Choroby i szkodniki chryzantem. Czym pryskać chryzantemy?

Choroby i szkodniki chryzantem mogą w znacznym stopniu uszkadzać rośliny, spowalniać ich wzrost i osłabiać kwitnienie. W efekcie chryzantemy znacząco tracą swoją wartość ozdobną. W tym artykule omawiamy choroby grzybowe chryzantem i szkodniki atakujące te rośliny. Zobacz, czym pryskać chryzantemy oraz jak o nie zadbać aby choroby i szkodniki trzymały się od tych roślin z daleka!

Choroby i szkodniki chryzantem
Fot. depositphotos

Choroby grzybowe chryzantem

Chryzantemy są roślinami odpornymi na choroby. Jednak niesprzyjające warunki atmosferyczne, niewłaściwa pielęgnacja oraz uszkodzenia mechaniczne mogą narazić chryzantemy na porażenie przez chorobotwórcze grzyby. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące choroby grzybowe chryzantem.

Biała rdza chryzantemy

Biała rdza, wywoływana przez grzyba Puccinia horiana, jest jedną z najgroźniejszych chorób chryzantem. Można ją zidentyfikować po białych lub jasnozielonych plamkach na wierzchołkowych liściach chryzantem. Na dolnej stronie blaszki liściowej w miejscu plamek widoczne są białe skupiska rdzy. Porażone liście zwijają się ku górze. Plamy widoczne są także na najmłodszych pędach a na porażonych kwiatach pojawiają się brodawki. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza, duże zagęszczenie roślin i temperatura koło 20°C. Jednym ze źródeł infekcji są porażone karpy mateczne, z których pozyskuje się sadzonki.

Biała rdza chryzantemy
Fot. U.S. Customs and Border Protection, Public domain, Wikimedia Commons

Aby zapobiec białej rdzy chryzantemy należy pobierać sadzonki od zdrowych roślin oraz nie pozostawiać resztek roślinnych na rabatach. Zwalczanie tej choroby chryzantem warto rozpocząć od usunięcia liści i pędów z widocznymi objawami choroby oraz oprysków chryzantem naturalnymi środkami, takimi jak jak: Bioczos Płynny (wyciąg z czosnku), Biosept Active (wyciąg z pestek grejpfruta) czy Limocide (olejek pomarańczowy). Jeśli te preparaty nie pomogą, można opryskać chryzantemy środkami grzybobójczymi, takimi jak: Saprol Hobby Długo Działający oraz Discus 500 WG.

Mączniak prawdziwy chryzantem

Mączniak prawdziwy chryzantem, którego sprawcą jest patogen Golovinomyces chrysanthemi (syn. Odium chrysanthemi), objawia się w postaci białego mączystego nalotu na liściach chryzantemy. Dość szybko choroba obejmuje wszystkie części nadziemne rośliny, w tym pąki kwiatowe, które zasychają lub rozwijają zniekształcone kwiatostany. Rozwojowi choroby sprzyja wilgotna i chłodna pogoda.

Podobnie jak w przypadku zwalczania białej rdzy, również w przypadku mączniaka warto postawić najpierw na środki naturalne - opryski wyciągami, wywarami lub gnojówkami z pokrzywy, skrzypu polnego lub krwawnika pospolitego. Jeżeli naturalne metody nie pomogą, można wykonać opryski chryzantem środkami grzybobójczymi Saprol Hobby Długo Działający, Fungimat koncentrat grzybobójczy lub Scorpion 325 SC. W amatorskich uprawach domowo-balkonowych wygodny będzie gotowy do użycia preparat w pojemniku z opryskiwaczem Fungimat AL spray grzybobójczy.

Szara pleśń chryzantem

Szarą pleśń, której sprawcą jest grzyb Botrytis cinerea, można zidentyfikować po brunatnych plamach pojawiających się najpierw na dolnych liściach chryzantem. Wraz z rozwojem choroby plamy obejmują coraz większą powierzchnię i stają się wodniste. Z czasem porażona tkanka zapada się, brunatnieje i zamiera. W uszkodzonych miejscach rozwija się szary nalot zarodników grzyba. Grzyb poraża także pędy i kwiatostany chryzantem.

Szara pleśń na liściach róż
Fot. Flowersabc, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons

Rozwojowi tej choroby chryzantem sprzyjają: nadmierne zagęszczenie roślin, duże różnice temperatur, wilgotność powietrza powyżej 70%, niedobory wapnia i potasu, moczenie liści w czasie podlewania. Choroba atakuje wiele różnych roślin ogrodowych ozdobnych, owocowych i warzywnych.

Szara pleśń na kwiatach gerbery
Fot. Wilhelm Zimmerling PAR, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Do naturalnych preparatów zwalczających szarą pleśń należy Polyversum WP zawierający niepatogeniczny grzyb Pythium oligandrum, który jest pasożytem wielu gatunków grzybów chorobotwórczych. Można też wykonać opryski chryzantem preparatami, Bioczos płynny, Biosect Active i Limocide. W przypadku silnego porażenia szarą pleśnią warto sięgnąć po fungicyd Signum 33 WG.

Septorioza chryzantemy

Septoriozę na chryzantemach wywołują grzyby: Septoria obesa i Septoria chrysanthemella. Typowe objawy tej choroby to czerwone lub brązowe plamy na liściach chryzantem. Plamki zlewają się a wokół nich tkanka staje się żółta lub czerwona. Liście obumierają a na tkankach widoczne są czarne zarodniki grzyba. Chorobie sprzyja wilgoć oraz temperatura około 25°C. Zarodniki grzyba rozprzestrzeniają się z wiatrem, z wodą podczas podlewania oraz na narzędziach ogrodniczych. Dlatego, żeby zapobiec chorobie należy dezynfekować narzędzia, podlewać rośliny przy samej ziemi aby nie moczyć liści oraz na bieżąco usuwać porażone liście i pędy lub całe rośliny.

Po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby warto zastosować oprysk preparatem Skrzyp Ekstrakt ProBio Ogród. Jest to naturalny preparat ze skrzypu polnego przeciwko chorobom grzybowym roślin.

Werticiloza chryzantemy

Jest to choroba chryzantem powodowana przez grzyb Verticillium albo-atrum powszechnie występujący w glebie. Pierwszymi objawami choroby jest żółknięcie i opadanie pojedynczych, dolnych liści chryzantemy. Choroba rozprzestrzenia się aż do wierzchołka rośliny obejmując także pędy oraz pąki kwiatowe, które stają się drobne i zdeformowane. Patogen zimuje w glebie i może przeżyć w formie przetrwalnikowej przez wiele lat. Wnika do rośliny przez włośniki oraz uszkodzenia pędów i liści.

Zapobiegawczo należy sadzić tylko zdrowe rośliny oraz niszczyć te porażone i uszkodzone.

Szkodniki chryzantem

Chryzantemy mogą być atakowane również przez szkodniki. Niektóre z nich, jak np. nicień węgorek chryzantemowiec, są specyficzne właśnie dla chryzantem. Jednak zdecydowana większość szkodników chryzantem, takich jak: mszyce, przędziorki i piętnówka kapustnica, to owady atakujące wiele innych roślin i dobrze znane ogrodnikom.

Gąsienice na chryzantemach

Larwy motyli, zwłaszcza piętnówki kapustnicy (Mamestra brassicae) często żerują na chryzantemach wygryzając w młodych liściach i pędach nieregularne dziury lub zatoki. Żywią się także pąkami kwiatowymi wygryzając w nich głębokie dziury.

Gąsienica piętnówki kapustnicy
Fot. Rasbak, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Piętnówka kapustnica jest to motyl z rodziny sówkowatych (Noctuidae), który występuje pospolicie na wielu gatunkach roślin ozdobnych w szklarniach. Młode gąsienice są barwy zielonej, a starsze - ciemnobrunatne z jasną smugą wzdłuż grzbietu. Zimują poczwarki w glebie. Motyle wiosennego pokolenia wylatują w maju i czerwcu a letniego pokolenia - od końca lipca do początku września.

Piętnówka kapustnica - dorosły motyl
Fot. Bj.schoenmakers, CC0, Wikimedia Commons

Zwalczając piętnówki należy niszczyć resztki roślinne oraz chwasty, na których motyle składają jaja oraz wykonywać opryski w okresie wylęgania się gąsienic.

Zwalczanie gąsienic na chryzantemach warto rozpocząć od oprysków naturalnymi preparatami z ziela wrotyczu i krwawnika:

• wywar z wrotyczu - 500 g świeżego ziela wrotyczu lub 75 g suszu należy moczyć w 10 litrach wody przez 24 godziny, a następnie gotować przez 20 minut, po ostygnięciu przecedzić, opryski wykonywać po rozcieńczeniu z wodą w stosunku 1:5;
• wywar z krwawnika - 1 kg świeżych roślin lub 100 g suszonych zalewamy 10 litrami wody i pozostawiamy na 24 godziny a następnie gotujemy przez 30 minut, stosuje się bez rozcieńczenia.

Do oprysku przeciwko gąsienicom motyli można wykorzystać też insektycydy Karate Zeon 050 CS lub Deltam.

Mszyce na chryzantemach

Na chryzantemach występuje kilka gatunków mszyc: burakowa, brzoskwiniowa, złocieniowa bura, miodownica korzeniowa wielożerna. Mszyce tworzą kolonie na dolnej stronie liści, na młodych pędach oraz, tak jak miodownica, na korzeniach. Szkodniki wysysają sok z roślin przez co chryzantemy stają się osłabione i podatne na choroby. Liście porażonych chryzantem odbarwiają się i skręcają a kwiaty są zniekształcone. Mszyce przenoszą także choroby wirusowe oraz pokrywają liście lepką spadzią, na której rozwijają się grzyby sadzakowe.

Mszyce atakują różne rośliny ogrodowe, w tym chryzantemy
Fot. pixabay

W zwalczaniu mszyc na chryzantemach opartym o metody naturalne, możemy posłużyć się gotowymi preparatami takimi jak: mydło potasowe o zapachu czosnku czy preparaty olejowe: Emulpar 940 EC oraz Agrocover. Możemy także stosować opryski chryzantem gnojówkami i wyciągami, które możemy sporządzić sami, z takich roślin jak: pokrzywa, mniszek lekarski, czosnek, krwawnik pospolity, wrotycz pospolity. Z insektycydów do zwalczania mszyc polecane są środki takie jak: Sanium System, Karate Zeon 050 CS, Deltam, Mospilan 20 SP.

Przędziorki na chryzantemie

Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) jest roztoczem żerującym na dolnej stronie liści. Można go rozpoznać po drobnych pajęczynach, po których się przemieszcza. Przędziorek wysysa z roślin soki a jego żerowanie objawia się drobnymi, srebrzystymi plamkami na górnej stronie liści. Porażone liście zasychają i opadają. Występowaniu szkodnika sprzyja wysoka temperatura i suche powietrze.

Zapach czosnku i cebuli działa na przędziorki odstraszająco dlatego skutecznie można walczyć ze szkodnikami przygotowując wyciągi z tych roślin:

• aby przygotować wyciąg z czosnku przeciw przędziorkom zalewamy drobno pokrojone ząbki czosnku (około 250 g) 10 litrami zimnej wody i odstawiamy na 12-14 godzin, następnie przecedzamy roztwór, rozcieńczamy wodą w stosunku 1:1 i opryskujemy rośliny;
• Żeby sporządzić wyciąg z cebuli 200g suchych łusek cebuli zalewamy 10 litrami wody i odstawiamy się na 3 dni. Po przecedzeniu stosujemy bez rozcieńczenia.

W przypadku silniejszego porażenia możemy opryskać chryzantemy środkami przędziorkobójczymi, takimi jak: Limocide oraz Ortus 05 SC.

Węgorek chryzantemowiec

Węgorek chryzantemowiec (Aphelenchoides ritzemabosi) to jeden z najgroźniejszych szkodników chryzantem żerujący na wielu gatunkach roślin. O obecności tego nicienia świadczą żółte i ciemnobrązowe kanciaste plamy na liściach chryzantem. Silnie porażone liście skręcają się i zasychają, ale pozostają na roślinie. Chryzantemy mają zahamowany wzrost a kwiaty staja się drobne i zniekształcone. Porażenie rozpoczyna się od dolnych liści i posuwa ku górze.

Liście chryzantem uszkodzonych przez węgorka chryzantemowca
Fot. H.R. Wallace, Public domain, Wikimedia Commons

Nicienie zimują w górnych częściach roślin i przenoszą się wraz z sadzonkami lub wodą w czasie podlewania. Dlatego profilaktyka w przypadku tego szkodnika sprowadza się do sprawdzania zdrowotności sadzonek, niszczenia resztek roślin oraz podlewania chryzantem tak by nie moczyć liści. Chryzantemy zaatakowane przez nicienie można podlewać preparatami P-Drakol oraz Wrotycz ProBio Ogród.

Wciornastki na chryzantemie

Wciornastki to niewielkie owady z aparatem gębowym kłująco-ssącym, żywiące się głównie sokami i tkankami roślinnymi. Objawy ich żerowania to przede wszystkim drobne, jasne beżowe plamki lub srebrzystość na powierzchni liści chryzantemy. Szkodniki te atakują przede wszystkim kwiaty i liście chryzantemy, osłabiając rozwój rośliny oraz obniżając jej wartość estetyczną.

Wciornastki - Thysanoptera
Fot. Xpda, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Aby upewnić się, czy mamy do czynienia z wciornastkami warto podłożyć białą kartkę pod liście i kwiaty chryzantem, a następnie energicznie potrząsnąć roślinami i sprawdzić co spadło na kartkę. Jeżeli w ciągu kilku sekund pojawią się na kartce około 1 mm długości szybko poruszające się ciemne lub żółte "kreseczki", a do tego będzie ich dość dużo, to znak, że mamy do czynienia właśnie z wciornastkami.

Chryzantemy zaatakowane przez wciornastki można opryskać jednym z naturalnych preparatów olejowych Emulpar 940 EC lub Agrocover Koncentrat. Pomocny będzie również naturalny preparat Limocide. Jeśli to nie pomoże, warto sięgnąć po środki owadobójcze Karate Zeon 050 CS oraz Mospilan 20 SP.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Dlaczego chryzantema nie kwitnie?
• Chryzantemy zimujące w gruncie - uprawa, odmiany
• Chryzantemy doniczkowe - uprawa, zimowanie, rodzaje
• Jastrun właściwy, złocień właściwy. Zastosowanie i uprawa

Opracowano na podstawie:
1. J. A. Chremowicz, Ochrona roślin ogrodniczych, Akademia Rolnicza, Kraków 1993, s. 207;
2. G. Stelzer, Choroby i szkodniki roślin ozdobnych w ogrodzie, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 1993, s. 131;
3. A. Wojdyła, M. Ptaszek (pod red.), Poradnik sygnalizatora ochrony chryzantem, In Hort Instytut Wydawnictwa, Skierniewice 2020, s.
4. M. Zalewska, Chryzantemy w ogrodzie i ich bliscy krewni, Wydawnictwo Działkowiec Sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 81-86.