Firletka - odmiany, zastosowanie, uprawa, rozmnażanie
Firletka to wytrzymała bylina lub roślina dwuletnia o niewielkich wymaganiach uprawowych. Na słonecznych rabatach przyciąga wzrok kwiatami w intensywnych kolorach różu i czerwieni, ale są też odmiany firletki o kwiatach białych. Choć znacznie różnią się pokrojem i wyglądem kwiatów, wszystkie firletki są równie niekłopotliwe, dlatego idealnie nadają się dla początkujących ogrodników. Zobacz jak wygląda uprawa firletek, jakie mogą mieć zastosowanie w ogrodowych nasadzeniach i jak wykonać rozmnażanie tych ciekawych roślin.
Firletka - Lychnis
Fot. pixabay
Jak wygląda firletka
Firletka (Lychnis) to rodzaj obejmujący rośliny dwuletnie i byliny. Należy do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Firletki tolerują rozmaite warunki uprawowe. Cenione są za barwne, gwiazdkowate lub rurkowate kwiaty oraz, w przypadku niektórych gatunków, także za zimozielone lub omszone liście.
Firletka - gatunki i odmiany
Spośród około 30 gatunków firletek, w ogrodach lub na łąkach kwietnych najczęściej spotykane są firletki: chalcedońska, kwiecista, poszarpana i firletka smółka.
Firletka chalcedońska
Firletka chalcedońska (Lychnis chalcedonica) jest wysoką byliną dorastającą do 1 m wysokości. Ma sztywne, wyprostowane i owłosione pędy. Na całej długości łodygi wyrastają lancetowate, zielone liście.
Firletka chalcedońska - Lychnis chalcedonica
Fot. pixabay
Firletka chalcedońska kwitnie od czerwca do lipca. Kwiaty o średnicy ok. 3 cm zabrane są w główkowate kwiatostany na szczytach rozgałęzionych pędów. Ze względu na kształt kwiatów bywa nazywana krzyżem maltańskim. Po ścięciu przekwitniętego szczytowego kwiatostanu, firletka chalcedońska zakwita na pędach bocznych.
Najczęściej spotykana jest odmiana firletki chalcedońskiej 'Red' o kwiatach w kolorze krwistoczerwonym. Popularne są również odmiany 'Pinkie' i 'Rosea' o kwiatach różowych oraz odmiana 'Alba' kwitnąca na biało.
Warto wiedzieć!
Przycięcie całej rośliny po kwitnieniu ok. 15-20 cm nad ziemią pobudzi ją do ponownego wzrostu. Jesienią powtórzy kwitnienie, choć będzie ono słabsze.
Firletka kwiecista
Firletka kwiecista (Lychnis coronaria) nazywana jest też firletką wieńcową lub omszoną, ze względu na filcowaty, szarobiały kutner pokrywający liście i pędy. Często jest rośliną dwuletnią lub krótkowieczną byliną, jednak raz wprowadzona do ogrodu, pozostaje w nim na lata, ponieważ łatwo rozsiewa się sama. Dorasta do 60-90 cm wysokości.
Firletka kwiecista - Lychnis coronaria
Fot. pixabay
Nad kępami grubych, szarozielonych, odziomkowych liści pojawiają się płaskie kwiaty na długich pędach. Kwiaty są pojedyncze, pięciopłatkowe o średnicy ok. 2-3 cm. Firletka omszona kwitnie od lipca do sierpnia.
Kwiaty firletki kwiecistej zazwyczaj mają kolor ciemnoróżowy ale dostępne są także odmiany: 'Alba' o kwiatach białych czy 'Oculata' o kwiatach białych z różowym oczkiem. Odmiana 'Gardener’s World' ma kwiaty pełne, różowoczerwone.
Firletka poszarpana
Firletka poszarpana (Lychnis flos cuculi) jako jedyny z gatunków firletek, występuje w Polsce w stanie dzikim. Dorasta do około 60 cm wysokości. Spotykana jest na wilgotnych łąkach, stąd jej potoczne określenie - firletka łąkowa. Nazywana jest też kwiatem kukułki (kwitnie, gdy kukułki odbywają toki), polnym goździkiem lub smółką poszarpaną. Podobno kiedyś wierzono, że ma czarodziejską moc.
Firletka poszarpana - Lychnis flos cuculi
Fot. pixabay
Firletka poszarpana w okresie kwitnienia, który przypada od maja do czerwca, tworzy na łąkach barwne kobierce. Dość duże kwiaty (ok. 38 mm średnicy) o podłużnych, wąskich płatkach mają kolor różowofioletowy. Łodyga jest rozgałęziona u góry i lepka. Ciecz pokrywająca pęd jest wydzieliną larwy owada z grupy pieników, wysysającej soki z rośliny. Liście odziomkowe tworzące przyziemną rozetę mają długość ok 15 cm.
Atrakcyjnymi odmianami firletki poszarpanej są 'Alba' o kwiatach białych, niska, dorastająca 10 cm odmiana 'Nana' czy 'Jenny' o kwiatach różowych ale pełnych.
Firletka smółka, firletka pospolita
Firletka smółka, określana też jako firletka pospolita (Lychnis viscaria, syn. Viscaria vulgaris) to bylina dorastająca do 40 cm wysokości. Jej pędy w górnej części są rozgałęzione i pokryte ciemną, kleistą wydzieliną, dlatego nazywana bywa też firletką lepką, firletką smołową lub smółką pospolitą.
Firletka smółka - Lychnis viscaria, syn. Viscaria vulgaris
Fot. Kogge, CC0, Wikimedia Commons
Odziomkowe liście są wąskie i tworzą zimozielone rozety. Czasami mogą być przypalane przez słońce. Firletka smółka kwitnie od maja do lipca a kwiaty zebrane są po 5-6 w luźne wiechy na szczytach pędów.
Odmiana firletki smółki 'Plena' ma kwiaty pełne o intensywnym, karminoworóżowym kolorze, zaś odmiana 'Alba Schnee' ma kwiaty białe.
Firletka - zastosowanie
Firletki to doskonałe rośliny na rabaty bylinowe w ogrodach wiejskich i naturalistycznych. Niektóre sprawdzą się także na skalniakach. Ich kwiaty w intensywnych kolorach potrafią ożywić niejedną rabatę.
Wyższe gatunki, takie jak firletka chalcedońska, lepiej sadzić na drugim planie lub z tyłu rabaty. Niższe zaś, takie jak firletka smółka, dobrze sprawdzą się na obrzeżach rabat. Firletki kwieciste lub poszarpane, choć są dość wysokie, mają ażurowy pokrój, więc też nie przesłonią rabaty.
Firletka chalcedońska - Lychnis chalcedonica
Fot. pixabay
Firletki najlepiej sadzić w małych grupach, po kilka sztuk razem. Stworzą wtedy widoczną z daleka, barwną plamę. Optymalna rozstawa sadzenia firletek to 9 roślin na 1m².
Kwiaty firletek można ścinać do wazonów. Polecane są także do sadzenia i wysiewania na obrzeżach łąk kwietnych.
Firletka - uprawa
Firletki to zazwyczaj bezproblemowe byliny. Najlepiej rosną w miejscach słonecznych i półcienistych. Zadowolą się przeciętną ogrodową, przepuszczalną glebą, umiarkowanie wilgotną i dobrze zdrenowaną. Dodatek próchnicy oraz ściółkowanie sprawią, że podłoże lepiej będzie utrzymywało wilgoć.
Firletki znoszą krótkotrwałe susze i są odporne na niskie temperatury (strefa mrozoodporności roślin 4). Nie potrzebują też podsypywania nawozem. W czasie dłużej trwającego upału młode okazy warto podlewać.
Firletka poszarpana - Lychnis flos cuculi
Fot. pixabay
Nadmiar wody i zbyt mała ilość światła niekorzystnie wpływają na pokrój roślin. Firletki nie lubią też gleb gliniastych, nadmiernie ciężkich. Na glebach zbyt mokrych mogą być atakowane przez choroby grzybowe. Firletka chalcedońska źle toleruje gleby o odczynie kwaśnym.
Dobra rada!
Usuwanie przekwitłych kwiatostanów przedłuża kwitnienie firletek i zapobiega samoistnemu rozsiewaniu się nasion.
Firletka - rozmnażanie
Firletki można rozmnażać przez podział i przez wysiew nasion.
Firletka kwiecista daje obfity samosiew a nowe siewki często pojawiają się w pobliżu rośliny matecznej, ale mogą być przeniesione przez wiatr również dalej. Nie są jednak trudne do usunięcia lub przeniesienia na inne, bardziej odpowiadające nam stanowisko. Im mniejsza roślina, tym lepiej zniesie przesadzanie. Chcąc uniknąć rozsiewania się firletki, należy usuwać przekwitające kwiatostany.
Firletka chalcedońska - Lychnis chalcedonica
Fot. Wouter Hagens, Public domain, Wikimedia Commons
Firletka chalcedońska najczęściej rozmnażana jest przez podział wiosną lub z nasion. Na odpowiednim stanowisku daje obfity samosiew. Nasiona wysiewa się od kwietnia do maja, do doniczek. Siewki należy pikować a na miejsce stałe posadzić w lipcu lub sierpniu, zakwitną w następnym roku. Na zimę warto okryć je stroiszem.
Firletkę smółkę najłatwiej rozmnaża się przez podział mocno rozrośniętych kęp jesienią lub bardzo wczesną wiosną. Roślina prezentuje się najatrakcyjniej, gdy co 3 lata zostaje odmłodzona - podzielona i przesadzona na nowe stanowisko. Można ją także rozmnożyć przez wysiew nasion jesienią lub wiosną. Nasiona najlepiej kiełkują gdy wilgotność powietrza jest wysoka a temperatura powietrza osiąga ok. 16°C.
Firletka poszarpana sama wysiewa się z nasion ale nowe egzemplarze można pozyskać także z podziału rośliny.
Monika Chwała
Przeczytaj również:
- Byliny na słońce długo kwitnące
- Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
- Byliny wieloletnie zimujące w gruncie
- Kwiaty ogrodowe wieloletnie niskie
Opracowano na podstawie:
1. Katalog ozdobnych roślin ogrodowych, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2018, s. 241;
2. Katalog bylin - kwiaty, trawy, paprocie polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, Praca Zbiorowa, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2018, s. 118-119;
3. Scott-Macnab J., Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 388-389.
