Irga, Cotoneaster - odmiany, uprawa, cięcie, rozmnażanie

Irga (Cotoneaster) to krzew bardzo chętnie sadzony w ogrodach. Za popularnością irgi przemawia łatwa uprawa oraz liczne walory dekoracyjne, u niektórych gatunków irgi widoczne także w okresie zimowym. Irga może być rośliną okrywową, żywopłotową, sadzoną na rabatach oraz w ogródkach skalnych. Zobacz jak wygląda uprawa irgi w ogrodzie oraz wybierz najlepsze gatunki i odmiany irgi do Twojego ogrodu.

Irga - Cotoneaster

Irga - gatunki i odmiany

Pod nazwą irga (Cotoneaster) sklasyfikowane są rośliny z rodzaju należącego do bogatej i zróżnicowanej rodziny różowatych. Na świecie (głównie w Europie, Azji i Afryce) występuje ponad 60 gatunków irgi. Są to przeważnie rośliny niezbyt wymagające, rosnące na kamienistych, ubogich glebach.

W Polsce w stanie dzikim występują 3 gatunki irgi:

Irga zwyczajna (Cotoneaster integerrimus) - określana też jako irga pospolita, roślina występująca dziko w Azji i Europie, w Polsce głównie na południu kraju. Tworzy luźne, mocno rozgałęzione krzewy o wysokości do 1,5m. Liście pojedyncze, jajowatookrągłe, pod spodem kutnerowate. Kwiaty drobne, lekko różowe. Owoce drobne, kuliste, czerwone lub purpurowoczerwone.

Irga kutnerowata (Cotoneaster nebrodensis - roślina bardzo podobna do irgi zwyczajnej, jednak mająca mniejszy obszar występowania (w Polsce tylko w Tatrach). Rośliny odróżnimy po tym, że u irgi kutnerowatej działki kielicha kwiatowego są owłosione, a u irgi zwyczajnej - nie. Irga kutnerowata osiąga też większe rozmiary (2-3 m wysokości) i znacznie częściej bywa spotykana w uprawie ogrodowej.

Irga kutnerowata - Cotoneaster nebrodensis
Fot. Salicyna, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Irga czarna (Cotoneaster niger) - szeroki krzew osiągający do 5m wysokości. Pędy ciemnoszare, młode owłosione. Liście pojedyncze, jajowatookrągłe, do 5 cm długości. Z wierzchu matowe, pod spotem białawe i kutnerowate. Kwiaty drobne, różowawe. Gatunek najłatwiej rozpoznać po okrągłych owocach barwy czarnej.

Wiele innych gatunków uprawianych jest w ogrodach, ze względu na dużą dekoracyjność tych roślin, będących szczególnie wartościową ozdobą w okresie jesienno - zimowym. Irgi są najczęściej krzewami o niewielkiej formie wzrostu, rzadko występują w postaci niewielkich drzewek. W zależności od gatunku, mogą być uprawiane jako żywopłoty, rośliny okrywowe, bądź jako pojedyncze egzemplarze. Nadają się również do uprawy w doniczkach i skrzyniach.

Najpopularniejsze irgi uprawiane w ogrodach:

Irga pozioma (Cotoneaster horizontalis) - chyba najbardziej popularny gatunek irgi. Roślina o płożącym pokroju, znakomita do ogrodów skalnych oraz na niewielkie trawniki. Irga pozioma często polecana jako roślina okrywowa. Wyróżnia ją kobiercowata forma wzrostu, dekoracyjne, czerwone owoce i różowobiałe kwiaty. Owoce utrzymują się jeszcze długo po przekwitnięciu i opadnięciu liści. Dzięki temu mogą stanowić cenne pożywienie dla ptaków w okresie zimowym.

Irga pozioma - Cotoneaster horizontalis
Fot. Cillas, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Irga pozioma osiąga zwykle wysokość do 50 cm i silnie rozrasta się wszerz, nawet do 2 m szerokości. Zaletą tego gatunku jest wysoka mrozoodporność (strefa mrozoodporności roślin 5B) oraz tolerancja na zanieczyszczenia powietrza w miastach. Trudno się zatem dziwić, że roślina często pojawia się w ogrodach miejskich.

W uprawie ogrodowej spotykana jest też odmiana tego gatunku - irga pozioma 'Wilsonii', która jest znacznie wyższa (od 1 do 2 m wysokości) i ma nieco większe liście.

Irga Dammera (Cotoneaster dammeri) - gatunek irgi osiągający do 50 cm wysokości i rozrastający się głównie na boki. Posiada większe liście od irgi poziomej, które są zimozielone, błyszczące i mają eliptyczny kształt. Kwiaty są małe barwy białej. Owoce kuliste, czerwone. Stanowią ozdobę od końca lata aż do zimy, pozostając na krzewie bardzo długo. Gatunek ten nadaje się do obsadzania skalniaków, skarp i jako roślina okrywowa. Niestety ta zimozielona forma irgi ma słabszą mrozoodporność niż gatunki o liściach sezonowych i w chłodniejszych rejonach Polski może przemarzać w czasie mroźnych zim (strefa mrozoodporności 6B). Zalecane jest jej okrywanie na zimę, szczególnie w miejscach narażonych na zimne wiatry.

Irga Dammera - Cotoneaster dammeri
Fot. pixabay

Na szczęście ogrodowe odmiany irgi Dammera są bardziej wytrzymałe na mrozy.

Warto tu zwrócić uwagę na bardzo niską odmianę irgi Dammera 'Major', która ma gałązki pokładające się po ziemi i osiąga zaledwie od 10 do 50 cm wysokości. Aby szczelnie okrywała grunt, sadzi się po 2 sztuki na 1m². Roślina jest bardzo tolerancyjna wobec nasłonecznienia i może rosnąć zarówno w miejscach w pełni nasłonecznionych jak i zupełnie cienistych. Dobrze znosi też warunki miejskie i zanieczyszczenia powietrza. Liście ciemnozielone. Kwitnie na biało od maja do czerwca. Strefa mrozoodporności 6A, a zatem nie wymaga okryć.

Irga Dammera 'Mooncreeper' - również się płoży, dorastając na wysokość 10-20 cm i do 80 cm szerokości. Ta odmiana irgi Dammera także toleruje każde warunki świetlne. Liście ma małe, skórzaste. Kwiaty białe i drobne, a karminowe owoce dojrzewają od września do października. Mrozoodporność identyczna jak u odmiany 'Major'.

Irga błyszcząca (Cotoneaster lucidus) - to znacznie wyższy krzew, osiągający do 2, a czasem nawet 3 m wysokości. Liście ma duże (do 7 cm długości), błyszczące, ciemnozielone, przebarwiające się na jesień. Drobne, różowe kwiaty można podziwiać od maja do czerwca. Owoce czarne, kuliste, średnicy 8-11 mm. Irga błyszcząca nadaje się do tworzenia żywopłotów i gęstych naturalnych przegród. Irga błyszcząca dobrze rośnie w słońcu i półcieniu oraz jest w pełni mrozoodporna. Dobrze rośnie w miastach.

To oczywiście tylko niektóre gatunki i odmiany irgi, które warto posadzić w ogrodzie. Wybór tych roślin jest bardzo duży. Jeżeli będziecie szukali do swojego ogrodu jakiejś innej odmiany irgi, niż te wyżej opisane, polecam zainteresować się takimi odmianami, jak: irga płożąca 'Queen of Carpets' (Cotoneaster procumbens), która zdobyła wyróżnienie AGM RHS w Wielkiej Brytanii w 2012 czy też nagrodzona w 2005 roku na polskich targach Zieleń to Życie irga 'Ursynów'.

Ciekawie prezentują się też zimozielone odmiany irgi wierzbolistnej (Cotoneaster salicifolius) 'Parkteppich' oraz 'Repens'. Obie są niskimi roślinami płożącymi, tolerującymi wszystkie rodzaje gleb oraz zarówno słońce jak i półcień. Liście mają lancetowate, przypominające listki wierzby.

Irga szwedzka 'Coral Beauty' - forma szczepiona na pniu
Fot. ©PradnikOgrodniczy.pl

Warte uwagi są też odmiany irgi szwedzkiej (Cotoneastes suecicus), takie jak irga szwedzka 'Coral Beauty', która posiada zimozielone intensywnie błyszczące liście oraz jaskrawoczerwone owoce, pozostające na krzewie aż do wiosny, czy też irga szwedzka 'Juliette' o liściach ciemnozielonych z białymi brzegami, które jesienią przebarwiają się w odcieniach różu i czerwieni.

Omijajcie natomiast z daleka irgę drobnolistną (Cotoneaster microphyllus), która choć jest ładna, to jednak mało mrozoodporna i w zasadzie nie nadaje się do uprawy w naszym klimacie. Może być sadzona jedynie na północnym zachodzie, w najcieplejszych rejonach Polski (strefa mrozoodporności 7A).

Irga płożąca zimozielona - odmiany, uprawa, rozmnażanie
Irga płożąca zimozielona zdobi ogrody przez cały rok. Pojawiające się wiosną delikatne, jasne kwiaty oraz jesienne, czerwone owoce zachęcają do obsadzania irgą ogródków skalnych lub wybrania jej jako rośliny okrywowej. Zobacz jak wygląda uprawa irgi płożącej zimozielonej w ogrodzie, poznaj najciekawsze zimozielone odmiany irgi płożącej oraz dowiedz się jak przeprowadzić jej rozmnażanie w warunkach amatorskich. Więcej...

Irga - uprawa w ogrodzie

Irgi zimozielone możemy uprawiać zarówno na stanowiskach słonecznych jak i półcienistych. Natomiast irgi zrzucające liście na zimę, wymagają stanowisk w pełni nasłonecznionych. Wprawdzie niektóre odmiany ogrodowe tolerują też półcień ale w słońcu najobficiej kwitną i owocują, co bez wątpienia wpływa na ich walory ozdobne. Ważne jest aby stanowisko uprawy irgi było suche, gdyż irgi nie znoszą nadmiaru wilgoci.

Wymagania glebowe irgi nie są zbyt wygórowane. Rośliny te dobrze radzą sobie na glebach lekkich i przepuszczalnych, najlepiej o odczynie obojętnym lub zasadowym. Gatunki spotykane naturalnie w Polsce mogą rozwijać się na kamienistych zboczach, piargach, czy w szczelinach skalnych. Irga pospolita i kutnerowata preferują podłoża wapienne. Rośliny te nie wymagają nawożenia i szczególnej pielęgnacji.

Owoce i jesienne przebarwienie liści irgi
Fot. pixabay

Irga - cięcie

Irgi z zasady nie wymagają regularnego przycinania. Jeśli chcemy ograniczyć rozmiary nadmiernie rozrośniętych roślin, najlepiej zrobić to wczesną wiosną, silnie przycinając wybujałe okazy aż do starego drewna.

Irgi zimozielone przycinamy wiosną, od marca do kwietnia, aby pobudzić krzew do intensywniejszego wzrostu. Wycinamy głównie martwe fragmenty pędów i ewentualnie przerzedzamy zbyt zagęszczone pędy młode. Gatunki irg tracące liście na zimę lepiej przycinać latem, po kwitnieniu.

Pamiętajmy aby gałązki irgi przycinać zawsze nad pąkiem. Na każdym przycinanym pędzie warto pozostawić kilka pąków, z których wykształcą się młode przyrosty.

Irga - rozmnażanie

Rozmnażanie irgi wykonuje się przez sadzonki niezdrewniałe (dobra metoda dla gatunków zrzucających liście) oraz sadzonki półzdrewniałe z piętką (gatunki zimozielone). W drugiej połowie jesieni można także wykonywać odkłady. W ten ostatni sposób bardzo dobrze rozmnaża się np. irga Dammera 'Major', której pokładające się po ziemi pędy z czasem samoczynnie się ukorzeniają.

Opracowano na podstawie:
1. Piękno małych roślin, Mój Piękny Ogród, nr 11/98, s. 48 - 50;
2. Wielka Encyklopedia Ogrodnictwa, Muza SA, Warszawa 1994, s. 78, 79, 83 i 84; 3. Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest, Warszawa 2004, s. 166-167;
4. Katalog roślin - drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa 2016, s. 167-170.

Przeczytaj również:

Borówka brusznica - uprawa w ogrodzie
Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea), określana też jako borówka czerwona, to niewysoka zimozielona krzewinka, osiągająca wys. 20 do 30 cm. W ogrodach może mieć zastosowanie jako zadarniająca roślina ozdobna, a także być źródłem owoców, wykorzystywanych na przetwory. Dzięki licznym zaletom, warto ją posadzić w ogrodzie. Więcej...

Berberys Thunberga, berberys zimozielony - odmiany i uprawa berberysów
Berberys to krzew o ozdobnych liściach, niezbyt wymagający, nadaje się do bardzo różnorodnych zastosowań. W ogrodach najchętniej sadzony jest berberys Thunberga i jego liczne odmiany. To krzew zrzucający liście na zimę ale wśród berberysów można też znaleźć berberys zimozielony. Poznaj najciekawsze gatunki i odmiany berberysów i przekonaj się jak łatwa jest uprawa berberysów. Więcej...

Ligustr pospolity - sadzenie na żywopłot, odmiany, cena sadzonki
Ligustr pospolity jest odpornym krzewem, który może rosnąć zarówno w cieniu jak i pełnym słońcu. Niewysokie wymagania co do warunków uprawy oraz niska cena ligustru spowodowały, że jest to niezwykle popularny krzew, doskonały na liściasty żywopłot. Zobacz jak wygląda sadzenie ligustru, jakie odmiany ligustru warto wybrać na żywopłot oraz jaka jest cena sadzonki ligustru. Więcej...