Dzbanecznik - odmiany, uprawa w domu, rozmnażanie

Dzbanecznik (Nepenthes) to rodzaj owadożernych pnączy sprowadzonych do Europy w XVII wieku. Długie pędy, błyszczące liście i efektowne pułapki w postaci dzbanów sprawiają, że dzbaneczniki to wyjątkowo popularne rośliny owadożerne uprawiane w mieszkaniach. Zobacz jak wygląda uprawa dzbanecznika w domu i jakie wymagania trzeba spełnić. Wyjaśniamy także, które gatunki i odmiany dzbaneczników nadają się do uprawy doniczkowej i podpowiadamy najlepsze sposoby na rozmnażanie dzbaneczników w warunkach domowych.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. depositphotos

Dzbaneczniki - co to za rośliny?

Dzbanecznik to epifit, którego pędy w uprawie doniczkowej osiągają do 2, a nawet 3 m długości. Może być uprawiany przy podporach lub w wiszących donicach. Większość gatunków dzbaneczników występuje w Azji Południowo-Wschodniej, zwłaszcza na Borneo, Sumatrze i na Filipinach. Rodzaj Nepenthes obejmuje zarówno rośliny wyżynne i górskie, jak i te porastające parne, nizinne dżungle. Od pochodzenia zależy, czy dzbanecznik będzie dobrze rósł w warunkach jakie możemy mu stworzyć.

Jak wygląda dzbanecznik?

Epifityczne dzbaneczniki mają bardzo dekoracyjne liście, podłużne, zielone, błyszczące i długie. Liście dzbaneczników zakończone są wąsami, z których zwisają dzbanki - pułapki na owady i niewielkie kręgowce. Dzbanki zwykle są oryginalnie wybarwione, a ich wielkość oraz kolor zależą od gatunku oraz odmiany dzbanecznika. Brzeg dzbanka pokryty jest substancją wabiącą ofiary, a środek śliskim woskiem oraz ostrymi włoskami, które uniemożliwiają im wydostanie się na zewnątrz. We wnętrzu pułapki znajduje się płyn zawierający enzymy trawienne. Głównym przysmakiem dzbaneczników w przyrodzie są mrówki.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. pixabay

Większość gatunków dzbaneczników wytwarza dwa rodzaje dzbanków, które odzwierciedlają fazę rozwojową rośliny. Dzbanki dolne, rozetowe są zwykle wytwarzane przez niewyrośnięte egzemplarze oraz na łodygach o stosunkowo krótkim międzywęźlu. Górne, powietrzne dzbanki, są tworzone przez dojrzałe rośliny pnące. Dzbanki są zawieszone na wąsach, które ułatwiają utrzymywanie ich we właściwej pozycji.

Warto wiedzieć!
Proces trawienia ofiary trwa do pięciu dni, a każdy dzbanek spełnia swoją funkcję przez około 1 miesiąc.

Dzbanecznik - gatunki i odmiany

Dzbanecznik Vantrana (Nepenthes x ventrana) - to naturalna hybryda, polecana do amatorskiej uprawy w naszych domach. Roślina dorasta do kilku metrów długości, a niewielkie dzbanki osiągają 20-25 cm długości. Jest on niezwykle popularny nie tylko ze względu na atrakcyjny wygląda, ale także na niewielkie wymagania i dużą odporność. Może być uprawiany zarówno w pełnym słońcu, jak i w lekkim cieniu. Toleruje zarówno okresowe przesuszenie jak i przelanie. Znosi niską wilgotność powietrza choć lepiej rośnie w terrarium, przy podniesionej wilgotności. Do wytworzenia dzbanków potrzebuje spadków temperatury nocą o kilka stopni Celsjusza.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. pixabay

Dzbanecznik 'Bloody Mary' (Nepenthes ventricosa x Nepenthes ampullaria) - jest kolejną popularną krzyżówką łatwo dostępną w sprzedaży. Ta niewielka, piękna roślina ma krzaczasty pokrój oraz małe, rurkowate, szkarłatne dzbanki. Jest polecany do uprawy w szkle.

Dzbanecznik 'Gaya' (Nepenthes khasiana x Nepenthes ventricosa x Nepenthes maxima) - to dekoracyjna hybryda charakteryzująca się intensywnie nakrapianymi, beczułkowatymi pułapkami o długości 10-12 cm. Nadaje się do uprawy na okiennym parapecie.

Dzbanecznik Veitcha (Nepenthes veitchii) - jest gatunkiem odznaczającym się przysadzistymi, miękko owłosionymi pułapkami. Jest szczególnie dobrze przystosowany do środowiska o niższej wilgotności powietrza. Dzbanecznik Veitcha pochodzi z Borneo i został tak nazwany na cześć znanego wiktoriańskiego ogrodnika - Jamesa Veitcha.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. pixabay

Dzbanecznik olbrzymi (Nepenthes maxima) - to atrakcyjna roślina, szczególnie dobrze przystosowana do cieplejszych warunków. Ma długie, pofalowane, jasnozielone liście oraz zielonożółte, czerwono nakrapiane dzbanki. Duża, wywinięta warga także jest ciemnoczerwona. Nepenthes maxima można uprawiać na parapecie lub w terrarium w lekko rozproszonym świetle. Niska, do średniej, wilgotność powietrza sprawdzi się przy temperaturze powietrza18-26°C. Gleba musi być zawsze wilgotna, ale nie należy rośliny przelewać.

Dzbanecznik skrzydlaty (Nepenthes alata) - ma lancetowate liście i dzbanki żółte, zielone lub czerwone, dorastające do 25 cm długości. Gatunek ten jest dobrym wyborem dla początkujących hodowców, świetnie wygląda w wiszącej doniczce z przewieszającymi się dzbankami. Wymaga jasnego stanowiska, wilgotności powietrza powyżej 60% i temperatury powyżej 12°C.

Dzbanecznik radży (Nepenthes rajah) - ma bardzo duże, czerwone dzbanki osiągające do 40 cm długości. Żywi się nie tylko owadami, lecz także małymi ssakami oraz ich odchodami. Rośnie naturalnie w Malezji, gdzie temperatury są wysokie i często pada deszcz. Oznacza to, że nie jest to gatunek łatwy w uprawie. Najlepiej umieścić go w terrarium z lampą do roślin, gdzie wilgotność otoczenia jest wysoka. Jeśli dodatkowo utrzymana będzie stała temperatura 20-25°C, dzbanecznik może rozwijać się tak dobrze, jak w naturze.

Dzbanecznik owłosiony (Nepenthes villosa) - jest gatunkiem trudnym w uprawie. W naturze występuje w górach Kinabalu oraz Tambuyukon w gęstych wilgotnych lasach na wyspie Borneo. Liście dzbanecznika są zielone, dość grube i mięsiste, lekko zaokrąglone po bokach. Dzbanki mają około 15-25 cm, są pokryte woskami i przybierają ciekawe odcienie, od limonkowej zieleni do brązowej czerwieni. Charakterystyczna jest żebrowaną krawędź dzbanka. Roślina wymaga wysokiej wilgotności powietrza, nawet 80-100%, oraz temperatury nocnej o kilka stopni Celsjusza niższej od dziennej.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. pixabay

Poza dzbanecznikami, w domach mogą być uprawiane też inne rośliny owadożerne, którymi warto się zainteresować. Są to: kapturnica, muchołówka i rosiczka.

Dzbanecznik - uprawa w domu

Większość dzbaneczników rośnie w koronie lasu deszczowego i preferuje bardzo jasne, rozproszone światło. Wiotkie, wyciągnięte rośliny o bladych, słabo wybarwionych dzbankach to oznaka, że ich ekspozycja na słońce jest niewystarczająca. Dlatego w ciemniejszych pomieszczeniach oraz zimą, kiedy brakuje światła słonecznego, dobrze jest doświetlać rośliny lampami LED. Powinniśmy zapewnić im 10-14 godzin światła na dobę.

Dzbanecznik - temperatura uprawy

Komfortowa dla dzbaneczników temperatura otoczenia zależy od pochodzenia rośliny. Dla większości gatunków z rejonów pośrednich i górskich idealna jest temperatura 25°C w dzień i 15°C w nocy. Gatunki nizinne, żyjące w tropikalnych dżunglach, wymagają temperatury 30°C w dzień i 20°C w nocy.

Dzbanecznik - podlewanie

Dzbaneczniki jako rośliny tropikalne, potrzebują stale wilgotnego podłoża. Nie wolno dopuścić by ziemia w doniczce wysychała. Woda, której używamy do podlewania powinna maksymalnie oczyszczona. Najlepsza do tego celu jest deszczówka lub woda destylowana. W przeciwieństwie do wielu roślin drapieżnych, dzbaneczniki nie są roślinami bagiennymi i nie lubią podmokłych gleb. Należy unikać pozostawiania ich w wodzie przez dłuższy czas, ponieważ spowoduje to gnicie korzeni.

Dzbanecznik - jaka wilgotność powietrza

Chociaż dzbaneczniki często tolerują niską wilgotność powietrza, zwykle przestają w takich warunkach wytwarzać dzbanki. Mimo, iż można je przyzwyczaić do niższej wilgotności, najlepiej radzą sobie w zakresie 70-80%. Namioty do uprawy hydroponicznej i duże terraria to świetny sposób na hodowlę dzbaneczników w pomieszczeniach. Jeśli hodujesz tylko kilka roślin, możesz w ich sąsiedztwie po prostu umieścić nawilżacz powietrza.

Dzbanecznik - Nepenthes
Fot. pixabay

Co zjada dzbanecznik?

Dzbaneczniki do przeżycia potrzebują żywych owadów. Jeśli rośliny nie mają możliwości samodzielnego zdobycia pożywienia, można co kilka tygodni wrzucać do dzbanków suszone owady. W przypadku mniejszych okazów dobrze sprawdzają się małe owady, takie jak komary, muchy i świerszcze. Nie należy przekarmiać roślin, bo dzbanki mogą stać się czarne i zgnić.

Dzbanecznik - nawożenie

W przeciwieństwie do wielu innych roślin owadożernych, dzbaneczniki można nawozić dolistnie. Wiosną i latem opryskiwanie rośliny słabym roztworem wysokiej jakości nawozu do storczyków może poprawić kondycję roślin. Zanim jednak pomyślimy o nawożeniu dzbaneczników, najpierw zapewnijmy im odpowiednie oświetlenie, wilgotność i temperaturę.

Dzbanecznik - jaka ziemia

Dzbaneczniki najbardziej lubią glebę luźną, przepuszczalną i ubogą w składniki odżywcze. Podłoże powinno umożliwiać dostęp tlenu i szybko odprowadzać nadmiar wody.

Popularne mieszanki ziemi dla dzbaneczników są zazwyczaj kombinacją mchu torfowca, włókna z łupin orzecha kokosowego, piasku, perlitu i pumeksu w różnych proporcjach. Z reguły najlepiej sprawdza się mieszanka torfu wysokiego, perlitu i piasku w proporcjach 3:1:1. Można także ograniczyć się do dwóch składników - tofu wysokiego oraz perlitu - w proporcjach 1:1. Nie wolno sadzić dzbaneczników w zwykłej ziemi do kwiatów, która jest za ciężka i często zawiera nawóz, mogący spalić korzenie dzbanecznika.

Dzbanecznik - jakie donice

Do uprawy dzbaneczników najlepiej wykorzystywać plastikowe doniczki i ażurowe kosze. Małe okazy o wysokości 5-8 cm można sadzić w doniczkach o średnicy 7,5-10 cmi. Rośliny średniej wielkości, 10-15 centymetrowe, dobrze rosną w doniczkach 12,5-15 cm, a większe egzemplarze najlepiej hodować w doniczkach o średnicy powyżej 20 cm.

Warto wiedzieć!
Ażurowe, plastikowe kosze używane w hydroponice są wskazane do hodowli dzbaneczników. Dzięki podwieszanym koszom epifity mają stały przepływ powietrza, dobry odpływ nadmiaru wody oraz stanowisko podobne jak w naturalnym środowisku.

Dzbanecznik - zimowanie

Dzbaneczniki nie przechodzą okresu spoczynku, przez cały rok wymagają stałej wilgotności, oświetlenia oraz odpowiedniej temperatury. Zimować zatem powinny w takich samych warunkach, w jakich rosną przez pozostałą część roku. Niedobór światła w miesiącach zimowych uzupełniamy stosując lampy LED do doświetlania roślin.

Dzbanecznik - rozmnażanie

Dzbaneczniki można rozmnażać zarówno wegetatywnie, jak i za pomocą nasion, jednak ten drugi sposób jest skomplikowany i czasochłonny.

Rozmnażanie dzbanecznika przez podział - to najłatwiejszy sposób na rozmnożenie dzbanecznika. Starsze egzemplarze z czasem tworzą u podstawy młode rozety, które wystarczy odciąć od rośliny matecznej i posadzić do doniczki wypełnionej mchem torfowcem. Doniczkę z sadzonką umieszczamy w terrarium lub przeźroczystej torebce strunowej i ustawiamy w widnym miejscu. Podłoże utrzymujemy stale wilgotne. Ukorzenianie może trwać nawet kilka miesięcy.

Rozmnażanie dzbanecznika z sadzonek łodygowych - sadzonki pozyskuje się z dojrzałych, wyrośniętych roślin. Odcinamy wierzchołkowy fragment pędu z 2-3 liśćmi i umieszczamy w doniczce wypełnionej mchem torfowcem. Zapewniamy roślinie wysoką wilgotność powietrza oraz podłoża.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu, Reader’s Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 1998, s. 171;
2. F. Bechthold, Rośliny doniczkowe, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1998, s. 154;
3. W. N. Lam, T. W. Tan, The Pitcher Plants (Nephentes Sp.) on Singapore, Lee Kong Chian Natural History Museum National University of Singapore, Singapore 2020, s. 4-6, 80.

Przeczytaj również:

Muchołówka amerykańska - hodowla, uprawa, nawożenie, podlewanie
Muchołówka amerykańska jest rośliną owadożerną, co czyni z niej niezwykle atrakcyjny okaz dla miłośników uprawy ciekawych roślin. Tym bardziej, że hodowla muchołówki amerykańskiej jest możliwa w warunkach domowych. Więcej...

Rosiczka - gatunki i odmiany, uprawa w domu, rozmnażanie
Rosiczki to popularne rośliny owadożerne do uprawy w domu. Są stosunkowo mało wymagające i mogą być uprawiane nawet przez niedoświadczonego hodowcę. Więcej...

Rośliny owadożerne domowe
Rośliny owadożerne są wyjątkowymi przedstawicielami flory - żywią się owadami i są wyposażone w specjalne mechanizmy ich wabienia i chwytania. Mimo wysokich wymagań uprawowych, wiele osób próbuje swoich sił w hodowli tych użytecznych i dekoracyjnych roślin. Więcej...