Cissus australijski i rombolistny - uprawa, pielęgnacja, choroby

Cissus australijski i cissus rombolistny to dwa najczęściej spotykane w uprawie doniczkowej gatunki roślin należących do rodzaju Cissus. O popularności tych pnączy zdecydowały ich walory ozdobne oraz stosunkowo łatwa pielęgnacja. Poznaj możliwości uprawy cissusa, dowiedz się jak wygląda pielęgnacja cissusa w uprawie doniczkowej oraz jak zwalczać choroby zagrażające cissusowi.

Cissus rombolistny - Cissus rhombifolia
Fot. depositphotos

Jak wygląda kwiat cissus?

Cissus (Cissus), czasem określany też jako winnik, to rodzaj roślin z rodziny winoroślowatych (Vitaceae) rozpowszechniony na wszystkich kontynentach. Spotykane w uprawie doniczkowej cissusy to pnącza o pędach zielnych, u niektórych gatunków drewniejących, wytwarzających wąsy czepne. Pędy cissusów osiągają przeważnie do 3 m długości ale można je skracać poprzez przycinanie. Rośliny mogą się wspinać po podporach lub ich pędy mogą luźno opadać w wiszących lub ustawionych wysoko doniczek.

Liście cissusów są zielone, pojedyncze lub dłoniasto złożone, wyrastają naprzeciw kwiatostanów lub wąsów czepnych. Kwiaty drobne, barwy białej, kremowej, żółtej lub zielonkawej, zebrane w baldachokształtne kwiatostany. Zazwyczaj jednak w uprawie doniczkowej cissusy nie kwitną, a główną ozdobą roślin są liście i ich wiotkie pędy.

Cissus - gatunki i odmiany

Choć rodzaj Cissus liczy ponad 300 gatunków, w uprawie doniczkowej spotykanych jest zaledwie kilka z nich. Poniżej przedstawiamy 3 najpopularniejsze gatunki cissusa polecane do uprawy domowej.

Cissus australijski

Cissus australijski (Cissus antarctica) pochodzi z Australii, gdzie porasta wilgotne regiony górskich lasów. Jest to szybkorosnące pnącze doniczkowe, które może wspinać się po kratkach i innych podporach, przy których utrzymują go wąsy czepne, wytwarzane przez tę roślinę. Może być też uprawiany w donicach wiszących. Liście tego cissusa są jasnozielone, połyskujące, ząbkowane na brzegach. Pędy osiągają do 3 m długości.

Cissus australijski - Cissus antarctica
Fot. Dinkum, CC0, Wikimedia Commons

Cissus rombolistny

Cissus rombolistny (Cissus rhombifolia, syn. Cissus alata) pochodzi z Afryki Południowej. Poza cissusem australijskim, to drugi najczęściej uprawiany gatunek cissusów. Zazwyczaj uprawia się go jako roślinę pnącą, ale w wiszących pojemnikach także świetnie się prezentuje i dobrze rośnie. Ma ciekawy kształt liści (stąd nazwa), które z wierzchu są ciemnozielone, a od spodu czerwone i pokryte delikatnymi włoskami.

Cissus rombolistny - Cissus rhombifolia, syn. Cissus alata
Fot. Agnaton, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Decydując się na uprawę tej rośliny, warto poszukać ciekawej odmiany cissusa rombolistnego, jaką jest cissus 'Ellen Danica'. Wyróżniają ją atrakcyjne, trójklapowane liście.

Cissus rombolistny 'Ellen Danica'
Fot. Derek Ramsey, GFDL 1.2, Wikimedia Commons

Cissus różnobarwny

Czasem w uprawie doniczkowej spotykany jest też cissus różnobarwny (Cissus discolor), posiadający aksamitne, zaostrzone liście ze srebrnoróżowym wzorem. Choć wygląda przepięknie, tego gatunku nie polecam do uprawy w domu, gdyż jego pielęgnacja jest bardzo trudna, a roślina wymaga dużo ciepła i wysokiej wilgotności powietrza, której w mieszkaniu nie będziemy w stanie zapewnić.

Cissus różnobarwny - Cissus discolor
Fot. Dinkum, CC0, Wikimedia Commons

Czy cissus jest trujący?

Cissus nie jest klasyfikowany jako roślina trująca dla ludzi, psów lub kotów. Można go zatem bez obaw uprawiać, nawet jeśli w domu są małe dzieci lub zwierzęta domowe. Rośliny nie należy oczywiście spożywać. Cissusy w mieszkaniach uprawiamy ją wyłącznie w celach ozdobnych. Przypadkowe spożycie czy podgryzienie np. przez kota nie powinno być jednak niebezpieczne, a ewentualne objawy zatrucia - bardzo łagodne. Co ciekawe, w niektórych krajach cissusy są uprawiane jako rośliny lecznicze, z których pozyskuje się składniki do produkcji suplementów diety.

Czy cissus to bluszcz?

W żadnym wypadku - cissus to nie jest bluszcz. Cissus należy do rodziny winoroślowatych (Vitaceae), a bluszcz doniczkowy do rodziny rodziny araliowatych (Araliaceae). A zatem rośliny te nie są ze sobą w żaden sposób spokrewnione. Co więcej, cissus to roślina bezpieczna dla ludzi i zwierząt domowych, podczas gdy bluszcz to trująca roślina doniczkowa. Rośliny te różnią się też wymaganiami co do uprawy, a bluszcz znosi znacznie większe zacienienie niż cissus.

Cissus to nie jest bluszcz
Fot. depositphotos

Cissus - uprawa i pielęgnacja

Popularne gatunki cissusa, takie jak cissus australijski i cissus rombolisty, zazwyczaj nie sprawiają kłopotów w uprawie i dość dobrze rosną w naszych mieszkaniach. O oba te gatunki należy zadbać w identyczny sposób.

Cissus - stanowisko, nasłonecznienie

Cissus może być uprawiany na stanowisku jasnym ale z rozproszonym światłem lub w półcieniu. Roślina ta nie lubi ostrego słońca tak samo jak nie lubi pełnego cienia.

Cissus - temperatura

Temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym rośnie cissus powinna mieścić się w przedziale 15-24°C. W okresie zimowym cissus lubi mieć nieco chłodniej, w granicach 10-18°C. Minimalna temperatura uprawy nie powinna spadać poniżej 7°C.

Cissus 'Ellen Danica' pnący się po podporze
Fot. depositphotos

Cissus - podlewanie

Pielęgnacja cissusa wymaga aby roślinę regularnie podlewać, uważając jednak aby jej nie przelać. Gdy przesadzimy z podlewaniem, liście cissusa natychmiast żółkną i opadają, może to się nawet skończyć tym, że będziemy musieli roślinę wyrzucić. Najlepiej przyjąć zasadę, że pomiędzy kolejnymi podlewaniami wierzchnia warstwa gleby powinna przeschnąć. Trzymajmy się tej zasady szczególnie zimą, kiedy podlewania należy nieco ograniczyć w stosunku do okresu wiosenno-letniego.

• Jaką wodą podlewać kwiaty doniczkowe i balkonowe?

Czy cissus lubi zraszanie

Cissusy lubią wysoką wilgotność powietrza i warto ich liście zraszać przynajmniej raz na kilka dni. Do zraszania używamy wody miękkiej, odstałej. Wodę wodociągową warto najpierw przegotować lub przefiltrować i odstawić na jeden dzień w temperaturze pokojowej.

Cissus - nawożenie

Nawożenie cissusa odbywa się tradycyjnie od marca do końca sierpnia. Najlepiej stosować specjalny nawóz płynny do roślin zielonych, który podajemy co dwa tygodnie.

• Nawożenie roślin doniczkowych. Czym i jak nawozić kwiaty doniczkowe?

Cissus - przesadzanie

Przesadzanie cissusa wykonujemy w zależności od wielkości rośliny. W ciągu kilku lat cissus wyrasta niekiedy na wielki okaz i wtedy przesadzanie jest kłopotem, dlatego wymieniamy tylko górna warstwę ziemi. Dopóki roślina jest mała, przesadzamy wiosną co roku do doniczki o jeden rozmiar większej.

• Przesadzanie roślin doniczkowych. Jak i kiedy przesadzać kwiaty domowe?

Jaka ziemia do cissusa?

Do cissusa można stosować zwykłą ziemię do kwiatów doniczkowych, do której dodany jest torf ogrodniczy lub włókno kokosowe. Zaś idealne do uprawy cissusa jest podłoże złożone z ziemi kompostowej, torfu i piasku, zmieszanych w stosunku 4:1:1. Ziemia do uprawy cissusa powinna mieć odczyn pH 5,5 - 6,5.

• Ziemia do kwiatów doniczkowych - jaka jest dobra, rodzaje, cena
• Tabela pH gleby dla roślin doniczkowych. Oto zalecane pH ziemi dla Twoich kwiatów!

Jakie podpory dla cissusa?

Cissus może piąć się po kratce, siatce, bambusowej drabince lub paliku pokrytym mchem. Podpory trzeba solidnie zamocować aby w miarę wzrostu rośliny nie wywróciły się pod ciężarem pędów i liści.

Uwaga!
Po zakupieniu cissusa jak najszybciej zapewnij mu jakąś podporę, zanim jego pędy się poplączą lub zdeformują.

Jak przycinać cissusa?

Przycinanie pędów cissusa jest konieczne, jeśli nie chcemy aby roślina nadmiernie się rozrosła. Końcówki pędów cissusa warto przycinać także aby roślina utrzymała krzewiastą formę. Gdy pędy ogołacają się z liści od dołu, konieczne jest silniejsze cięcie. Najlepszym terminem na przycięcie cissusa jest okres wiosenny.

Cissus - choroby i szkodniki

Cissus może zapadać zarówno na choroby nieinfekcyjne, spowodowane niewłaściwą pielęgnacją rośliny, jak i infekcyjne choroby roślin doniczkowych o podłożu grzybiczym.

Choroby cissusa

Choroby liści cissusa związane z niewłaściwą pielęgnacją objawiają się powstawaniem nieregularnych plam na liściach, żółknięciem i zamieraniem liści. Przyczyną takich objawów może być zbyt intensywne nasłonecznienie, nadmierne podlewanie lub przesuszenie rośliny, a także zbyt suche i ciepłe powietrze panujące w mieszkaniu. Jeżeli wierzchołki liści brązowieją, ewidentnie wskazuje to na zbyt suche powietrze. Wówczas pomaga zraszanie.

Plamy na liściach cissusa

Jeżeli jednak plamy na liściach cissusa są owalne, z wyraźną jasną obwódką, a na ich powierzchni można dostrzec czarne skupienia zarodników grzyba, wskazuje to na chorobę infekcyjną - plamistość liści cissusa, powodowaną przez grzyby Cercospora viticola oraz Phyllosticta cissicola. Porażone liście należy usuwać, a całe rośliny opryskać kilkakrotnie preparatami grzybobójczymi.

Wodniste szare plamy z pylącym nalotem mogą natomiast wskazywać, że roślinę zaatakowała szara pleśń cissusa. Silnie porażone rośliny trzeba wyrzucić, natomiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby cissusa warto spróbować uratować wykonując opryski.

Dlaczego cissus żółknie i usycha?

Cissusa może też zaatakować mączniak prawdziwy i rzekomy. W przypadku porażenia mączniakiem rzekomym, na górnej stronie liści pojawiają się żółte, nieregularne plamy o średnicy do 3 cm, zaś od spodu - delikatny nalot zarodnikowania grzyba. Z kolei mączniak prawdziwy to biały, mączysty nalot na liściach, który z czasem ciemnieje. W przypadku ataku mączniaka, niezależnie od jego rodzaju, konieczne jest wykonanie oprysków grzybobójczych.

Do oprysku cissusa przeciwko chorobom można wykorzystać naturalne preparaty Boczos, Biosept Active oraz Limocide. Jeśli te opryski nie pomogą, ostatnią deską ratunku są chemiczne fungicydy, takie jak Saprol Spray.

Szkodniki cissusa

Cissusa mogą też atakować szkodniki kwiatów doniczkowych, takie jak przędziorki, powodujące mozaikowate przebarwienia na liściach, wełnowce zanieczyszczające rośliny wełnistą wydzieliną, mszyce powodujące zniekształcenia i odbarwienia młodych liści, z widocznymi koloniami owadów przesiadujących na wierzchołkach pędów, a także wciornastki.

Przeciwko szkodnikom należy wybrać odpowiednie preparaty owadobójcze. Bezpieczny do stosowania w domu są naturalne preparaty dostępne w postaci gotowych do użycia sprejów: Agrocover Spray, Emulpar Spray, Spruzit Spray. Jeśli potrzebujemy silniejszego środka owadobójczego, dobrym wyborem będzie Sanium AL spray owadobójczy.

Rafał Okułowicz

Przeczytaj również:

• Bluszcz doniczkowy - pielęgnacja, rodzaje, choroby
• Pochrzyn Dioscorea - tropikalne pnącze, roślina żółw
• Sundaville - uprawa, pielęgnacja, rozmnażanie, zimowanie

Opracowano na podstawie:
1. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu, Przegląd Reader's Digest, Warszawa 1998, s. 61;
2. G. Łabanowski, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Jak pielęgnować rośliny doniczkowe - choroby i szkodniki, Multico, Warszawa 2011, s. 48-51.