Rącznik pospolity - zastosowanie i uprawa w ogrodzie

Rącznik pospolity (Ricinus communis) jest rośliną bardzo atrakcyjną i łatwą w uprawie. Wyróżnia się okazałymi liśćmi i egzotycznym wyglądem. Zanim go posadzimy, warto jednak wiedzieć, że łatwo się nim zatruć. Zobacz jakie jest zastosowanie rącznika pospolitego w ogrodnictwie, kosmetyce oraz medycynie, a także jak wygląda uprawa rącznika w ogrodzie. Oto wszystko, co warto wiedzieć o tej pięknej ale i niebezpiecznej roślinie!

Rącznik pospolity - Ricinus communis
Fot. pixabay

Rącznik pospolity to wysoka roślina (do 2 m wysokości), w naszym klimacie uprawiana jako jednoroczna. Posiada proste łodygi i duże, dłoniaste, czerwone liście. Tworzy atrakcyjne czerwone kwiatostany, które pojawiają się na roślinie od lipca do października. Owocem rącznika jest kolczasta torebka zawierająca błyszczące nasiona, które bogate są w oleje tłuste, toksyczną albuminę, białka, substancje śluzowe i liczne enzymy.

W ogrodach najczęściej uprawia się takie odmiany rącznika pospolitego, jak:

• Rącznik pospolity 'Zanzibariensis' - odmiana o dużych zielonych liściach, pokrytych białymi żyłkami
• Rącznik pospolity 'Sanguineus' - popularna odmiana o liściach czerwonych
• Rącznik pospolity 'Impala' - odmiana o liściach dolnych brązowozielonych, a wyższych - brązowokarminowych, kwiaty tej odmiany rącznika są kremowe, a torebki nasienne - kasztanowe
• Rącznik pospolity 'Gibsonii' - liście fioletowoczerwone, ciemne, o metalicznym połysku
• Rącznik pospolity 'Carmencita' - liście ciemnozielone, błyszczące, pąki kwiatowe i torebki nasienne intensywnie czerwone

Uwaga!
Cała roślina, a zwłaszcza jej nasiona, są silnie trujące. Zjedzenie zaledwie kilku nasion powoduje silne zatrucie, biegunkę i wymioty, zaś spożycie powyżej 10 nasion może okazać się śmiertelne. Dlatego lepiej unikać sadzenia rącznika w miejscach, gdzie przebywają małe dzieci.

Rącznik pospolity - zastosowanie

Nasiona rącznika pospolitego zawierają około 55% oleju rycynowego. Olej wyciska się z nasion na zimno i gotuje z wodą w celu usunięcia trującej rycyny. Olej rycynowy różni się znacznie od innych olejów roślinnych, gdyż ma bardzo dużą lepkość i dobrze rozpuszcza się w stężonym alkoholu. Już od starożytności opisywany był w greckich i rzymskich dziełach, a zastosowanie olej rycynowy znalazł m. in. jako smar do maszyn przemysłowych i okrętowych.

Rącznik pospolity w ogrodzie
Fot. ©Herbi, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Jednak zastosowanie rącznika pospolitego znajdziemy przede wszystkim w kosmetyce. Olej rycynowy dodawany jest do kosmetyków takich jak lotiony do twarzy czy płynne brylantyny. Jest doskonały do pielęgnowania suchej cery. Ponadto olej rycynowy działa drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, pobudzając jego perystaltykę, w związku z tym jest powszechnie znanym środkiem przeczyszczającym.

Zastosowanie rącznika pospolitego odnajdziemy również w przemyśle włókienniczym, bowiem kwas rycynowy zawarty w oleju rącznikowym używany jest do barwienia tkanin.

Warto zwrócić też uwagę na zastosowanie rącznika pospolitego w ogrodnictwie jako rośliny odstraszającej krety i nornice. Jeśli mamy problem z tymi szkodnikami, warto wysiać nasiona rącznika w ogrodzie. Na bazie tej rośliny produkuje się też preparaty odstraszające krety i nornice, takie jak np. Kretomax.

Rącznik pospolity w ogrodzie
Fot. ©Saba, forum.PoradnikOgrodniczy.pl

Rącznik pospolity - uprawa w ogrodzie

Uprawa rącznika pospolitego w ogrodzie nie będzie stanowiła problemu nawet dla ogrodników amatorów. Rącznik pospolity preferuje stanowisko słoneczne i przepuszczalną, żyzną glebę. Uprawiany jest jako roślina jednoroczna. Rozmnaża się go z nasion wysiewanych gniazdowo w rozstawie 70x70cm do dobrze przygotowanej i nawiezionej gleby. Nasiona rącznika kiełkują w temperaturze powyżej 10°C.

Rącznik pospolity jest wrażliwy na przymrozki, dlatego warto wysiewać go po 15 maja. Wysiany w tym terminie ładnie się rozrośnie ale może nie zdążyć zawiązać nasion przed nadejściem zimy. Jeśli chcemy zebrać nasiona rącznika pospolitego, powinno się go wysiać pod osłonami w marcu, a do ogrodu wysadzić po 20 maja, gdy minie ryzyko przymrozków.

Podczas uprawy rącznika pospolitego w ogrodzie pamiętajmy o regularnym nawadnianiu i nawożeniu nawozami wieloskładnikowymi, gdyż bez tego nie wyrośnie okazały.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
Łącząc ze sobą mało wymagające kwiaty jednoroczne i byliny, przy minimum pielęgnacji, możemy stworzyć pięknie i długo kwitnący ogród. Oto 10 łatwych w uprawie kwiatów ogrodowych, które sprawdzą się na każdej rabacie. Wystarczy je posiać lub posadzić i gotowe! Więcej...

Trujące rośliny ogrodowe
Trujące rośliny ogrodowe, choć nie jesteśmy tego świadomi, bardzo powszechnie występują na naszych działkach i w ogrodach. Wiele popularnych roślin ozdobnych wytwarza substancje chemiczne odpowiedzialne za ich trujące właściwości. Oto najczęściej występujące w ogrodach rośliny trujące. Zobacz jak mogą Ci zaszkodzić i jak się ustrzec przed ewentualnym zatruciem! Więcej...

Trujące rośliny doniczkowe. Czy masz je w domu?
Wiele popularnych roślin doniczkowych, które podziwiamy za ich piękne liście i kwiaty, to niestety również rośliny trujące dla człowieka. Oto 10 najczęściej spotykanych w naszych domach trujących roślin doniczkowych, które mogą nam zagrażać. Sprawdź czy nie masz w domu rośliny z tej listy! Więcej...

Opracowano na podstawie : Hlava B., Rośliny kosmetyczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 188; Molzer W., Kwitnący ogród, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 266; Hohenberger E., Zioła lecznicze i przyprawy, s. 237