Aloes - właściwości, uprawa w domu, odmiany, rozmnażanie

Aloes (Aloe) jest ciekawym sukulentem liściowym uprawianym w naszym klimacie wyłącznie w pomieszczeniach. Choć wydaje się niepozorny, może zaskoczyć nas swoimi kwiatami. Cenione są też właściwości lecznicze tej rośliny. Zobacz jak wygląda uprawa aloesu w domu w doniczce, jakie gatunki i odmiany aloesu spotykane są w uprawie doniczkowej oraz poznaj najlepszy sposób na rozmnażanie aloesu w warunkach amatorskich.

Aloes - uprawa w domu

Jak wygląda aloes?

Aloes to sukulent o mięsistych, grubych liściach ułożonych w rozetę, które dobrze magazynują wodę. Liście aloesu posiadają lancetowaty kształt oraz ząbkowane lub pokryte drobnymi kolcami brzegi, mogą osiągać do 65 cm długości i 6 cm szerokości. Zwykle mają kolor zielony ale u niektórych gatunków widoczne są plamki lub paski. Na powierzchni liści aloesu znajduje się ścieralny nalot, który zmniejsza parowanie wody. Sok z aloesu wykorzystywany w ziołolecznictwie i kosmetyce znajduje się właśnie w liściach. Podstawa liścia kończy się cienką pochwą, obejmującą krótką łodygę. U niektórych gatunków łodyga może być wydłużona i przez to bardziej widoczna.

Włókniste, szarożółte korzenie aloesu rozmieszczone są w wierzchniej warstwie gleby, dzięki czemu roślina szybko może wchłaniać wodę z opadów. Korzenie są silnie rozgałęzione, co pozwala na lepszą stabilizację aloesu w suchym podłożu.

Bogate w nektar kwiaty aloesu mają rurkowaty kształt i zebrane są w groniaste kwiatostany o długości ok. 20-50 cm (w naturze osiągają większe rozmiary). Pojawiają się na długim, prostym pędzie, wyrastającym ze środka rozety. W zależności od gatunku, kwiaty mogą mieć różne barwy, jednak najczęściej mają kolor pomarańczowy, czerwony albo żółty. W naturze zapylane są przez ptaki i owady. Owocem aloesu jest torebka nasienna z trójgraniastymi, ciemnymi nasionami.

Kwiaty aloesu
Fot. pixabay

Czy aloes kwitnie?

W naturalnym środowisku aloes kwitnie regularnie, w uprawie doniczkowej, w polskich warunkach, nie zdarza się to zbyt często. Aby aloes zakwitł w domu, roślina musi osiągnąć wiek dojrzały, co następuje zwykle po kilku latach uprawy, choć niektóre gatunki potrafią zakwitać wcześniej.

W naszych warunkach klimatycznych kwiaty aloesu mogą się pojawić w okolicach stycznia i lutego, jeśli zimą zapewnimy roślinie jasne i chłodne miejsce o temperaturze ok. 10°C. Wcześniej, latem warto o niego zadbać i zapewnić mu słoneczne i ciepłe miejsce (można wystawić roślinę na zewnątrz) oraz odpowiednie nawożenie. Korzystnie na pobudzenie aloesu do kwitnienia wpływa także różnica temperatur pomiędzy dniem a nocą, jak to ma miejsce w naturalnych warunkach.

Aloes w doniczce
Fot. pixabay

Aloes - właściwości lecznicze i zastosowanie

Aloes jest ceniony za liczne właściwości lecznicze, dzięki którym znalazł zastosowanie w medycynie naturalnej, kosmetyce, przy produkcji żywności i suplementów diety.

Najszersze zastosowanie znalazły żele oraz soki pozyskiwane z mięsistych liści aloesu. Soki, ekstrakty, żele oraz kremy i maści z aloesu stosowane są zarówno zewnętrznie na skórę, jak i wewnętrznie. Lecznicze właściwości wysuszonego i stwardniałego soku z aloesu nazywanego aloną wykorzystywane były już ponad 3 tysiące lat temu przez Greków i Rzymian.

Aloes jest źródłem wielu witamin: A, C, E, z grupy B, w tym kwasu foliowego oraz mikro- i makroelementów takich jak: sód, wapń, cynk, potas, magnez, żelazo, chrom, selen czy miedź. Aloes zawiera także aminokwasy, kwasy organiczne, kwasy tłuszczowe, polipeptydy, sacharydy, saponiny, sterydy i hormony roślinne oraz wiele innych, cennych substancji aktywnych.

Z mięsistych liści aloesu uzyskuje się sok
Fot. pixabay

Aloes wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwrobacze. Wzmacnia odporność organizmu i polecany jest przy rekonwalescencji. Korzystnie wpływa na układ pokarmowy, poprawia trawienie i pomaga przy zaparciach. Obniża poziom cukru we krwi a dzięki wysokiemu poziomowi przeciwutleniaczy, neutralizuje wolne rodniki. Aloes ma zastosowanie jako środek ułatwiający gojenie się ran, oparzeń, działa ochronnie i nawilżająco na skórę i włosy, poprawia elastyczność skóry i leczy trądzik. Jest skuteczny w zwalczaniu próchnicy oraz przy leczeniu owrzodzeń.

Aloes - uprawa w domu w doniczce

Aloes to południowoafrykańska bylina, która ze względu na wymagania cieplne (temperatura uprawy aloesu nigdy nie może spaść poniżej 7°C) w naszym klimacie uprawiana może być wyłącznie w domu lub w szklarni

Aloes w doniczce wymaga stanowiska jasnego ale nie nadmiernie słonecznego (można postawić na parapecie jeżeli okno nie jest mocno nasłonecznione, przy oknie południowym lepiej odsunąć nieco dalej od okna) oraz żyznej, przepuszczalnej ziemi (zalecana jest mieszanka zwykłej ziemi kwiatowej z gruboziarnistym piaskiem). W przypadku zbyt słabego oświetlenia liście aloesu staną się blade i miękkie. Roślina ta toleruje przeciętną temperaturę pokojową w okresie od wiosny do jesieni, na zimę temperatura uprawy aloesu powinna być obniżona do około 10°C.

Warto wiedzieć!
Aloes jest sukulentem o bogatych właściwościach leczniczych. Filtruje powietrze z zanieczyszczeń i nawilża je, zaś nocą produkuje tlen. Z tego względu polecamy aloes w doniczce postawić w sypialni.

Kwiaty doniczkowe do sypialni - najzdrowsze, nawilżające i oczyszczające powietrze
Kwiaty doniczkowe uprawiane w domu wprowadzają miły, naturalny akcent, uspokajają nerwy i posiadają wiele pozytywnych właściwości. Jako kwiaty do sypialni warto wybrać te, które posiadają walory terapeutyczne, nawilżają i oczyszczają powietrze, są korzystne dla naszego zdrowia i samopoczucia. Poznaj najlepsze kwiaty doniczkowe do sypialni, a wśród nich rośliny nawilżające i oczyszczające powietrze! Więcej...

Aloes - podlewanie

Podlewanie aloesu prowadzimy systematycznie, obficiej w okresie od wiosny do końca lata, zaś na zimę je ograniczamy. Zazwyczaj popełnianym błędem podczas uprawy aloesu w domu jest nadmierne podlewanie aloesu w czasie zimy, w wyniku którego dochodzi do gnicia korzeni i liści. Możemy próbować taką roślinę uratować wycinając nadgniłe części, a miejsca ran posypując sproszkowanym węglem aktywnym z dodatkiem środka grzybobójczego. Warto też wówczas aloes przesadzić do świeżej, mniej zwięzłej ziemi.

Uwaga!
Podlewając aloes w doniczce uważaj aby nie moczyć jego liści. Woda pozostająca wewnątrz rozety liściowej jest częstą przyczyną gnicia aloesu.

Aloes - nawożenie

Nawożenie aloesu prowadzi się w okresie od wiosny do końca lata stosując co około 10 dni nawóz do roślin doniczkowych o zwiększonej zawartości potasu.

Aloes - przesadzanie

Przesadzanie aloesu do nowej doniczki wykonuje się zazwyczaj co 3 lata w okresie wiosennym. Nową doniczkę wypełniamy mieszanką ziemi kwiatowej z gruboziarnistym piaskiem. Zanim wsypiemy ziemię, na dnie doniczki należy utworzyć warstwę drenażową stosując drobne kamyki lub keramzyt. Jeżeli roślina osiągnęła już swoje docelowe rozmiary i przesadzanie do większej doniczki nie jest konieczne, wystarczy wymienić wierzchnią warstwę ziemi na świeże podłoże.

Przesadzanie roślin doniczkowych
Przesadzanie roślin doniczkowych jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych. Trzeba je zazwyczaj wykonywać co roku w przypadku roślin młodych, u starszych wystarczy raz na kilka lat. Jaki jest najlepszy termin na przesadzanie, do jakiej ziemi przesadzać rośliny doniczkowe, jak dobierać doniczki do przesadzania oraz jak wykonać samą czynność przesadzania aby nie uszkodzić rośliny. Więcej...

W sprzyjających warunkach uprawy aloesu w domu zdarza się, że jesienią lub zimą roślina kwitnie. W odróżnieniu od agawy, która zamiera po kwitnieniu, aloes w doniczce może kwitnąć wielokrotnie.

Aloes - odmiany

Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane odmiany aloesu, nieco różniące się walorami dekoracyjnymi, a także możliwościami zastosowania.

Aloes pstry w czasie kwitnienia

Aloes pstry (Aloe variegata) - określany też czasem jako aloes tygrysi, jest najłatwiejszy w uprawie i chyba najczęściej spotykany w naszych mieszkaniach. Tworzy zwarte, spiralne rozetki zielonych liści o gładkich brzegach, ostro zakończonych, przybierających kształt litery V. Liście pokryte są nieregularnymi, poprzecznymi paskami o jaśniejszym odcieniu, stanowiącymi główny walor dekoracyjny tej odmiany aloesu. Uprawiany w mieszkaniu osiąga do 30 cm wysokości. Warto roślinie zapewnić zimowy okres spoczynku z temperaturą 10°C, gdyż dzięki temu efektowniej kwitnie, wydając pomarańczowo-czerwone rurkowate kwiaty na wysokich pędach. Należy do najłatwiej zakwitających aloesów.

Aloes ościsty (Aloe aristata) - tworzy ciemnozielone, lancetowate liście, z białym obrzeżeniem, z rzadkimi, krótkimi i miękkimi kolcami oraz pasmami drobnych plamek. Rozeta liściowa osiąga do 25 cm wysokości, zaś pęd kwiatostanowy może mieć długość do 35 cm.

Aloes ościsty w doniczce
Fot. depositphotos

Aloes drzewiasty (Aloe aborescens) - tworzy mięsiste, niekiedy od dołu zdrewniałe pędy, na których osadzone są parami szarozielone liście z kolcami na brzegach. W naszym klimacie może osiągać do 1 m wysokości.

Aloes zwyczajny (Aloe vera, syn. Aloe barbadensis) - określany też jako aloes barbadoński, tworzy szarozielone liście, za młodu nakrapiane. Osiąga do 80 cm wysokości. W cieplejszych krajach masowo spotykany w uprawach towarowych w celu pozyskiwania zdrowotnego soku z aloesu.

Aloes drzewiasty w środowisku naturalnym

Aloes - rozmnażanie

Rozmnażanie aloesu uprawianego w doniczce jest możliwe na 2 sposoby.

Pierwszy z nich i najłatwiejszy to rozmnażanie aloesu z odrostów pojawiających się u nasady pędu, najczęściej po kwitnieniu. Odnóżki oddzielamy i ukorzeniamy w mieszance ziemi i piasku. Jest to bardzo łatwe i bez problemu udaje się w warunkach amatorskich. Zabieg ten najlepiej wykonać podczas przesadzania rośliny wiosną.

Warto wiedzieć! Jeżeli nie zależy nam na kwiatach aloesu, warto ściąć pojawiający się pęd kwiatostanowy. Wówczas aloes wytwarza więcej odrostów, z których roślinę można rozmnożyć.

Drugi, jednak znacznie trudniejszy sposób, to rozmnażanie aloesu z nasion. Może się to udać, jeżeli nasz aloes zakwitł, a następnie wydał owoce. Nasiona można pozyskać z owoców, gdy są one dojrzałe i pękają. Należy je niezwłocznie wysiać, gdyż dość szybko tracą zdolność do kiełkowania.

Przeczytaj również:

• Ciekawe rośliny egzotyczne
• Kwiaty doniczkowe kwitnące zimą
• Juka domowa - pielęgnacja, rozmnażanie, choroby
• Pandan amarylkolistny - co to za roślina, uprawa, rozmnażanie

Opracowano na podstawie: K. Mynett, Rośliny doniczkowe w mieszkaniu, Chemil, Warszawawa 1990, s. 43-44; Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 34 oraz J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu, Przegląd Reader's Digest, Warszawa 1998, s. 38. Fot. Maja Piskorska, freeimages oraz Andrew Massyn i Karelj, public domain, commons.wikimedia.org