7 egzotycznych warzyw, które warto mieć w ogrodzie!

Egzotyczne warzywa zaskakują swoim smakiem i wyglądem. Wiele z nich posiada też cenne właściwości odżywcze i zdrowotne. A skoro przynajmniej niektóre z tych ciekawych egzotycznych warzyw dobrze znoszą nasze warunki klimatyczne, dlaczego nie spróbować ich uprawy? Poznaj 7 egzotycznych warzyw, które warto mieć w ogrodzie!

Egzotyczne warzywa - roszponka

1. Roszponka

Jest spora grupa smakowitych i wartościowych warzyw, o których albo zapomnieliśmy, albo wydają się tak egzotyczne, że myślimy o nich jedynie w kategoriach zakupów w marketach. Często niesłusznie, gdyż wiele tych ciekawych egzotycznych warzyw możemy z powodzeniem uprawiać na naszej działce, a kiedy zbierzemy plony, będziemy mieli tym większą satysfakcję, że własnoręcznie je wyhodowaliśmy. Poza tym będzie okazja na urozmaicenie naszego menu o potrawy z uwzględnieniem nowej jarzyny.

Jednym z takich zapomnianych warzyw, które w dawnych ogrodach wcale rzadkością nie było, jest roszponka (Valerianella locusta) pochodząca głównie z Ameryki i Afryki Północnej. Roszponka to dość interesujący rodzaj rośliny (często błędnie uznawanej za sałatę) zarówno ze względu na smak jak i wymagania uprawowe. Dawno temu dobrze znana, lubiana i często uprawiana, doczekała się wielu nazw zwyczajowych. Roszponka to malutka roślina, o wielkich walorach odżywczych. Zawiera bowiem dużo witamin (w tym C, B i A) oraz szereg mikroelementów, co jest szczególnie cenne biorąc pod uwagę termin zbioru. Roszponka ma delikatnie orzechowy posmak, a jej najbardziej zaskakującą cechą jest fakt, iż zbiór można prowadzić bezpośrednio z gruntu przez całą zimę (jeśli nie jest zbyt mroźna), nawet spod śniegu!

Co do warunków uprawy roszponka nie ma szczególnych wymagań. To egzotyczne warzywo woli gleby żyzne, ale na słabszych też będzie rosła. Zwyczajowo sieje się ją wprost do gruntu od sierpnia do września, jednak można też spróbować uprawy wiosennej i wysiewu marcowego. Zbiór rozpoczynamy po ok. 3 miesiącach od wysiewu. Doskonale nadaje się do spożycia na surowo w postaci różnorodnych sałatek.

2. Kapusta chińska Pak Choy

Przy okazji warzyw zielnych, warto też wspomnieć przybysza z dalekiego wschodu, jakim jest kapusta chińska Pak Choy. Pochodzi ona z Azji Wschodniej, a obecnie uprawiana jest w Chinach, w Ameryce Północnej i w Europie. Jest znacznie wyższa od poprzedniej rośliny, bo osiąga ok. 40-50 cm wysokości, choć jest to uzależnione od odmiany. A odmian tego warzywa jest całkiem sporo, chociaż w Polsce dostępnych jest zaledwie kilka z rodzajów zielonoogonkowych lub białoogonkowych.

Egzotyczne warzywa - kapusta chińska, Pak Choy

Pak Choy nadaje się do zbioru zimą, ale ponieważ pochodzi z rejonów o chłodnym klimacie, całkiem dobrze rośnie w niezbyt wysokiej temperaturze (13-16°C), a nawet potrafi znieść kilkustopniowe przymrozki. Potrzebuje jednak więcej ciepła podczas kiełkowania, dlatego poleca się uprawę tego warzywa z rozsady. Jest dość wymagająca co do wilgoci, co częściowo wynika z krótkiego okresu wegetacji (około jednego miesiąca). Można ją uprawiać w terminie wiosennym lub jesiennym. W terminie jesiennym jest nieco łatwiej, gdyż możliwy jest siew wprost do gruntu. Kapusta chińska wymaga gleb zasobnych i próchniczych, o obojętnym odczynie.

To egzotyczne warzywo jest wyjątkowo zasobne w witaminę C (45 mg/ 100g). Można ją smażyć w potrawach, ale lepiej spożywać do sałatek na surowo, gdyż szkoda tracić ogromne bogactwo witaminy C, jakie w sobie posiada. Pak Choy zawiera też mnóstwo wartościowych makro- i mikroelementów. Smak ma wyrazisty, z nutą goryczki.

Egzotyczne warzywa - fenkuł, koper włoski

3. Fenkuł (koper włoski)

Kolejnym atrakcyjnym egzotycznym warzywem zielnym jest Fenkuł, określany też jako koper włoski (Foeniculum vulgare). Dziko występuje głównie w strefie śródziemnomorskiej oraz w Pakistanie, Iranie i Afganistanie. To mocno aromatyczna roślina, z całym mnóstwem wartościowych składników odżywczych (głównie witaminy C i potasu). Ma też dobroczynny wpływ na nasz układ pokarmowy. W zależności od odmiany, może mieć nieco ostrzejszy lub łagodniejszy smak, jednak zawsze będzie wyczuwalny posmak i zapach anyżu. Pomimo swojego niezaprzeczalnego podobieństwa do znanego nam kopru, należy jednak do rodziny selerowatych.

Fenkuł ma dość wysokie wymagania co do stanowiska, temperatury, wilgotności oraz gleby. Preferuje ziemie żyzne, zasobne i próchnicze, o lekko zasadowym odczynie. Stanowisko musi być zaciszne, ciepłe i słoneczne, poza tym nie znosi przesuszenia. Możemy go uprawiać z rozsady lub spróbować siewu wprost do gruntu, jednak dopiero po wiosennych przymrozkach (końcówka maja). Rozsadę możemy przygotowywać w kwietniu, a na miejsce stałe wysadzić z początkiem czerwca. Zbiory w zależności od sposobu uprawy prowadzi się od lipca do września (okres wegetacji 2-3 miesiące). Kiedy rośliny będą już podrośnięte, nie zwlekajmy ze zbiorem, szybko bowiem zaczną tracić swój aromat. Nadaje się do zapiekania, smażenia, a nawet nadziewania.

Fenkuł, koper włoski - właściwości, uprawa, przepisy
Dzięki swojemu delikatnemu, pierzastemu ulistnieniu fenkuł, czyli koper włoski w ogrodzie warzywnym stanowi ciekawy widok. Anyżkowy smak kopru włoskiego jest rzadkością wśród warzyw, a jego odżywcze właściwości są bardzo cenione. Poznaj sekrety uprawy fenkułu i proste przepisy na wyśmienite potrawy z udziałem tego warzywa! Więcej...

4. Fasolnik

Absolutnym hitem wśród egzotycznych warzyw może okazać się krewny znanej nam fasolki szparagowej - fasolnik chiński (Vigna unguiculata). Jest co prawda ciepłolubny i w zasadzie warunki uprawy, wymagania i terminy zbioru, ma bardzo zbliżone do fenkułu (niektóre odmiany wymagają nawet osłon), ale za to roślina ta wspaniale się nam odwdzięczy za właściwą opiekę.

Egzotyczne warzywa - fasolnik chiński

Fasolnik jest pnączem, więc niezbędne będą podpory i to dość wysokie, gdyż dorasta do 3 m., a strąki osiągają nawet 50 cm długości. Zebrać taką fasolę z własnego ogródka, to naprawdę coś! Kiedy dochodzi do tego fakt, że jest ona delikatniejsza od zwykłej fasoli, smaczniejsza i bezłykowa, a ponadto posiada mnóstwo witamin, białka, skrobi, mikro- oraz makroelementów, to naprawdę robi wrażenie.

Trzeba też wspomnieć o walorach ozdobnych tego egzotycznego warzywa. W czasie lata pięknie kwitnie na różowo lub karminowo oraz ładnie pachnie. Zwabia tym różnych skrzydlatych zapylaczy, w tym barwne motyle. Jak wszystkie fasole, jej korzenie wiążą azot, więc po zbiorach, dodatkowo użyźnia glebę. Można go przyrządzać podobnie, jak każdą fasolkę szparagową.

Egzotyczne warzywa - fasolnik egipski

Ceniony jest też fasolnik egipski (Lablab purpureus), jednak ta roślina jest już bardziej ozdobnym, niż użytkowym pnączem. Warunki uprawy i wysokość ma podobną, jak fasolnik chiński, jednak strąki są szerokie i czerwone, o długości zbliżonej do zwykłej fasoli. Kwitnie podobnie jak poprzednik

5. Oberżyna (bakłażan)

Bardzo atrakcyjnym warzywem egzotycznego pochodzenia, niestety dość rzadko uprawianym w Polsce, jest oberżyna (Solanum melongena), lub inaczej bakłażan, należąca podobnie jak pomidor do warzyw psiankowatych. Swoją atrakcyjność zawdzięcza ciekawemu wyglądowi oraz walorom smakowym. W przeciwieństwie do poprzedników, nie posiada aż tak spektakularnie dużo wartości odżywczych oraz witamin, za to jest bogata w sole mineralne (w tym potas, wapń, fosfor). Obniża też poziom złego cholesterolu i wzmacnia serce.

Egzotyczne warzywa - bakłażan

Jednak bakłażan jest najbardziej wymagającym warzywem, z opisanych w tym artykule. Ma duże wymagania termiczne (ok. 25°C) i w naszych warunkach klimatycznych, może być uprawiany jedynie pod osłonami, podobnie jak wiele odmian pomidorów. Nie lubi przesadzania, więc należy rozsadę wsadzić od razu na miejsce docelowe. Wymaga też dostarczania sporej ilości składników pokarmowych w postaci nawozów. Podłoże powinno być zawsze wilgotne, ale nie mokre, gdyż wtedy łatwo atakują go grzyby. Ma też dość długi okres wegetacji (produkcja rozsady ok. 3 m-cy, zbiór od chwili zakwitnięcia ok. 1,5 m-ca). Jednak dla amatorów oryginalnych warzyw, własne, fioletowe warzywo może stanowić atrakcyjną perspektywę.

Bakłażan - właściwości odżywcze i uprawa w ogrodzie
Bakłażan jest charakterystycznym warzywem z fioletową skórką i biało-zielonym miąższem. Aczkolwiek niektóre odmiany bakłażanów mogą zaskoczyć swoim wyglądem niejednego ogrodnika! Zobacz jakie właściwości odżywcze kryje w sobie bakłażan oraz jak powinna wyglądać uprawa, by warzywo to zdrowo rosło i zaskakiwało wspaniałym smakiem! Więcej...

6. Jarmuż

Wróćmy jednak do roślin, które w naszym klimacie radzą sobie naprawdę dobrze. Przedstawione dotychczas warzywa, z różnych względów w Polce uprawiamy jako jednoroczne. Kolejne warzywo, to niedoceniany, a niezwykle wartościowy "dwulatek". Jarmuż (Brassica oleracea sabellica), czyli kapusta liściasta, to najstarszy uprawiany rodzaj kapusty. W pierwszym roku tworzy rozetę z pięknie pomarszczonych liści, dochodzącą nawet do 1 m średnicy, w drugim zakwita i wydaje nasiona. Wartość odżywcza tego egzotycznego warzywa, jest absolutnie nie do przecenienia. Posiada silne właściwości przeciwzapalne oraz przeciwutleniające, zawiera ogromne bogactwo witamin i to w dużej ilości (np. A, K, B, PP, E, znaczne ilości witaminy C). Jest też bogatym źródłem wapnia, białka, potasu, fosforu i wielu innych mikro- i makroelementów. Ma też działanie przeciwrakowe oraz zabójcze dla Helicobacter pylori, a to za sprawą zawartych w nim związków chemicznych z grupy sulforafanów.

Egzotyczne warzywa - jarmuż

Jarmuż posiada naprawdę niewielkie wymagania uprawowe. Poza tym, podobnie jak roszponka, odporny jest na niskie temperatury. Jego zbiór polecany jest na okres późnojesienny, a nawet podobnie jak brukselki, po pierwszych przymrozkach. Staje się wtedy delikatniejszy i traci goryczkę. Zbieramy liście sukcesywnie, w miarę dorastania. Ponieważ jednak źle się przechowują, najlepiej robić to krótko przed spożyciem.

Ten typ kapusty nie jest szczególnie lubiany przez śmietkę kapuścianą, więc typowego szkodnika warzyw kapustnych mamy z głowy.

Jarmuż - właściwości zdrowotne, uprawa, przepisy kulinarne
Jarmuż jest warzywem bardzo zdrowym, cenionym za właściwości antynowotworowe i wspomagającym odchudzanie. Odpowiednio przyrządzony może być też smaczny. Choć w ostatnich dziesięcioleciach był nieco zapomniany, obecnie stał się popularnym składnikiem zdrowej diety. A najzdrowszy będzie ten z własnej uprawy w ogródku! Więcej...

Jarmuż możemy uprawiać właściwie na większości gleb, najlepiej o odczynie obojętnym. Nie lubi jedynie gleb mocno podmokłych i zbitych. Wytrzymuje przesuszenie, ale lepiej rośnie, kiedy dbamy o wilgotność podłoża. Najlepiej uprawiać go z rozsady, którą wysadzamy na miejsce stałe po ok. 1,5 miesiąca od siewu, nie później jednak niż na początku września. Można też wysiewać nasiona wprost do gruntu od maja do lipca. Odmiany mogą różnić się zabarwieniem liści, od zielonych aż po purpurowe. Ze względu na swoje piękne liście, mogą stanowić dodatkowo ozdobę na działce i na stole.

Egzotyczne warzywa - skorzonera

7. Skorzonera

Aby poznać ostatnie z egzotycznych warzyw, jakie chcę dziś przedstawić, musimy zajrzeć pod ziemię. To właśnie jest środowisko wzrostu i rozwoju skorzonery (Scorzonera hispanica). W smaku przypomina szparagi, choć jest nieco ostrzejsza i słodsza. Podobnie też przyrządza się ją do spożycia. Po obraniu ze skóry, gotujemy w wodzie z dodatkiem cytryny, następnie podajemy jako osobną jarzynę lub w sałatkach. Ważne, aby obieranie i zbiór wykonywać w rękawicach ochronnych, gdyż skórka wydziela mleczny sok, który trudno się usuwa.

A co jest takiego szczególnego w tym czarnym korzeniu z białym miąższem? Otóż jest to bardzo sycące i smaczne warzywo, a poza tym zawiera dużo witamin i mikro- oraz makroelementów. Dodatkowo ma pewien bardzo cenny dla cukrzyków składnik - inulinę, która jest cukrem fruktozowym, przez co nie podnosi poziomu glukozy we krwi.

Skorzonera jest rośliną dwuletnią. Uprawa skorzonery rozpoczyna się wiosną, natomiast zbiór prowadzimy od października do listopada. Tworzy długie korzenie, a więc do zbioru musimy używać wideł o długich zębach. Nie jest szczególnie wrażliwa na niskie temperatury, oczekuje natomiast dobrze uprawionej, żyznej i próchniczej gleby oraz zapewnienia stałej wilgotność podłoża.

Mam nadzieję, że przedstawione warzywa egzotyczne zainteresują wielu ogrodników i zdecydują się Państwo spróbować uprawy chociaż jednego z nich.

Katarzyna Józefowicz

Przeczytaj również:

• Jadalne chwasty ogrodowe. Jakie chwasty można jeść?
• Cykoria sałatowa - uprawa, pędzenie, potrawy z cykorii
• Kiwano, ogórek kolczasty - uprawa w Polsce
• Karczoch zwyczajny - właściwości, uprawa, zastosowanie
• Okra, ketmia jadalna - właściwości, zastosowanie, uprawa, przepisy

Opracowano na podstawie: J. Przybył, Oryginały w warzywniku, Kwietnik 10/2006, str. 52-54; E. Sikora, Skorzonera, Działkowiec 10/07, str. 52-53; D. Jadczak, Mało znane warzywa korzeniowe, Działkowiec 4/08, str. 50; E. Rekowska, Jarmuż, Działkowiec 12/07, str. 44; R. Hołubowicz, T. Bralewski, A. Rosińska, Mało znane warzywa kapustne pochodzenia chińskiego, Działkowiec 10/08, str. 52-53; A. Kalisz, Pak choy. Czy stanie się popularnym warzywem?, Hasło Ogrodnicze 2004/04; E. Kosterna, W. Wadas, Jarmuż - cenne warzywo jesienno-zimowe, Hasło Ogrodnicze 2004/12; M. Ambroszczyk, Warto się zainteresować uprawą oberżyny, Hasło Ogrodnicze 2000/02.