Szkodniki porzeczek - objawy, opryski, zwalczanie

Szkodniki porzeczek osłabiają roślinę i pogarszają plonowanie. Najczęściej obserwowane objawy żerowania szkodników na porzeczce to zaschnięte i nie rozwijające się pąki, wyjedzone wnętrze pędów, zaczerwienione i zdeformowane liście lub plamy na liściach, ich żółknięcie i więdnięcie. Zobacz jakie szkodniki są sprawcami takich zniszczeń oraz poznaj najlepsze sposoby na zwalczanie szkodników porzeczek. Polecamy sprawdzone opryski!

Deformacje liści porzeczki to objaw ataku mszyc
Fot. depositphotos

Wielkopąkowiec porzeczkowy

Wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis) to gatunek roztocza uszkadzający pąki kwiatowe i liściowe porzeczek. Atakowana przez niego jest głównie porzeczka czarna. Szpeciel ten przenosi także chorobę wirusową - rewersję porzeczki. Jest trudny do zwalczenia, ponieważ szybko się rozmnaża, łatwo rozprzestrzenia z wiatrem lub wodą a do tego jest niewidoczny gołym okiem.

Larwy tego szkodnika porzeczek żerują w nienaturalnie powiększonych i zaokrąglonych pąkach. Zmiany te najlepiej widać w okresie bezlistnym. W okresie kwitnienia porzeczki, w maju, szkodnik wychodzi z pąków na żer po spodniej stronie liści i pozostaje tam do lipca lub początku sierpnia. Uszkodzone pąki porzeczki nie rozwijają się i zasychają, albo wyrastają z nich zdeformowane liście lub kwiaty. Zaatakowane krzewy są osłabione, mniej odporne na mróz a owoce są gorszej jakości.

Zapamiętaj!
W okresie bezlistnym, należy przeprowadzać lustrację krzewów porzeczki, usuwać powiększone i kuliste pąki, pędy a nawet całe krzewy, jeśli zostały mocno zaatakowane.

Przy dużej liczbie nienaturalnie powiększonych pąków zasiedlonych przez szkodnika niezbędne będą opryski. Przed kwitnieniem oraz w czasie kwitnienia można wykonać wiosenne opryski porzeczek preparatem Ortus 05 SC lub ekologiczny oprysk wyciągiem z czosnku lub z cebuli w rozcieńczeniu 1:1.

Objawy żerowania wielkopąkowca

W okresie pomiędzy ruszeniem wegetacji aż do fazy bezpośrednio po kwitnieniu użyć można naturalnego preparatu Siltac EC lub Emulpar 940 EC. Ponownie Emulpar 940 EC można użyć w okresie od maja do lipca, gdy szpeciele żerują na liściach. Zwalcza on także przędziorka chmielowca oraz mszyce.

Przeziernik porzeczkowiec

Przeziernik porzeczkowiec (Synanthedon tipuliformis) jest motylem o niebieskoczarnym odwłoku z żółtymi paskami. Osiąga długość 10-12 mm. U samca na odwłoku widoczny jest pęczek czarnych włosków. Biało-różowe larwy szkodnika do jesieni drążą korytarze i żerują w jednorocznych pędach porzeczki, w których następnie zimują. Rdzeń zaatakowanego pędu zostaje wyjedzony, jego wnętrze jest czarne, widoczne są odchody gąsienic. Roślina jest osłabiona, pędy wyłamują się a plon jest mniejszy i gorszej jakości.

Przeziernik porzeczkowiec - dorosły owad na liściu porzeczki
Fot. Whitney Cranshaw, Colorado State University, Bugwood.org, CC BY 3.0 US, Wikimedia Commons

Podczas zimowego prześwietlania krzewów porzeczek, należy wyciąć przy podstawie jednoroczny pęd, przeciąć go wzdłuż i sprawdzić, czy został zaatakowany przez szkodnika. Uszkodzone pędy należy usuwać.

Motyle przeziernika widoczne są na krzewach od końca maja aż do sierpnia. Skuteczną metodą monitorowania ich liczebności są pułapki feromonowe, które zawiesza się na porzeczkach po kwitnieniu. Sprawdzając czy są w nich odłowione samce, można wyznaczyć optymalny termin zwalczania przeziernika. Wzrost populacji zauważalny jest na 2-4 tygodnie przed zbiorem owoców.

Larwa przeziernika wewnątrz pędu porzeczki
Fot. Gyorgy Csoka, Hungary Forest Research Institute, Bugwood.org, CC BY 3.0 US, Wikimedia Commons

W tym czasie można skutecznie zniszczyć szkodniki za pomocą preparatu Mospilan 20 SP. Czasami konieczne jest powtórzenie oprysku po 2-3 tygodniach. Liczebność przeziernika ograniczają także inne opryski przeciwko mszycom, zwójkom i innym szkodnikom porzeczki.

Do zwalczania tego szkodnika porzeczek można wykorzystać także produkty feromonowe (np. Isonet Z). Uwalniający się stopniowo feromon, dezorientuje samce, które nie potrafią odnaleźć samicy i nie rozmnażają się.

Mszyca porzeczkowo-czyściecowa

Czerwone wypukłe plamy i bąble na liściach porzeczki powoduje mszyca porzeczkowo-czyściecowa (Cryptomyzus ribis) . Zmiany te pojawiają się wiosną i utrzymują aż do jesieni. Szkodniki żerują na spodniej stronie liści porzeczki, najczęściej młodych, wysysając z nich sok i ogładzając roślinę. Wytwarzają spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych oraz roznoszą choroby wirusowe.

Czerwone wypukłe plamy na liściach porzeczki to objaw żerowania mszycy
Fot. forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Latem mszyca przenosi się na czyściec, który jest jej żywicielem pośrednim. Jesienią powraca na porzeczki, by na pędach złożyć jaja, z których wiosną wylęgnie się nowe pokolenie mszyc. Po zauważeniu pierwszych uszkodzonych liści, warto je usuwać i niszczyć wraz z żerującymi szkodnikami (mszyce znajdziemy zazwyczaj na spodniej stronie liścia).

Mszyce na spodniej stronie liścia porzeczki
Fot. I.Sáček senior, CC0, Wikimedia Commons

Ekologicznymi sposobami pomocnymi w walce z mszycą są opryski olejowym preparatem Emulpar 940 EC, który uśmierca szkodniki, zatykając ich otwory oddechowe. W czasie kwitnienia (kwiecień-maj), co 7 dni, aż do skutki, stosować można opryski wywarem z czosnku lub cebuli bez rozcieńczania oraz oprysk mydłem potasowym z czosnkiem, którego zapach odstrasza mszyce.

Przy bardzo licznej inwazji szkodnika na porzeczce wiosną można także wykonać oprysk chemicznym środkiem Mospilan 20 SP. Musimy jednak pamiętać o okresie karencji, czyli minimalnej liczbie dni, jaka musi upłynąć od oprysku do zbioru owoców. Dla preparatu Mospilan 20 SP na porzeczce wynosi ona 14 dni.

Po kwitnieniu porzeczki (maj-czerwiec) sposobem na ekologiczną walkę z mszycą są opryski bez rozcieńczania naparem lub wywarem z krwawnika pospolitego lub wyciągiem z wrotyczu rozcieńczonym z wodą w proporcjach 1:2. Należy powtarzać je co 7 dni aż zlikwidowania szkodników.

W marcu następnego roku rośliny warto ponownie opryskać preparatem Emulpar 940 EC, który zadusi zimowe jaja mszyc i zapobiegnie ich ponownej inwazji wiosną.

• Antraknoza (opadzina) liści porzeczki
• Rdza wejmutkowo-porzeczkowa. Objawy i zwalczanie
• Jesienne opryski porzeczek. Czym pryskać porzeczki po zbiorach?

Przędziorek chmielowiec

Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) jest pajęczakiem o wielkości ok. 0,5 mm przybierającym barwy od czerwonej do żółtopomarańczowej. Żeruje na spodniej stronie liści, wysysając z nich sok, lecz trudno dostrzec go gołym okiem. O jego obecności świadczy delikatna pajęczynka widoczna na roślinie oraz jasne plamki na liściach, które następnie żółkną i opadają.

Przędziorek chmielowiec na spodniej części liści róży
Fot. depositphotos

Rozwojowi przędziorków na porzeczce sprzyja gorące i suche lato. Szybko się rozmnażają i przenoszą z jednej rośliny na drugą. W ciągu roku rodzi się kilka pokoleń przędziorka. Samice zimują w spękaniach kory i na opadłych liściach. Krzewy zaatakowane przez przędziorka słabiej rosną i plonują a owoce są gorszej jakości.

W sposób ekologiczny przędziorka na porzeczce można zwalczać za pomocą oprysku wyciągiem z czosnku rozcieńczonym z wodą w proporcjach 1:1 lub z łusek cebuli, stosowanym bez rozcieńczenia. Zabieg wykonujemy przed kwitnieniem i powtarzamy go po 3 tygodniach.

Szkodnikom nie sprzyja niższa temperatura i duża wilgotność powietrza, dlatego krzewy porzeczek w sezonie można spryskiwać wodą. Spod krzewów warto usuwać opadłe liście, w których mogą zimować samice. Na przedwiośniu można użyć środka Emulpar 940 EC (niszczy stadia zimowe przędziorka).

Po zbiorach owoców porzeczki można opryskać środkami ochrony roślin Siltac EC lub Ortus 05 SC.

Zwójkówki liściowe

Zwójkówki (Tortricidae) to motyle o brązowo-popielatych skrzydłach ze strzępiną na brzegach. Młode gąsienice są żółtozielone, natomiast starsze mają barwę zielono-brązową.

Na pędach porzeczki zimują jaja składane przez motyle. W kwietniu wylęgają się z nich gąsienice i zaczynają żerować na liściach porzeczek, wygryzając w nich otwory. Larwy wytwarzają przędzę, którą owinięte są zawiązki owoców i rurkowato zwinięte liście. Zwójkówki nadgryzają także kwiaty, szypułki i owoce. Duża populacja żerujących gąsienic powoduje osłabienie rośliny oraz gorsze plonowanie.

W kwietniu i maju, w czasie kwitnienia gąsienice zwójkówki można zwalczać za pomocą oprysku biologicznym preparatem Lepinox Plus, naparem lub wywarem z krwawnika pospolitego (bez rozcieńczania) lub wyciągiem z wrotyczu (w rozcieńczeniu 1:2).

W okresie od momentu wylęgania się gąsienic do końca kwitnienia można także zastosować oprysk preparatem Mospilan 20 SP. Zaś na przedwiośniu, przed ruszeniem wegetacji, stosuje się Emulpar 940 EC, niszczący zimujące formy szkodnika.

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Dasineura tetensi) jest muchówką o długości do 1,5 mm i żółtobrązowej barwie. Jej beznogie larwy najpierw są kremowe, później przybierają kolor pomarańczowy, dorastają do 2,5 mm długości.

Szkodniki zimują pod krzewami porzeczek, w wierzchniej warstwie gleby. Wiosną (kwiecień/maj) muchówki wylatują i składają jaja na młodych liściach. Żerujące larwy uszkadzają liście wierzchołkowe porzeczki, które zwijają się i wykruszają. Wzrost pędów zostaje zahamowany a plonowanie obniżone.

W fazie kwitnienia, po zauważeniu szkodników lub pierwszych objawów ich żerowania, do oprysku porzeczek można użyć środka Mospilan 20 SP.

Muszka plamoskrzydła

Muszka plamoskrzydła to stosunkowo nowy szkodnik, w Polsce obserwowany dopiero od 2014 roku. Niestety jest bardzo inwazyjny i szybko się rozprzestrzenia. Samce tej muchówki rozpoznamy po ciemnych plamkach widocznych w dolnych częściach skrzydeł.

Muszka plamoskrzydła - Drosophila suzukii
Fot. Katja Schulz, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Szkodnik atakuje owoce porzeczek w okresie ich dojrzewania. Samice nakłuwają skórkę dojrzewających owoców i składają w nich jaja. Z jaj wylęgają się larwy, które żerują wewnątrz owocu. Takie porzeczki nie nadają się do spożycia. Skórka owoców staje się miękka, zapada się. W miejscu przecięcia skórki z owocu wycieka sok oraz sfermentowany miąższ a owoce gniją i są wtórnie porażane przez grzyby i bakterie.

Uszkodzone owoce należy na bieżąco usuwać z krzewów. Do uprawy wybierajmy odmiany wczesne porzeczki a także przyspieszajmy termin zbioru, co daje szansę na zebranie owoców zanim zasiedlą je larwy. Obecność muchówek wykrywa się rozwieszając pułapki feromonowe Drosinal w pobliżu upraw. Gdy szkodnik zaatakuje już uprawy, pułapki można przenieść w bezpośrednie sąsiedztwo roślin w celu eliminacji samców szkodnika. Do oprysku porzeczki przeciwko muszce plamoskrzydłej można wykorzystać preparat SpinTor 240 SC.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Choroby agrestu i porzeczek - objawy, zdjęcia, zwalczanie
• Cięcie porzeczek. Jak i kiedy przycinać porzeczki?
• Porzeczka czerwona - odmiany, uprawa, sadzenie, cięcie