Podwyższone grządki warzywne

Podwyższone grządki warzywne i ziołowe to ciekawy sposób na zagospodarowanie użytkowej części ogrodu. Znacznie ułatwiają pielęgnacje roślin, a także pomagają utrzymać ład i porządek w ogrodzie. Są bardzo popularne w Wielkiej Brytanii. Czy jednak ten sposób uprawy warzyw i ziół może sprawdzić się także w Polsce i dlaczego u nas tak niewiele osób z tego korzysta?

Podwyższone grządki warzywne

Wzmianek i informacji o uprawie warzyw i ziół na podwyższonych grządkach można spotkać coraz więcej. Podwyższone grządki warzywne polecają głównie projektanci ogrodów, którzy mieli okazję podpatrzeć jak wyglądają ogrody z podwyższonymi grządkami i rabatami w Wielkiej Brytanii, gdzie takie podwyższone zagony określa się terminem "raised beds".

Zalety podwyższonych grządek

Na podwyższonych grządkach można uprawiać zarówno warzywa, zioła, jak i rośliny ozdobne, wykorzystując zasady uprawy współrzędnej. Niektóre kwiaty i zioła, sadzone wśród warzyw, pomagają odstraszać szkodniki i utrudniać im odnalezienie grządek warzywnych. Można też wykorzystać dobre sąsiedztwo roślin, czyli wzajemny dobroczynny wpływ niektórych gatunków roślin na siebie. Dzięki temu podwyższone grządki, na których wśród warzyw rosną też kwiaty, prezentują się bardzo atrakcyjnie. Dla ciekawego efektu ozdobnego, rośliny na podwyższonych grządkach często sadzi się tak aby tworzyły geometryczne wzory i zazwyczaj nieco gęściej niż w tradycyjnej uprawie, co pozwala uzyskać duży plon z małej powierzchni.

Podwyższone grządki warzywne - pies nie niszczy warzyw

Dzięki uprawie warzyw na podwyższonych grządkach niewielki przydomowy ogródek, w którym brakło by miejsca na wydzielenie części ozdobnej i użytkowej, może pełnić te obie funkcje jednocześnie. Dlatego podwyższone grządki warzywne często stosuje się w małych ogrodach miejskich, gdy ogródek jest umieszczony pomiędzy ścianami domów lub ogrodzeniami. Podwyższenie grządek i rabat umożliwia utworzenie różnych poziomów zieleni i zakątków do odpoczynku, a dodatkową oszczędność miejsca uzyskujemy, gdy podwyższona grządka z jednej strony ograniczona jest ścianą budynku.

Podwyższone grządki nie tylko wyglądają bardzo estetycznie ale i ułatwiają pielęgnację roślin. Przede wszystkim nie trzeba się schylać tak nisko podczas pielenia i wykonywania innych prac pielęgnacyjnych. Każda grządka warzywna z innym rodzajem upraw jest wyraźnie wydzielona od pozostałych grządek i ścieżek między nimi. W każdej może być też zupełnie inny rodzaj ziemi, o innej zasobności w składniki pokarmowe czy innym pH gleby, w zależności od potrzeb uprawianych na danej grządce roślin. Przy tym sposobie uprawy stajemy się zupełnie niezależni od jakości gleby w całym naszym ogrodzie, bo podwyższone grządki warzywne wypełnić można odpowiednim rodzajem podłoża.

Jak zaplanować ogród warzywny
Prawidłowe zaplanowanie ogrodu warzywnego ma wpływ na jakość i wielkość plonów oraz możliwości pielęgnacji takiego warzywnika. Każdy ogród warzywny musi być dokładnie zaplanowany pod względem stanowiska, mikroklimatu panującego w danym regionie, ilości i wielkości zagonów czy oddalenia od ulicy. Zobacz jak zaplanować ogród warzywny aby warzywa rosły smaczne i zdrowe, a ich uprawa nie sprawiała problemów. Więcej...

Ten sposób uprawy ma też ogromną zaletę, dostrzeganą przez właścicieli czworonogów. Otóż podwyższona grządka warzywna czy też rabata kwiatowa jest swoistego rodzaju zaporą, zniechęcającą psa do wchodzenia między rośliny, niszczenia ich i oddawania wśród nich moczu. Łatwiej nauczyć psa, że musi się poruszać wyłącznie po ścieżkach wyznaczonych pomiędzy wzniesionymi zagonami.

Tyle o zaletach podwyższonych grządek. Zanim omówimy ich wady oraz ocenimy możliwości wykorzystania w warunkach uprawy w naszym klimacie, warto poznać jeszcze sposoby ich budowy.

Jak zrobić podwyższone grządki

Podwyższone grządki i rabaty buduje się zazwyczaj na wysokość 40-60 cm. Nie powinny być szersze niż 1,0 do 1,2 m aby z obu stron możliwy być dostęp do roślin rosnących pośrodku. Te usytuowane tuż przy ścianie budynku nie powinny być zatem szersze niż 60 cm, aby był dostęp do roślin rosnących tuż pod ścianą. Ich długość jest natomiast ograniczona powierzchnią jaką dysponujemy oraz wytrzymałością materiału, z którego wykonane są obrzeża podwyższonej grządki.

Podwyższone grządki warzywne z gazonów

Obrzeża podwyższonych grządek i rabat mogą być wykonane z desek (najpowszechniej spotykane i najłatwiejsze do wykonania rozwiązanie), palisad drewnianych lub betonowych, cegieł, czy choćby płyt chodnikowych ułożonych w pionie. Płyty chodnikowe, choć nie prezentują się najpiękniej, nieraz można pozyskać za darmo po rozbiórkach starych chodników, które zastęuje kostka brukowa. Trzeba jednak pamiętać o masie ziemi, która będzie napierać na obrzeże podwyższonej rabaty, szczególnie w przypadku obrzeży drewnianych. Z czasem deski będą się zniekształcać pod naporem ziemi, dlatego powinny być odpowiednio grube, niezbyt długie lub co około 1 metr wzmocnione wspornikiem z kantówki.

Aby deski wytrzymały próbę czasu powinny być też zaimpregnowane lub od wewnątrz rabaty zasmołowane. W przypadku użycia impregnatu, pamiętajmy iż powinien być on nietoksyczny, aby toksyczne związki nie przenikały do ziemi, którą wypełniona będzie podwyższona grządka. Od zewnątrz deski można natomiast pomalować na dowolny kolor, choć zapewne najbardziej naturalnie w ogrodzie wyglądać będą niemalowane.

Konserwacja i zabezpieczenie drewna na zewnątrz
Ciepłe i słoneczne wiosenne dni mobilizują nas do przeprowadzenia prac porządkowych w ogrodach przydomowych i na działkach. Wiele osób zabierze się za odświeżanie bądź budowę drewnianych altan, płotów, tarasów i konserwację mebli ogrodowych. Pamiętajmy, aby podczas tych prac odpowiednio zaimpregnować drewno. W przeciwnym wypadku szybko ulegnie ono zniszczeniu i malowanie będziemy musieli powtarzać każdego roku. Więcej...

Dno podwyższonej grządki od gruntu trzeba odizolować za pomocą podziurkowanej folii (musi przepuszczać wilgoć) lub geowłókniny. Dodatkowo warto też położyć siatkę z drobnymi oczkami, która zapobiegnie przechodzeniu takich zwierząt jak np. krety. Nawet jeśli się podkopie pod grządkę i rozerwie folię izolującą dno grządki, natrafi na siatkę, której już nie da rady sforsować. Następnie, podobnie jak byśmy wypełniali skrzynię czy dużą donicę, należy umieścić warstwę drenażową. Można tu wykorzystać żwir, drobne kamyki czy keramzyt. Na to dajemy ziemię właściwą dla danego typu upraw. Niektóre poradniki, kładące główny nacisk na ekologię i wykorzystanie zasad permakultury, zalecają też pod ziemię dać rozdrobniony materiał organiczny, który będzie się stopniowo rozkładać lub obornik, dzięki któremu będzie się wydzielać spora porcja ciepła (dobre rozwiązanie przy uprawie warzyw ciepłolubnych i wysiewie nasion potrzebujących do wschodów wyższych temperatur). Jeżeli ktoś chce założyć właśnie takie "eko-grządki" warto poszukać więcej informacji na ten temat.

Powierzchnię ogrodu pomiędzy podwyższonymi grządkami warto wysypać żwirkiem lub korą ogrodową, co wygląda bardzo estetycznie i zapobiega wyrastaniu chwastów na ścieżkach pomiędzy grządkami. Często ścieżki wykłada się też płytami chodnikowymi.

Po zapoznaniu się z wyżej wymienionymi zaletami, jakie niosą ze sobą podwyższone grządki warzywne, oraz stosunkowo prostą ich budową, pozostaje zadać sobie pytanie, dlaczego tak niewiele osób w Polsce podchwyciło ten pomysł i dlaczego podwyższone grządki nie są u nas tak popularne jak w Wielkiej Brytanii?

Czy podwyższone grządki mają sens w naszym klimacie?

Nie trzeba wielkiej wiedzy o klimacie Wielkiej Brytanii aby zauważyć, że tam znacznie częściej pada, a zimy są znacznie łagodniejsze. Z tych różnic klimatycznych wynikają główne problemy z jakimi możemy się spotkać, decydując się na uprawę warzyw i innych roślin na podwyższonych grządkach.

O ile będzie to świetne rozwiązanie na terenach często podmakających lub o bardzo wysokim poziomie wód gruntowych, o tyle w ogrodach gdzie ziemia szybko się nagrzewa i wysycha, konieczny będzie montaż instalacji nawadniającej lub bardzo częste podlewanie roślin na podwyższonych zagonach. Jeżeli będziemy podlewać sami, aby na dłużej utrzymać wilgoć w glebie i zmniejszyć częstotliwość podlewania, ziemię przeznaczoną do wypełnienia podwyższonych grządek warto wymieszać z hydrożelem.

Ogród warzywny w skrzyniach
Często właściciele małych ogrodów lub balkonów rezygnują z uprawy warzyw, a przecież warzywa z powodzeniem mogą być uprawiane w skrzyniach! Zobacz jak założyć ogród warzywny w skrzyniach, jakie warzywa wybrać do takiej uprawy oraz jak pielęgnować warzywa w skrzyniach! Więcej...

Na podwyższonych rabatach, w porównaniu do roślin rosnących na równi z poziomem gruntu, nasze warzywa i zioła będą też bardziej narażone na przemarzanie. Szczególnie jeżeli obrzeża rabat będą wykonane z desek. Aby temu zapobiec, można wykonać izolację, taką samą jak w przypadku drewnianych skrzyń na balkony i tarasy. W tym celu od wewnątrz do desek mocuje się styropian grubości 2-3 cm, jako warstwę izolującą od zimna, a następnie folię, która odizoluje styropian od ziemi. Wyłożenie dna i boków rabaty folią zminimalizuje też ewentualne ryzyko przedostania się do ziemi wewnątrz wzniesionej rabaty substancji toksycznych z impregnatów czy lakierów, którymi pokryte są deski. Przypominam tylko, że na dnie folia musi mieć otwory umożliwiające odpływ nadmiaru wilgoci.

Warto także pamiętać aby w okresie wegetacji ziemię na podwyższonych rabatach ściółkować. Warstwa ściółki zapobiegnie wyrastaniu chwastów i spowolni wyparowywanie wody z gleby. Na okresy zimowe, wrażliwe na mróz rośliny wieloletnie, należy okrywać grubą warstwą ściółki, stroiszem lub agrowłókniną. Możemy też uniknąć tego problemu, uprawiając na podwyższonych grządkach jedynie rośliny jednoroczne.

Na koniec warto jeszcze omówić koszty budowy podwyższonych grządek. Otóż w przypadku uprawy na płaskich zagonach, na poziomie gruntu, wykorzystujemy glebę taką jaka jest w ogrodzie. Ewentualnie wymaga ona nawożenia lub wzbogacenia substancją organiczną. W przypadku podwyższonych rabat, musimy je wypełnić świeżą ziemią, którą najczęściej trzeba będzie kupić. I to może okazać się kosztem zniechęcającym większość osób do tego rodzaju uprawy.

Podsumowując - uprawę warzyw i ziół na podwyższonych grządkach polecam głównie posiadaczom niewielkich ogrodów miejskich, gdzie liczy się efekt wizualny i dobre wykorzystanie małej powierzchni (a na małej powierzchni koszt wypełnienia rabat ziemią nie będzie w końcu aż tak duży), a także w ogrodach gdzie ziemia jest wyjątkowo ciężka i zbita lub nadmiernie wilgotna. Wyniesienie uprawy na wysokość podwyższonego zagonu, pozwoli utrzymać glebę w bardziej suchym stanie.

Budowę podwyższonych grządek warto też rozważyć w ogrodach położonych na wzniesieniu terenu w celu zniwelowania różnic poziomów, a także przy urządzaniu ogrodu dla osoby niepełnosprawnej, poruszającej się na wózku. Zachowanie odpowiednich odstępów pomiędzy grządkami oraz wzniesienie ich na odpowiednią wysokość, umożliwi wygodne poruszanie się na wózku pomiędzy grządkami oraz pielęgnację roślin bez konieczności schylania się.

Przeczytaj również:

Uprawa warzyw z rozsady
Uprawa warzyw z rozsady, choć bardziej pracochłonna, ma wiele zalet w porównaniu do siewu warzyw wprost do gruntu. W przypadku niektórych gatunków uprawa warzyw z rozsady jest wręcz konieczna, jeżeli chcemy uzyskać zdrowe, smaczne i w pełni dojrzałe warzywa. Zobacz jakie gatunki warzyw warto uprawiać z rozsady i jak wyglądają poszczególne etapy pielęgnacji rozsady warzyw Więcej...

Warzywa na balkonie - uprawa, jak zrobić warzywniak balkonowy
Uprawa warzyw na balkonie to doskonałe rozwiązanie dla mieszkańców miast, którzy nie posiadają własnego ogrodu. Uprawiając warzywa na balkonie mamy pod ręką nieco świeżej i ekologicznej żywności, o znanym pochodzeniu. Coraz popularniejsze stają się także mniej znane, ciekawe warzywa, mogące na balkonach pełnić funkcje ozdobne. Zobacz jakie warzywa na balkon wybrać oraz jak przebiega uprawa warzyw na balkonie krok po kroku. Więcej...

Warzywa w doniczkach
Warzywa w doniczkach coraz częściej goszczą na naszych balkonach i tarasach. Uprawa warzyw w doniczkach jest o tyle wygodna, iż nie wymaga posiadania ogrodu aby móc cieszyć się swoimi pomidorami czy sałatami. Ten sposób uprawy jest zatem dostępny dla wielu mieszkańców miast. Dowiedz się jakie warzywa można uprawiać w doniczkach, jak sadzić warzywa do doniczek oraz jak pielęgnować warzywa rosnące w doniczkach. Więcej...

Opracowano na podstawie: Raised-bed gardening, Wikipedia.org. Fot. depositphotos (fot. 1 i 2) oraz B. Blechmann (fot. 3), fotografia publikowana na licencji CC-BY-SA-3.0, źródło: Wikimedia Commons.