Śliwa tarnina - uprawa, wymagania, przycinanie

Śliwa tarnina to niewielki, ciernisty krzew, uprawiany jako roślina owocowa i sadzony na żywopłoty. Pięknie kwitnie, a niewielkie, granatowe owoce tarniny stanowią przysmak ptaków. Z tego artykułu dowiesz się więcej o zastosowaniu śliwy tarniny w ogrodnictwie, poznasz wymagania i zasady uprawy tarniny w ogrodach, a także dowiesz się jak przycinać śliwę tarninę i usuwać jej odrosty.

Śliwa tarnina - Prunus spinosa
Fot. pixabay

Śliwa tarnina - opis i zastosowanie

Śliwa tarnina (Prunus spinosa) rośnie powszechnie w całej Europie oraz na Kaukazie, w Azji Mniejszej i Centralnej. Należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Historia uprawy śliwy sięga starożytności - była ona hodowana przez Greków, Rzymian, Persów i Syryjczyków. W Polsce pierwszych Piastów śliwa tarnina stanowiła istotny składnik diety i roślinnych medykamentów.

Tarnina znalazła swoje miejsce w podaniach ludowych i przesądach. Krzewami tarniny obsadzano groby samobójców, gdyż wierzono, że dzięki temu nie będą mogli wydobyć się z ziemi i straszyć ludzi. Dziś rosnące dziko tarniny spotykane są na poboczach dróg, w zagajnikach i na obrzeżach lasów.

Tarnina to najczęściej krzew o luźnym pokroju lub niewielkie drzewko, osiągające do 3 metrów wysokości. Pędy porośnięte są przez eliptyczne, 4-5 cm liście o piłkowanych brzegach, oraz cienkie, długie ciernie.

Wczesną wiosną, od marca do maja, krzew obsypuje się białymi, miododajnymi kwiatami. Dzięki tym kwiatom tarnina to doskonała roślina miododajna lubiana przez pszczoły i motyle. Kwiaty tarniny pojawiają się na krzewie jeszcze przed rozwinięciem się liści. Grantowe, kuliste owoce, przypominające borówki, dojrzewają jesienią. Pozostają na pędach stanowiąc pokarm dla ptaków.

Kwiaty na tarninie pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści
Fot. pixabay

Niewielkie owoce śliwy tarniny, zwane też ciarką, są cierpkie i kwaśne. Po ich przemrożeniu zmniejsza się zawartość garbników i kwasów. Stają się w tedy smaczniejsze i nadają się na przetwory. Przygotowuje się z nich dżemy, konfitury, soki oraz nalewki i wino. Zawierają dużo węglowodanów, kwasy organiczne, witaminy, przeciwutleniacze, związki mineralne, pektyny i garbniki. Owoce tarniny zastosowanie znalazły w fitoterapii - działają antybakteryjnie i przeciwzapalnie. Są niskokaloryczne, wspomagają leczenie chorób żołądka i jelit.

Uwaga!
Nie należy spożywać pestek śliwy tarniny. Pestki owoców tarniny są silnie trujące dla człowieka, gdyż zawierają kwas pruski (cyjanowodór). Już niewielka ich ilość jest trująca, a spożyte w dużej ilości mogą prowadzić nawet do śmierci. Nie należy ich przede wszystkim rozgryzać. Przypadkowo połknięte w całości nie są aż tak groźne.

Również kwiaty tarniny znalazły zastosowanie w medycynie. Zawierają flawonoidy, m.in. kwercetynę i kemferol, a ponadto cukry i sole mineralne. Napar z kwiatów łagodzi stany zapalne dróg moczowych i nerek. Działa oczyszczająco i przeczyszczająco. Ściągające działanie naparu wykorzystywane jest w hamowaniu krwotoków.

W ogrodach pojawiły się ozdobne odmiany śliwy tarniny (o różowych kwiatach i bordowych liściach), lecz nie ma ich wiele. Gatunek ten jest popularny w ogrodach naturalistycznych i wiejskich. Dobrze prezentuje się w towarzystwie gatunków takich jak: jałowiec, leszczyna, głóg, wierzba i berberys.

Owoce śliwy tarniny
Fot. pixabay

Najczęściej jednak śliwa tarnina sadzona jest jako nieformalny żywopłot. Pokryte kolcami krzewy są gęsto rozgałęzione i posiadają liczne odrosty korzeniowe. Zwarte zarośla stanowią dobrą alternatywę dla parkanu. Sadząc tarninę rośliny z przeznaczeniem na żywopłot umieszczamy 4-5 sadzonek na m².

Tarnina rozprzestrzenia się bardzo szybko przez odrosty i pełzające korzenie, dlatego bywa często wykorzystywana do obsadzania skarp, jako roślina umacniająca. Jej zarośla stanowią schronienie dla wielu gatunków ptaków.

Śliwa tarnina - uprawa i wymagania

Tarnina jest mało wymagającym gatunkiem. Lubi podłoża zasadowe i dość żyzne. Poza tym może rosnąć na każdym stanowisku, byle miała wystarczająco dużo słońca. Najlepiej czuje się w pełnym słońcu oraz półcieniu. Jest gatunkiem mrozoodpornym (zaliczana do strefy mrozoodporności roślin 4), więc przetrwa zimę bez stosowania osłon. Tarniny nie wymagają podlewania ani nawożenia.

Owoce tarniny zbieramy po pierwszych przymrozkach. Możemy też zebrać je wcześniej, a przed wykorzystaniem przemrozić w zamrażalniku przez 1-2 dni.

Zbiory kwiatów tarniny przeprowadza się jeszcze przed pojawieniem się liści. Najlepiej jest wybrać dzień suchy, ciepły i słoneczny. Pozyskane kwiaty suszymy rozłożone na słońcu, aż przybiorą barwę kremową. Przechowujemy w zamkniętych naczyniach, chroniąc przed wilgocią.

Śliwa tarnina w ogrodzie przydomowym
Fot. pixabay

Śliwa tarnina - przycinanie

Śliwa tarnina do dobrego wzrostu nie wymaga cięcia ale jeśli już na przycinanie się zdecydujemy, to tarnina znosi je bardzo dobrze. Krzew ten mocno się rozgałęzia, można więc regulować kształt korony, tak by nie wymknął się spod kontroli. W przypadku tarnin sadzonych na żywopłot cięcie będzie wręcz konieczne.

Najlepszy termin przycinania tarniny to końcówka zimy i przedwiośnie (od lutego do marca) w okresach, gdy nie ma dużych mrozów. Krzewy można też przycinać pod koniec lata i jesienią. Nigdy natomiast nie przycinajmy tarniny w okresie gniazdowania ptaków, gdyż roślina ta jest bardzo chętnie przez nie zasiedlana i stanowi idealne wręcz schronienie.

Aby przerzedzić starsze, zaniedbane tarniny, usuwa się najstarsze pędy tuż przy ziemi. Wycinamy też gałązki nadmiernie zagęszczające krzew, krzyżujące się ze sobą oraz wszystkie uszkodzone i uschnięte.

Uwaga!
Podczas cięcia śliwy tarniny należy uważać na długie ciernie, które mogą pokaleczyć nasze dłonie. Obowiązkowo należy ubrać rękawice ochronne. Do cięcia używamy pił ogrodniczych i sekatorów dwuramiennych, które poradzą sobie z twardymi pędami tarniny.

Śliwa tarnina - usuwanie odrostów

Masowo pojawiające się odrosty korzeniowe tarniny mogą opanować niewielki ogród, warto więc je regularnie wycinać. Odrosty nie tylko mogą zagłuszać sąsiadujące z tarniną inne rośliny, ale też osłabiają roślinę mateczną, wpływając negatywnie na rozwój śliwy.

Aby prawidłowo usunąć odrosty tarniny najlepiej najpierw zdjąć wierzchnią warstwę podłoża. Odsłaniamy korzeń, z którego wyrasta odrost i usuwamy go przy samej nasadzie. Odrostów nie da się wykorzystać. Nie można zrobić z nich sadzonek, ponieważ nie powtarzają cech rośliny matecznej, a rośliny z nich uzyskane szybko dziczeją.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. A. Grabowska, L. Grabowska, Szkoła cięcia 2, Twój Ogrodnik, Filipowice 2021, s. 222-223;
2. Karczmarczuk R., Od tarniny, ałyczy i lubaszki do śliwy domowej w Wszechświat nr 7-9/2006, str. 205-207;
3. Rosłon W., Zapomniane owoce w Działkowiec 12/2006, str.38-39;
4. Witt R., Przewodnik. Krzewy, Wydawnictwo Multico, Warszawa 1997, s.150;
5. Bahofer M., Mayer J., Drzewa. Spotkania z przyrodą, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2007, s. 262.

Przeczytaj również:

• Śliwa domowa - odmiany, uprawa, cięcie, choroby
• 3 najzdrowsze owoce świata, które musisz mieć w ogrodzie!
• Śliwka węgierka - odmiany, uprawa, choroby
• Nalewka z suszonych śliwek, nalewka śliwkowa na wódce - przepis