Pantofelnik ogrodowy i doniczkowy. Uprawa i rozmnażanie

Pantofelnik, nazywany też kalceolarią (od łacińskiej nazwy Calceolaria), to roślina o oryginalnych kwiatach przypominających małe, nadmuchane baloniki lub pantofelki. Zazwyczaj uprawiana jest w doniczkach ale istnieją też gatunki, które poradzą sobie w ogrodzie. Podpowiadamy jak wygląda uprawa pantofelnika i co należy zrobić by kwitł długo i obficie. Poznaj sposoby na rozmnażanie tej rośliny oraz najciekawsze gatunki i odmiany pantofelnika polecane do uprawy doniczkowej i ogrodowej.

Pantofelnik - Calceolaria
Fot. pixabay

Kwiat pantofelnik - pochodzenie, jak wygląda

Pantofelnik (Calceolaria) to rodzaj obejmujący kilkaset gatunków roślin jednorocznych, dwuletnich, krzewów i bylin. Jego ojczyzną są górskie lasy w Andach, w Ameryce Południowej.

W zależności od gatunku pantofelniki dorastają do 25-50 cm i kwitną od marca do czerwca. Dwuwargowe kwiaty mają dolną, większą wargę rozdętą na kształt pantofelka.

Rośliny z rodzaju Calceolaria zachwycają wyrazistymi barwami, od białego, poprzez żółte, pomarańczowe, różowe, czerwone, rude. Mogą być jedno- lub dwubarwne, w paski, kontrastowe żyłki lub w kropki. Kwiatostany wyrastają ponad miękkie, zielone liście. Kwitnący pantofelnik sprawia wrażenie, że jest okazałym bukietem, dlatego często pantofelniki polecane są jako kwiaty doniczkowe na prezent.

Dobra rada!
Kupując pantofelnika, wybierz roślinę z wieloma pączkami, usuwaj przekwitnięte kwiatostany i trzymaj w chłodnym miejscu, dzięki temu przedłużysz okres jej kwitnienia.

Pantofelnik ogrodowy

Większość gatunków pantofelnika zalicza się do wrażliwych, dlatego w naszych warunkach tylko niektóre pantofelniki mogą rosnąć w ogrodzie, czasem jako rośliny sezonowe. Warto osłaniać je przed deszczem i mrozem.

Pantofelnik całolistny - Calceolaria integrifolia - może być uprawiany w ogrodach
Fot. Tubifex, Public domain, Wikimedia Commons

Pantofelnik całolistny

Pantofelnik całolistny (Calceolaria integrifolia) tworzy kwiatostany zaokrąglonych jaskrawożółtych do ciemnoczerwonych kwiatów, które pojawiają się późnym latem. Liście są grube, szarozielone, długości do 10 cm, o lancetowatym kształcie. Ten gatunek pantofelnika jest zimozielonym podkrzewem osiągającym do 60 cm szerokości i 1,2 m wysokości.

Pantofelnik całolistny 'Goldari'
Fot. Hardyplants, CC0, Wikimedia Commons

Pantofelnik meksykański

Pantofelnik meksykański (Calceolaria mexicana) to roślina jednoroczna o żółtych kwiatach i wyprostowanych, rozgałęzionych w górnej części pędach. Czerwono nabiegłe od spodu liście i pędy doskonale kontrastują z żółtą barwą kwiatów. Osiąga wysokość 20-40 cm.

Pantofelnik dwukwiatowy

Pantofelnik dwukwiatowy (Calceolaria biflora, syn. Calceolaria plantaginea) to odporna, zimozielona bylina osiągająca 20-30 cm wysokości i do 15 cm szerokości. Latem na roślinie pojawiają się małe kwiaty długości 2 cm zebrane w grona. Liście zebrane w przyziemnych rozetach są lekko owłosione, owalne, długości do 7,5 cm. Odmianą szczególnie atrakcyjną jest pantofelnik dwukwiatowy 'Goldcap' o jaskrawożółtych kwiatach z czerwonymi cętkami wewnątrz.

Pantofelnik dwukwiatowy - Calceolaria biflora
Fot. Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Pantofelnik doniczkowy

Zazwyczaj pantofelniki uprawiane są w doniczkach i traktowane jako rośliny jednoroczne. Rzadko przechowywane są do następnego sezonu. Jeśli jednak chcemy przetrzymać roślinę na następny rok, po kwitnieniu należy zaprzestać nawożenia i umieścić ją w chłodnym i jasnym miejscu.

Na zewnątrz pantofelniki w doniczkach można wystawić w połowie maja, po przymrozkach. Tarasy i balkony mogą zdobić przez wiele tygodni, ale należy chronić je przed słońcem, deszczem i wiatrem. Doniczki koniecznie muszą mieć otwory odpływowe w dnie i dobry drenaż.

Pantofelnik doniczkowy - Calceolaria herbeohybrida
Fot. Bernard Spragg, CC0, Wikimedia Commons

Pantofelniki mieszańcowe

Pantofelniki mieszańcowe (Calceolaria herbeohybrida oraz Calceolaria hybrida) kwitną wiosną lub latem. Czerwone, żółte, pomarańczowe lub białe kwiaty, czasem pokryte plamkami, osiągają długość do 8 cm. Liście są owalne, zielone, lekko owłosione, długości do 10 cm. Rośliny osiągają przeważnie około 30 cm wysokości i szerokości. Liczne odmiany pantofelników mieszańcowych podzielono na kilka grup. Do najpopularniejszych należą pantofelniki z grupy Grandiflora dorastające do 40 cm i tworzących kwiaty średnicy 4-5 cm oraz niższe (do 25 cm) pantofelniki z grupy Multiflora, tworzące małe kwiaty o średnicy 3 cm ale za to bardzo liczne.

Pantofelnik doniczkowy - Calceolaria herbeohybrida
Fot. XenonX3, CC0, Wikimedia Commons

Pantofelnik Darwina

Pantofelnik Darwina (Calceolaria uniflora) to krótkotrwałą, zimozielona bylina o dywanowym pokroju. Latem tworzy zwisające kwiaty długości 2,5 cm, które mogą być żółte lub pomarańczowe, pokryte brązowymi plamkami, z białym pasem na dolnej wardze. Liście błyszczące, eliptyczne, długości do 4 cm, wyrastają w formie rozety. Wysokość roślin około 7,5 cm, zaś szerokość do 20 cm. Atrakcyjna odmiana patnofelnika Darwina 'Walter Shrimpton' dorasta do 10 cm wysokości.

Pantofelnik Darwina - Calceolaria uniflora
Fot. Roger Jeffries, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons

Pantofelnik - uprawa i wymagania

Pantofelnik najlepiej rośnie w miejscu chłodnym i półcienistym z rozproszonym światłem, np. na parapecie okna północnego, północno-wschodniego lub w jasnym, nieogrzewanym pomieszczeniu. Lubi niższą temperaturę powietrza, najlepiej ok. 15-20°C ale nie toleruje przeciągów. Lepiej nie ustawiać go też nad kaloryferem. Na miejscu bardziej słonecznym liście pantofelnika mogą ulec poparzeniom, dlatego trzeba go osłaniać przed bezpośrednim promieniowaniem i ustawić dalej od szyby. W miejscu zbyt zacienionym będzie słabiej kwitł a jego pędy będą nadmiernie wydłużone.

Ziemia do uprawy pantofelnika powinna być dość żyzna, przepuszczalna, z dobrym drenażem. Ziemia uniwersalna, ogrodowa z dodatkiem torfu, kompostu i piasku będzie dobrym wyborem.

Pantofelnik - Calceolaria
Fot. pixabay

Pantofelnik lubi regularne podlewanie odstałą wodą 2-3 razy w tygodniu. Podłoże powinno być stale umiarkowanie wilgotne ale nie podmokłe a bryła korzeniowa nie może przesychać. W przypadku roślin doniczkowych, woda nie może pozostawać na podstawce, ponieważ korzenie mogą szybko zgnić a liście zżółknąć. Nadmiar wody po podlaniu należy wylać. Nie powinno się moczyć liści i kwiatów.

Aby pantofelnik kwitł długo i obficie, w okresie kwitnienia co 2 tygodnie zasilamy go połową dawki nawozu dla roślin kwitnących. Roślina jest wrażliwa na zasolenie, bezpieczne będą więc dla niej nawozy naturalne, np. biohumus.

Szkodnikami, które najczęściej atakują roślinę są mszyce i mączliki. Pantofelnik bywa też porażany przez choroby grzybowe. Obrywanie przekwitniętych kwiatostanów zmniejsza ryzyko wystąpienia szarej pleśni.

Pantofelnik - Calceolaria
Fot. pixabay

Pantofelnik - rozmnażanie

Pantofelnika można rozmnażać przez wysiew nasion lub sadzonki pędowe. Jednak może być to trudne do przeprowadzenia w amatorskich warunkach. Z tego względu kupowane rośliny często traktowane są jak jednoroczne.

Pantofelnik - rozmnażanie z nasion

Nasiona pantofelnika wysiewa się w terminie od czerwca do połowy lipca lub na przełomie marca i kwietnia pod osłony w skrzynkach lub doniczkach wypełnionych ziemią kompostową. Nasiona są drobne, dlatego warto je wymieszać z piaskiem, po czym docisnąć do powierzchni, nie przykrywać ziemią. Skrzynki przykrywamy szybką lub folią ale wietrzymy co jakiś czas, żeby nie pojawiła się pleśń i ustawiamy w półcienistym miejscu. Podłoże spryskujemy, powinno być stale lekko wilgotne.

Gdy rośliny zaczną kiełkować (po ok. 2 tyg.), osłonę zdejmujemy. Siewki pantofelnika pikujemy do osobnych doniczek, gdy pojawią się pierwsze liście. Młode rośliny z nasion wysiewanych latem przetrzymujemy zimą w pomieszczeniach o temp. do ok. 13°C. Na rabaty wysadzamy je w drugiej połowie maja, kiedy minie ryzyko przymrozków.

Pantofelnik - rozmnażanie z sadzonek

Z sadzonek pędowych dość łatwo ukorzenia się pantofelnik całolistny (Calceolaria integrifolia). Sadzonki o długości ok. 7 cm pobieramy z pędów wierzchołkowych pod koniec lata (od połowy sierpnia) i sadzimy do małych doniczek (8-9 cm) z ziemią kompostową. Utrzymujemy stale wilgotne podłoże. Korzenie pojawią się po ok. 4 tyg. Rośliny powinny zimować w chłodnym miejscu. W lutym można je przesadzić do większych doniczek (10-12 cm). Na rabaty wysadza się je w drugiej połowie maja.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Byliny na skalniak w cieniu
• Byliny do cienia i półcienia. Byliny cieniolubne kwitnące i ozdobne z liści
• Byliny okrywowe i zadarniające
• Byliny wieloletnie zimujące w gruncie

Opracowano na podstawie:
1. M. Schubert, R. Herwig, Mieszkamy wśród kwiatów, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1984, s. 150;
2. L. Hattatt, 1000 roślin ogrodowych od A-Z, Wydawnictwo Parragon, UK 2008, s. 52.
3. J. Scott-Macnab, Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader’s Digest, Warszawa 2004, s. 95-96.