Stare odmiany drzew owocowych

Coraz częściej do łask powracają stare odmiany drzew owocowych. Z ogromnym sentymentem młodzi ogrodnicy poszukują starych odmian jabłoni i innych drzew, pamiętanych z ogrodów swoich dziadków. Skąd ten sentyment do owoców pamiętanych z dzieciństwa? Dlaczego stare odmiany drzew owocowych są dziś tak cenione? Zobacz gdzie ich szukać, które odmiany wybrać i jakie są sekrety uprawy starych drzew owocowych!

Stare odmiany drzew owocowych - najwięcej starych odmian znajdziemy wśród jabłoni

Dlaczego stare odmiany drzew owocowych są tak cenne

W ostatnich latach panował trend aby w ogrodach przydomowych i działkowych sadzić nowe odmiany drzew owocowych, głównie deserowe i corocznie plonujące. Drzewa owocowe, przede wszystkim jabłonie, szczepione na silnie rosnących podkładkach, zastępowano roślinami o ograniczonym wzroście, szczepionymi na podkładkach karłowych.

Dlaczego tak się działo? Te nowe, karłowe drzewa owocowe niosą ze sobą wiele zalet. Przede wszystkim, osiągając niewielkie rozmiary, pozwalają na sadzenie ich gęściej, przez co z niewielkiej nawet powierzchni działki można uzyskać spory plon. Pozwala to też na posadzenie większej liczby gatunków i odmian, a zatem uzyskanie większej różnorodności owoców, które z działki trafią na nasz stół. Poza tym łatwiejsza wydaje się być pielęgnacja mniejszych drzew oraz przeprowadzenie zbiorów - wysłużona drabina mogła odejść w niepamięć.

Ale, ale... nie wszystko złoto co się świeci! O ile w produkcji towarowej, w sadach przemysłowych, nowe odmiany drzew owocowych osiągających ograniczone rozmiary, okazały się strzałem w dziesiątkę, o tyle w uprawach amatorskich, w których raczej unikamy stosowania "chemii", pojawił się pewien zgrzyt...

Otóż drzewa szczepione na podkładkach karłowych okazały się być znacznie mniej żywotne i bardziej wrażliwe na choroby i szkodniki. Aby zdrowo rosły i obficie plonowały, wymagają silnego nawożenia oraz przeprowadzania szeregu zabiegów ochronnych. Innymi słowy - sztuczne nawozy i pestycydy poszły w ruch. A nie o to przecież chodziło... Obecnie więcej osób zwraca uwagę na możliwość uzyskania z własnej działki zdrowych owoców i warzyw bez użycia sztucznych nawozów i pestycydów, a przynajmniej przy bardzo ograniczonym ich zastosowaniu.

Mini drzewka owocowe w doniczkach
Mini drzewka owocowe w doniczkach to sposób aby każdy posiadacz balkonu lub tarasu mógł się cieszyć własnymi soczystymi jabłkami, słodkimi gruszkami lub słonecznymi brzoskwiniami. Do tego są łatwe w uprawie i, w odróżnieniu od dużych drzew owocowych, nie wymagają skomplikowanego cięcia. Zobacz jak wyglądają, które odmiany są najlepsze i jak o nie dbać. Więcej...

Dlatego coraz częściej powraca się do uprawy sprawdzonych, długowiecznych, starych odmian drzew owocowych - bardziej odpornych na choroby i szkodniki i wymagających mniej zabiegów uprawowych (szczególnie w późniejszym okresie rozwoju). Do łask wracają dużych rozmiarów jabłonie, które niegdyś rosły niemal przy każdej zagrodzie wiejskiej. Coraz częściej też rozważa się odratowanie i kontynuację uprawy starych drzew, które tu i ówdzie zachowały się na działkach. Powstały nawet organizacje zajmujące się zachowaniem starych odmian drzew owocowych w miejscach, gdzie niegdyś tradycyjnie je uprawiano. Pierwszy taki projekt ruszył w 1995 roku na obszarze Parku Krajobrazowego Dolnej Wisły, a pieczę nad nim sprawują członkowie Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły. Jednym z efektów ich działań jest założenie kolekcji starych odmian jabłoni w Chrystkowie.

To wszystko wpisuje się w obecny trend odwrotu ku ekologii i naturalnym metodom uprawy, szczególnie w ogrodnictwie amatorskim. Mamy dosyć owoców ze sklepowych półek, pięknie wyglądających, nadspodziewanie dużych rozmiarów, które jednak podle smakują i wyhodowane zostały przy użyciu masy sztucznych nawozów i pestycydów. Coraz częściej tęsknimy za smakami z dzieciństwa - starymi odmianami jabłek z ogrodów naszych dziadków, które choć mniej okazałe i czasem "z robaczkiem", zupełnie inaczej smakowały i były bogatsze w substancje odżywcze.

Warto tu także zwrócić uwagę na inne zalety starych sadów, z których przeciętny ogrodnik amator może nie zdawać sobie sprawy. Stare sady przydomowe mogą chronić gleby przed erozją wietrzną i wodną. We wnętrzu koron dużych drzew panuje swoisty mikroklimat umożliwiający rozwój porostów. Ciągi drzew owocowych przy polnych drogach, są znakomitymi kryjówkami i miejscem żerowania dla drobnej zwierzyny.

Te liczne zalety starych odmian drzew owocowych powodują, że warto rozważyć powrót do ich uprawy na działkach i w ogrodach przydomowych. Poniżej przedstawiam wybrane stare odmiany najpopularniejszych drzew owocowych - jabłoni. Wszystkie wymienione tu odmiany są obecnie dostępne w handlu.

Stare odmiany drzew owocowych - jabłoń 'Papierówka'

Stare odmiany jabłoni

Z odmian letnich warto przede wszystkim wymienić, cały czas dość popularną starą odmianę jabłoni Oliwkę Żółtą (Papierówkę). Jest doskonała do uprawy amatorskiej ze względu na dużą mrozoodporność oraz małą podatność na parcha i mączniaka jabłoni. Jej owoce mają wszechstronne zastosowanie. Przede wszystkim są owocami deserowymi (zebrane w pełni dojrzałości) ale również doskonale sprawdzają się jako składnik przetworów (w tym celu zbieramy je mniej dojrzałe).

Kolejną odmianą letnią jest, pochodzący z Wileńszczyzny, Ananas Berżenicki. Jest również odporna na mróz i mało podatna na choroby. Drzewa rosną silnie, tworząc kuliste korony, średnio zagęszczone. Dają owoce typowo deserowe, duże, kulisto-stożkowate, z zielonkawożółtą skórką pokrytą różowym rumieńcem. Miąższ jest kremowy, zwarty (po dojrzeniu kruchy), mało soczysty, w smaku winno-słodki. Są to owoce typowo deserowe.

Stare odmiany drzew owocowych - jabłoń 'Kronselka'

Z odmian wczesnojesiennych wiele walorów prezentuje Kronselka. Jest to odmiana pochodząca z Francji. Drzewa te rosną silnie, tworząc kuliste korony z pędami lekko przewieszającymi się. W owocowanie wchodzi wcześnie ale owocuje przemiennie. Do uprawy na działce predysponuje ją wysoka mrozoodporność ale trzeba się liczyć z podatnością na parcha jabłoni i mączniaka. Owoce daje duże lub średniej wielkości, pokryte zielonożółtą skórką z nieznacznym rumieńcem. Miąższ jest kremowy i soczysty. W smaku są kwaskowato-słodkie, bardzo aromatyczne.

Osoby wolące pozostać przy polskich odmianach, mogą wybrać Kosztelę. Tę odmianę szczególnie polecam jako "bezproblemową" - cechuje ją duża mrozoodporność, mała podatność na choroby, niechętnie atakują ją również szkodniki. Trzeba się jednak liczyć z tym, że w owocowanie wchodzi dość późno, owocuje obficie ale naprzemiennie. Owoce Koszteli są bardzo lubiane - soczyste i słodkie. Dojrzewają w drugiej połowie września. Dobrze się przechowują (w chłodni aż do końca grudnia).

Stare odmiany drzew owocowych - jabłoń 'Antonówka'

Kolejną wartą polecenia odmianą jesienną jest Antonówka. Drzewa tej odmiany początkowo rosną dość wolno, ostatecznie osiągając średnie rozmiary. Owoce są świetne na przetwory, jabłka prażone, a także jako składnik sałatek i surówek. Antonówki polecam szczególnie ze względu na dużą mrozoodporność oraz małą wrażliwość na parcha i mączniaka. Lepiej jednak unikać ich uprawy jeżeli w okolicy drzewa są często atakowane przez brunatną zgniliznę lub zarazę ogniową.

Niemniej znaną starą odmianą jesienną jest Koksa Pomarańczowa. Jest to odmiana angielska, znana już w XIX w. Drzewa te początkowo rosną silnie, potem wolniej. W owocowanie wchodzą wcześnie ale obfitość owocowania jest umiarkowana. Owoce są średniej wielkości, pokryte dość grubą skórką. Miąższ jest kruchy, soczysty z charakterystycznym gruszkowym posmakiem.

Spośród starych jesiennych odmian w handlu spotykana jest także Landsberska, zwana też czasem Renetą Landsberską. Daje dość duże owoce z soczystym, wyraźnie winnym miąższem. Są to owoce deserowe, mające także zastosowanie w przetwórstwie. Dają się dość długo przechowywać. W owocowanie wchodzi wcześnie ale, jak większość starych odmian, owocuje naprzemiennie. Niestety ma słabą mrozoodporność i jest podatna na choroby, przez co nie polecam jest amatorom "bezproblemowej" uprawy na działce. Jest to jednak gratka dla kolekcjonerów rzadszych odmian, dających owoce o wybornym smaku.

Stare odmiany drzew owocowych - jabłoń 'Szara reneta'

Pora na "zimówki", wśród których prym wiodą oczywiście Renety. Tutaj najpopularniejsza jest Złota Reneta (zwana też Królową Renet) - jest odmianą pochodzącą z Anglii, uprawianą już od XVII w. Jest to odmiana wczesnozimowa. Jej owoce są średnie do dużych, ze zwięzłym, średnio soczystym, winno-kwaskowatym miąższem, o lekkim korzennym posmaku. Nadają się do bezpośredniego spożycia jak i na przetwory. Dobrze się przechowują. Drzewa w owocowanie wchodzą wcześnie, plonują obficie, choć naprzemiennie. Do zalet należy zaliczyć też małą podatność na choroby. Niestety z mrozoodpornością jest słabiej.

Szukając bardziej mrozoodpornej Renety, wybierzmy Szarą Renetę. Owoce tej odmiany są duże, soczyste, także z charakterystycznym korzennym posmakiem. Bardzo chętnie są wykorzystywane dna wypieki, do surówek i sałatek, a także na susz. Dojrzałość zbiorczą osiągają pod koniec września i dają się przechowywać nawet do lutego.

Na koniec wspomnę jeszcze o mniej znanej odmianie wczesnozimowej Cesarz Wilhelm, zwanej także Renetą Czerwoną. Podobnie jak u w/w Renet, jej owoce są soczyste, kwaskowato-słodkie, z korzennym posmakiem i są dobre do przechowywania. Odmiana raczej tylko dla kolekcjonerów. Amatorom łatwej uprawy amatorskiej nie polecam, gdyż późno wchodzi w owocowanie (nawet dopiero po 8 do 10 latach), jest niezbyt wytrzymała na mróz, i choć jest odporna na parcha i mącznika, to w niektóre lata bywa silnie porażana przez drobną plamistość podskórną.

Jestem przekonany, że z powyższych propozycji, wybierze coś dla siebie każdy, komu starczy powierzchni na działce aby posadzić duże drzewo owocowe. Drzewo takie docenimy, gdy wiosną w jego koronie będą świergotać ptaki, latem - będzie można odpocząć w cieniu jego korony, a jesienią wiele radości sprawią wspólne zbiory z kimś z rodziny, kto będzie potrzebny aby przytrzymać drabinę :-)

Przeczytaj również:

Jakie drzewa owocowe posadzić na działce?
Wczesna wiosna przed rozpoczęciem wegetacji i późna jesień to doskonałe momenty aby posadzić na działce nowe drzewa owocowe. Do nasadzeń na działkach najlepiej wybierać odmiany mało podatne na choroby, wcześnie wchodzące w okres owocowania i tworzące małe korony, przy których łatwo wykonamy wszelkie prace pielęgnacyjne i zbiory owoców. Oto najlepsze propozycje. Więcej...

Sadzenie drzew i krzewów owocowych
Aby mieć pewność, że nowe drzewa i krzewy owocowe po posadzeniu przyjmą się i będą zdrowo rosły, warto dowiedzieć się czym się kierować przy wyborze sadzonek drzew owocowych i krzewów, aby wybrać rośliny zdrowe i zdolne do dalszego wzrostu. Nie bez znaczenia jest też staranne wykonanie samego sadzenia oraz wybór właściwego terminu na wykonanie nowych nasadzeń w sadzie. Oto wszystko o sadzeniu drzew i krzewów owocowych. Więcej...

Ekologiczne opryski drzew owocowych
Ekologiczne opryski drzew owocowych mają duży wpływ na ilość i jakość plonów jakie zbierzemy w nadchodzącym sezonie wegetacyjnym. Są dobrym pomysłem, jeżeli nie chcemy wprowadzać chemii do ogrodu lub sadu. Bowiem spożywanie ekologicznie uprawianych jabłek, gruszek czy wiśni jest na pewno lepsze i zdrowsze. Oto jakie preparaty można zastosować do ekologicznych oprysków drzew owocowych. Więcej...