zielną, osiągającą wysokość od 30 do 70 cm. Tworzy zielone liście, złożone dłoniasto z 3-5 listków, usadowione na długich ogonkach. Latem pojawiają się białoróżowe lub seledynowe kwiaty, zebrane po kilkanaście w szczytowych baldachach. Owoc to jagodokształtny, jaskrawoczerwony pestkowiec, zawierający najczęściej po dwa zrośnięte nasiona. Przede wszystkim jednak żeń-szeń słynie ze swoich korzeni.
Korzeń żeń-szenia to słabo rozgałęzione kłącze, barwy jasnokremowej. To właśnie niezwykły kształt korzeni przyczynił się do nadania roślinie nazwy żeń-szeń, oznaczającej "człowiek-korzeń". Przede wszystkim jednak korzenie żeń-szenia słyną dzięki swoim właściwościom zdrowotnym i zastosowaniu w medycynie oraz przemyśle kosmetycznym. W medycynie chińskiej zdrowotne działanie żeń-szenia doceniono już ponad 4 tysiące lat temu.
Uważa się, iż zażywanie specyfików z korzenia żeń-szenia powoduje wzrost odporności na infekcje bakteryjne i wirusowe. Żeń-szeń polecany jest też starszym ludziom, zapewniając im wzrost witalności, poprawę samopoczucia i nastroju. Korzeń żeń-szenia być stosowany w leczeniu nerwic, impotencji i w celu hamowania niektórych nowotworów.
Cenne substancje aktywne w korzeniach to ginsenozydy. Ich działanie polega na zwiększeniu zdolności hemoglobiny do przyłączania tlenu, a zatem również lepszego zaopatrywania narządów w tlen. Pobudzają one również układ immunologiczny, zwiększając naszą odporność. Kolejnymi ważnymi substancjami zawartymi w korzeniach żeń-szenia są panaksany, zmniejszające stężenie cukrów we krwi, oraz panaksynole, które mają działanie przeciwzakrzepowe. Jest to też cenne źródło witamin A, B1, B2, B6, C, oraz licznych minerałów i mikroelementów. Te liczne właściwości żeń-szenia sprawiły, że trudno przecenić jego działanie lecznicze.
Żeń-szeń pięciolistny - Panax quinquefolius
Uprawa żeń-szenia
Żeń-szeń nie należy do roślin łatwych w uprawie. Jeśli jednak podejmiemy ten trud, otrzymamy zdrowe korzenie tej rośliny i będziemy mieli pewność, że w uprawie nie nadużywano środków chemicznych i sztucznych nawozów. Stosowanie takich korzeni może dać nam lepsze efekty zdrowotne, niż w przypadku preparatów z żeń-szenia kupowanych w sklepie, co do których jakości nie zawsze możemy być pewni.
Uprawa żeń-szenia z nasion
Żeń-szenia można wysiewać z nerkowatych, brązowych nasion, o średnicy 4-6 mm. Jest to jednak zajęcie dla cierpliwych, gdyż kiełkowanie nasion może potrwać od 18 do 22 miesięcy. Wymagane są też zabiegi stratyfikacji ciepłej (wówczas dojrzewa zarodek) oraz zimnej. Stratyfikacja nasion żeń-szenia polega na przetrzymywaniu ich w wilgotnym piasku przez kilka miesięcy, a potem podsuszeniu przed siewem. W tym celu nasiona żeń-szenia umieszcza się w skrzynce z wilgotnym piaskiem, w której stosunek nasion do piasku wynosi 1:10. Skrzynie przetrzymuje się przez 7 - 10 miesięcy w chłodnym miejscu, przykryte warstwą liści lub słomy. Na kilka dni przed wysiewem nasiona przemywa się wodą na sitach i rozkłada cienką warstwą na płótnie w celu suszenia. Zabieg ten znacznie skraca okres oczekiwania na kiełkowanie po wysiewie. Jeżeli stratyfikowane nasiona wysiejemy jesienią, wiosną następnego roku można spodziewać się wschodów. Czasem również udaje się kupić nasiona stratyfikowane, które możemy wysiać od razu.
W pierwszym roku uprawy roślina tworzy tylko jeden liść, którego ogonek pełni funkcję łodygi. Dopiero po kilku latach doczekamy się przyziemnej rozety, złożonej z większej liczby liści.
Ze względu na długi okres kiełkowania nasion oraz powolny wzrost siewek, znacznie wygodniej jest kupić odhodowane już sadzonki żeń-szenia, tym bardziej, że ich cena wcale nie jest wygórowana. Przeważnie kupuje się sadzonki 1 lub 2-letnie.
Żeń-szeń rozmnażamy jedynie z nasion, nie jest możliwe rozmnażanie wegetatywne, np. przez podzial korzeni!
Żeń-szeń - wymagania, stanowisko uprawy
Żeń-szeń powinien być sadzony glebie żyznej, próchniczej, ale jednocześnie przepuszczalnej, o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,5 - 6,5). Stanowisko uprawy żeń-szenia powinno być osłonięte od wiatrów i cieniste, nie może być bezpośrednio nasłonecznione (często stosuje się sztuczne cieniowanie). Żeń-szeń właściwy wytrzymuje temp. do -43°C, ale nie znosi zim z ociepleniami i opadami deszczu w okresie spoczynku. Dlatego konieczne jest zabezpieczanie roślin w okresie zimowym przed nadmiarem wilgoci.
Przygotowanie podłoża, zapewniającego odprowadzenie nadmiaru wody opadowej, jest ważnym czynnikiem wpływającym na powodzenie uprawy żeńszenia. Wskazane jest dodanie do ziemi gruboziarnistego piasku i żwiru, a także uprawa na podwyższonych grządkach. Pamiętajmy też o ściółkowaniu gleby pod roślinami.
Zbiór i wykorzystanie korzeni żeń-szenia
Żeń-szeń osiąga dojrzałość i właściwości lecznicze dopiero w 4-5 roku wegetacji, dlatego korzenie pozyskuje się z roślin, które mają od 6 do 8 lat. Zbiór przeprowadza się jesienią, gdy korzenie osiągną ok. 15 cm długości i średnicę 2 cm. Amatorsko do przechowywania możemy je zakonserwować poprzez suszenie na słońcu. Z 5-letnich i starszych roślin można też pozyskać nasiona do ponownego wysiewu.
Najprostszym sposobem wykorzystania suszonych korzeni jest żucie. W tym celu 1 gram żujemy około 10 do 15 minut, a następnie połykamy (dla lepszego smaku można dodać nieco miodu). Z korzeni można też parzyć herbatkę lub przygotować nalewkę.
Przeczytaj również:
Stewia - uprawa, właściwości, zastosowanie
Stewia to niezwykle skuteczny i bezpieczny naturalny słodzik. Z powodzeniem może zastąpić cukier i wszelkie sztuczne słodziki, często szkodliwe dla naszego zdrowia. Stewia jest bezpieczna także dla cukrzyków. Zobacz jak wygląda uprawa stewii i jakie może być zastosowanie stewii w domowej kuchni. Więcej...
Topinambur, słonecznik bulwiasty - uprawa, właściwości, przepisy
Topinambur, inaczej słonecznik bulwiasty, może być traktowany zarówno jako roślina uprawna jak i ozdobna. W naszym klimacie topinambur bardzo dobrze rośnie. Wytwarza pożywne bulwy podziemne, które są nie tylko smaczne ale i zdrowe. Oto jak wygląda uprawa topinamburu w Polsce oraz właściwości, zastosowanie i przepisy na dania z topinamburu. Więcej...
Estragon - uprawa, zastosowanie, przepisy
Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie estragonu w kuchni i medycynie. Więcej...
