Berberys Thunberga, berberys zimozielony - odmiany i uprawa berberysów

Berberys to krzew o ozdobnych liściach, niezbyt wymagający, nadaje się do bardzo różnorodnych zastosowań. W ogrodach najchętniej sadzony jest berberys Thunberga i jego liczne odmiany. To krzew zrzucający liście na zimę ale wśród berberysów można też znaleźć berberys zimozielony. Oto najciekawsze gatunki i odmiany berberysów. Wybierz berberys do Twojego ogrodu i przekonaj się jak łatwa jest uprawa berberysów.

Berberys Thunberga 'Atropurpurea'

Berberys - uprawa i zastosowanie

Znanych jest ponad 450 gatunków berberysów oraz liczne ogrodowe odmiany berberysów. Mogą one znacznie różnić się rozmiarami - od karłowych, nieprzekraczających 0,5 m wysokości, po duże krzewy dorastające do 3 m. Wykorzystywane są do tworzenia żywopłotów, kompozycji rabatowych, na skalniaki, jako tło dla innych roślin, a niektóre świetnie prezentują się jako solitery.

Liście berberysów są na ogół małe, o dł. 1-4 cm, zielone lub wielobarwne, zazwyczaj bardzo dekoracyjne. U odmian zrzucających liście na zimę wspaniale przebarwiają się jesienią. Pędy są mocne, pokryte cierniami. Wiosną dodatkową ozdobę berberysów stanowią drobne kwiaty, żółte w różnych odcieniach, pojedyncze bądź zebrane w grona zwisające na szypułkach na dolnej stronie pędów. Krzewy te wytwarzają też owoce w postaci podłużnych (rzadziej okrągłych) jagód, czerwonych, granatowoczarnych lub czarnych, z woskowym nalotem, pozostających na roślinach zazwyczaj aż do zimy.

O szerokich możliwościach zastosowania berberysów, poza ich walorami ozdobnymi, zadecydowały niewielkie wymagania co do warunków uprawy berberysów. Preferują one stanowiska słoneczne i lekkie gleby, radząc sobie przy tym doskonale na glebach nieurodzajnych, znoszą suszę, zanieczyszczenia powietrza i nie przeszkadza im konkurencja korzeni dużych drzew. Gatunki sezonowe są też w pełni mrozoodporne, natomiast te zimozielone, można uprawiać tylko w cieplejszych rejonach kraju.

Przycinanie berberysów. Jak i kiedy przycinać berberysy?
Wśród berberysów wyróżniamy gatunki zrzucające liście na zimę oraz formy wiecznie zielone. Czy przycinanie berberysów z tych dwóch grub czymś się różni? Dowiedz się jak przycinać berberysy w Twoim ogrodzie, wybierz najlepszy termin kiedy przycinać berberysy oraz poznaj wszelkie sekrety przycinania berberysów, które zapewnią zdrowy wzrost tych krzewów. Więcej...

W Polsce dziko występuje tylko jeden gatunek - berberys pospolity (Berberis vulgaris). Jest to krzew dorastający do 3 m wysokości, z kanciastymi, ciernistymi pędami i delikatnie ząbkowanymi liśćmi. Kwitnie od maja do czerwca. Niegdyś występował bardzo popularnie, jednak gdy odkryto że jest pośrednim żywicielem rdzy źdźbłowej, groźnej choroby zbóż, jego populacja została znacznie ograniczona, zaniechano też produkcji z przeznaczeniem do ogrodów.

Berberys Thunberga 'Coronita'

Berberys Thunberga i jego odmiany

Obecnie w ogrodnictwie prym wiedzie niezawodny berberys Thunberga (Berberis thunbergii), dostępny w wielu atrakcyjnych odmianach ogrodowych. Jest to gęsty kulisty krzew, o drobnych łopatkowatych liściach, w pełni mrozoodporny, dobrze znosi cięcie, rzadko atakują go choroby czy szkodniki. Doskonale nadaje się na żywopłoty, które są nie tylko gęste i efektowne, ale i bardzo trudne do sforsowania z powodu cierni. Do założenia żywopłotu z berberysu Thunberga zachęca też dostępność stosunkowo tanich sadzonek z odkrytym korzeniem, które można sadzić późną jesienią lub wczesną wiosną.

Warte uwagi ogrodowe odmiany berberysów tego gatunku to berberys Thunberga 'Atropurpurea' o pięknej, purpurowej barwie liści, kopulastym pokroju i wzroście do 2 m wysokości oraz 'Atropurpurea Nana' o dodatkowo ograniczonym wzroście do 0,6 m wysokości. Te dwie odmiany są najbardziej znane jako berberys czerwony ale berberys Thunberga ma dużo więcej ciekawych odmian o czerwonych liściach. Warto też zwrócić uwagę na odmiany o żółtych liściach, takie jak 'Aurea' (wys. do 1,2 m) oraz miniaturowa 'Bogozam' (wys. do 0,4 m). Wybierające odmiany berberysów o żółtym ulistnieniu pamiętajmy aby sadzić je na stanowiskach półcienistych, gdyż pełne słońce może wywołać poparzenia na ich jasnych listkach.

Berberys Thunberga 'Kórnik'

Istnieją też odmiany berberysu Thunberga o liściach wielobarwnych, jak np. 'Golden Ring' o liściach czerwonych z cienką , żółtą obwódką, czy 'Kelleris' i 'Kórnik' o liściach biało pstrych. Bardzo atrakcyjne liście - czerwone, nakrapiane białymi, różowymi i szarymi plamkami, posiada odmiana 'Harlequin'. Niska odmiana 'Green Carpet', dorastająca do 0,8 m wysokości i ponad dwukrotnie tyle szerokości, o pędach ułożonych horyzontalnie, jest świetną rośliną okrywową. Z kolei odmiana 'Kobold' tworzy niewielkie, do 0,5 m wysokości, gęste kule. Cenione są też odmiany o pokroju kolumnowym, takie jak zielonolistna 'Erecta' i purpurowa 'Red Pillar', będące wymarzonymi roślinami żywopłotowymi.

Wszystkie w/w odmiany berberysu Thunberga to rośliny o liściach sezonowych, w pełni mrozoodporne.

Zimozielony berberys Juliany

Berberys zimozielony - gatunki i odmiany

W naszym klimacie ale tylko w cieplejszych rejonach kraju można też pokusić się o uprawę berberysów zimozielonych, pamiętając jednak że każdy berberys zimozielony wymaga ciepłego, osłoniętego, raczej półcienistego stanowiska. Z tej grupy szczególnie ciekawie prezentuje się, pochodzący z Chin, berberys Juliany (Berberis julianae) o wąskich, skórzastych liściach, początkowo miedzianych, później ciemnozielonych, a także pochodzący z Chile berberys bukszpanolistny (Berberis buxifolia), o pokroju kulistym, jednak dość trudny do zdobycia. Berberys bukszpanolistny posiada też karłową odmianę 'Nana', osiągającą zaledwie 0,5 m wysokości.

Pewnym kompromisem może być uprawa nieco bardziej mrozoodpornych odmian półzimozielonego mieszańca, jakim jest berberys pośredni (Berberis x media). Odmiana 'Parkjuweel' posiada ciemnozielone, błyszczące liście, natomiast odmiana 'Red Jewell' posiada liście purpurowoczerwone. Obie dorastają do 1,5 m wysokości.

Berberys 'Prof. Sękowski' - polska odmiana

Pisząc o berberysach nie sposób nie wspomnieć o polskim epizodzie związanym z odkryciem nowej odmiany. W Poznaniu pod koniec lat 90-tych prof. Bolesław Sękowski odnalazł ciekawą odmianę o liściach sezonowych, wiosną czerwonawych, a latem ciemnozielonych z wyraźną kremową obwódką. Po śmierci Profesora jego córka mgr Jadwiga Sękowska prowadziła dalsze obserwacje i badania, których ostatecznym wynikiem było zgłoszenie w 2004 roku odmiany berberys 'Profesor Sękowski' do ochrony wyłącznego prawa. Od tamtego czasu prawnym właścicielem tej odmiany jest Akademia Rolnicza w Poznaniu.

Przeczytaj również:

• Berberys brodawkowaty. Idealny krzew na żywopłot zimozielony
• Rośliny na żywopłot liściasty - buk, grab, ligustr czy berberys
• Jak sadzić drzewa i krzewy z odkrytym korzeniem?
• Ligustr pospolity - sadzenie na żywopłot, odmiany, cena sadzonki

Opracowano na podstawie: Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 80-81; P. Banaszczak, Berberysowe akcenty, Działkowiec, Nr 8/2009, s. 40-41; A. Marosz, Berberysy - cz. 1, Szkółkarstwo, Nr 4/2004; M. Podymiak, Berberys 'Profesor Sękowski', Szkółkarstwo, Nr 5/2005.