Choroby i szkodniki wierzb. Dlaczego wierzba usycha i żółkną jej liście?

Choć w naturze wierzby potrafią rosnąć same, bez żadnej dodatkowej pielęgnacji, w ogrodach często sprawiają nam problemy. Zdarza się, że nawet z pozoru zdrowe i zadbane drzewko zaczyna gubić liście i tracić turgor a my nie wiemy, dlaczego wierzba usycha. Problemy w uprawie wierzb mogą wynikać z niewłaściwej pielęgnacji drzew, ale też ataku patogenów. Czytając ten artykuł poznasz najczęściej spotykane choroby i szkodniki wierzb, które mogą atakować rośliny w Twoim ogrodzie. Podpowiadamy jak je rozpoznać, zwalczać i jakie wykonywać opryski.

Jak rozpoznawać choroby i szkodniki wierzb
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Dlaczego wierzba usycha?

Zanim omówimy choroby i szkodniki wierzb, warto poznać inne przyczyny, przez które wierzbie żółkną liście, a z czasem usychają i opadają. Nie zawsze bowiem winny musi być patogen i wystarczy jedynie poprawić warunki uprawy aby drzewko odzyskało swój blask.

Wierzba usycha z powodu suszy

Zrzucanie liści w czasie słonecznej i upalnej pogody jest reakcją ochronną mającą na celu oszczędzanie wody. W takiej sytuacji możemy bardziej obficie podlewać wierzby, a te uprawiane w doniczkach przestawić w ocienione miejsce. Kiedy pogoda stanie się chłodniejsza, problem powinien sam się rozwiązać.

Wierzba usycha z powodu... przelania!

Choć to wydaje się przewrotne, wierzba może także usychać od nadmiaru wody. Ten problem dotyczy przede wszystkim wierzby iwy. Należy pamiętać, że wierzba iwa nie znosi ciężkich, stale mokrych gleb, a zastoiny wody powodują gnicie korzeni i narażają roślinę na infekcje. Uprawiając wierzbę w pojemniku, na dnie donicy powinniśmy wysypać grubą warstwę żwirku lub kamieni, by w ten sposób zapewnić dobry drenaż.

Wierzba iwa usycha
Fot. I.Sáček, senior, CC0, Wikimedia Commons

Wierzba usycha z powodu uszkodzeń mrozowych

Młode egzemplarze wierzb mogą zostać uszkodzone przez mróz, który powoduje, że wierzba usycha. Dlatego świeżo posadzone rośliny warto jesienią wyściółkować kompostem lub korą ogrodową zabezpieczając ich korzenie i podstawę pnia przed mrozem. Warto wiedzieć, że na początku okresu wegetacji, rośliny uszkodzone przez przymrozki możemy wskrzesić stosując stymulator wzrostu Improver. Preparat ten pomoże uratować też wierzbę przesuszoną lub taką, która źle zniosła zabieg sadzenia w ogrodzie.

Choroby wierzb

Gdy wierzba usycha, warto się upewnić czy nie została zainfekowana przez jakąś chorobę. Wierzby bywają atakowane zarówno przez chorobotwórcze grzyby jak i bakterie. Opis objawów przedstawionych poniżej oraz zdjęcia chorób wierzb, znacząco ułatwią diagnozę :-)

Mączniak prawdziwy wierzby

Biały mączysty nalot na liściach wierzby to oznaka, że roślinę zaatakował mączniak prawdziwy. Choć choroba ta z podobnymi objawami pojawia się na wielu różnych roślinach, to akurat w przypadku wierzb wywołują ją dwa gatunki grzybów z rodzaju mączniakowców: Erysiphe adunca oraz Phyllactinia guttata. Inne objawy obserwowane na roślinie, takie jak ogólne osłabienie rośliny, obumieranie liści i ich przedwczesne zrzucanie oraz zahamowanie wzrostu, nie są już tak specyficzne i łatwo je pomylić z innymi chorobami.

Mączniak prawdziwy na liściach wierzby iwy
Fot. I.Sáček, senior, CC0, Wikimedia Commons

Porażone przez mączniaka liście wierzby warto usuwać, a jeśli jest ich bardzo dużo, to wycina się całe pędy z porażonymi liśćmi. Po przycięciu roślinę trzeba opryskać środkami grzybobójczymi, takimi jak: Topas 100 EC, Discus 500 WG lub Scorpion 325 SC. Aby zmniejszyć zużycie środków ochrony roślin, opryski wybranym środkiem wykonujmy naprzemiennie z naturalnymi preparatami uodparniającymi rośliny, takimi jak Bioczos płynny lub Biosept Active. Oprsyki wykonuje się kilkakrotnie co 10-14 dni.

Parch wierzby

Czerniejące, marszczące się i opadające liście mogą być objawem parcha wierzby, wywoływanego przez patogen Venturia saliciperda. Czasem plamy występują też na młodych pędach, a gdy nekroza obejmie cały obwód pędu, liście znajdujące się powyżej więdną, marszczą się i zamierają. Wówczas gałązka wygląda, jakby była spalona. W takim przypadku konieczne jest usunięcie porażonych lici i pędów a następnie wykonanie oprysku jednym z preparatów grzybobójczych np. Score 250 EC lub Discus 500 WG.

Parch wierzby
Fot. James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 2.5, Wikimedia Commons

Bakteryjna plamistość wierzby

Podobne objawy do parcha daje bakteryjna plamistość wierzby. Wiosną i latem liście na wierzchołkach pędów zwijają się i brązowieją, ale nie opadają. Na pędach możne także pojawić się czarny wyciek bakteryjny i plamy, co jest charakterystycznym objawem infekcji o podłożu bakteryjnym. Pędy z objawami choroby trzeba wyciąć poniżej miejsc zmienionych chorobowo. Następnie wykonujemy dwukrotnie oprysk preparatem Miedzian 50 WP.

Plamistość liści i pędów wierzby

Nieco inne objawy wywołuje plamistość liści wierzby wywoływana przez grzyba Drepanopeziza sphaeroides. W wyniku porażenia tym patogenem na liściach wierzby występują liczne ciemnobrązowe plamy. Od spodu liścia, w miejscu plam, obserwuje się zbrązowienie tkanek. Na młodych, jednorocznych pędach, widać liczne, brązowe lub czarne, suche plamy o popękanej powierzchni. W tych miejscach pędy mogą się wyłamywać, a ich wierzchołki zamierają. W zwalczaniu tej choroby pomocne mogą być opryski fungicydem Scorpion 325 SC wykonywane naprzemiennie z opryskami biopreparatem Biosept Active.

Objawy wskazujęce na plamistość liści lub antraknozę wierzby
Zdjęcie udostęnione przez naszą czytelniczkę, Panią Luizę. Dziękujemy!

Antraknoza wierzby

Kolejną z chorób sprawiających, że wierzba usycha, jest antraknoza wierzby, wywoływana przez grzyb Glomerella cingulata. Na liściach wierzby najpierw pojawiają się czarne plamy, zazwyczaj umiejscowione wzdłuż nerwu głównego. Plamy szybko obejmują całą powierzchnię liścia, który więdnie, marszczy się i usycha. Plamy występują także na pędach, które obumierają w części powyżej uszkodzeń chorobowych. W przypadku tej choroby grzybowej wykonujemy opryski na zmianę preparatami Switch 62,5 WG oraz wymieniony już wcześniej Biosept Active.

Rdza wierzby

Chorobą dosyć często sprawiającą problemy w ogrodach jest rdza wierzby, wywoływana przez grzyb Melampsora epitea. W wyniku ataku tej choroby na spodniej stronie liści wierzby pojawiają wypukłe żółtobrunatne skupienia zarodników grzyba. Przypominają one pomarańczowe lub rdzawe grudki. W tych samych miejscach na górnej stronie liścia widać żółtozielone lub brązowe drobne plamki o średnicy kilku milimetrów. Porażone liście przedwcześnie zasychają i opadają. Rośliny z takimi objawami należy opryskać jednym z preparatów grzybobójczych Scorpion 325 SC, Discus 500 WG lub Saprol. Wspomagająco, naprzemiennie z fungicydem, warto wykonywać opryski biopreparatem Biosept Active.

Rdza wierzby
Fot. I.Sáček, senior, CC0, Wikimedia Commons

Usuwaj chore części roślin!

Pamiętajmy, że zanim wykonamy opryski przeciwko chorobom wierzby, warto z roślin usunąć pojedyncze porażone liście, a jeśli takich liści jest bardzo dużo - wycinamy całą gałąź. Jeśli zmiany chorobowe w postaci plam lub przebarwień widoczne są na korze pędów, należy obciąć pęd poniżej miejsca występowania zmiany. Miejsce cięcia zabezpieczamy stosując maść ogrodniczą.

Chorobotwórcze grzyby często zimują na opadłych liściach i w kolejnym roku ponownie zarażają roślinę. Dlatego jesienią warto też usunąć wszystkie opadłe liście spod wierzby.

Szkodniki wierzb

Więdnięcie liści wierzby, ich żółknięcie lub brązowienie, mogą być również skutkiem żerowania szkodników. Dopiero po dokładniejszym przyjrzeniu się gałązkom udaje się znaleźć szkodliwego owada i ustalić prawdziwą przyczynę dlaczego wierzba usycha.

Przędziorek wierzbowiec

Przędziorki to drobne roztocza atakujące wiele różnych roślin ogrodowych. Wierzby atakuje najczęściej przędziorek wierzbowiec (Schizotetranychus schizopus). Żeruje on na spodniej stronie liści, wysysając soki roślinne i uszkadzając tkankę liścia. Efekty żerowania przędziorków to mozaikowate żółte plamki na liściach wierzby, a czasem też zniekształcenia blaszki liściowej. Same przędziorki ciężko zauważyć, ale warto ich poszukać po spodniej stronie liści posiłkując się szkłem powiększającym.

Po zauważeniu przędziorków na wierzbie, roślinę można opryskać jednym z preparatów: Karate Zeon 050 CS lub Ortus 05 SC.

Jeżeli nie chcemy stosować oprysków chemicznymi środkami ochrony roślin, można zastosować naturalny preparat olejowy Emulpar 940 EC lub zawierający polimery silikonowe Siltac EC. Oba te środki nie zawierają trujących związków chemicznych, a działają na szkodniki jedynie w sposób fizyczny - oblepiają ciała szkodników powodując ich uduszenie. Opryski można wykonywać przez cały okres wegetacji, z wyjątkiem okresu kwitnienia wierzby.

Pienik wierzbowy, piana na wierzbie

Pienista, biaława wydzielina na młodych pędach wierzby, określana często po prostu jako piana na wierzbie, oznacza żerowanie larw pienika wierzbowego (Aphrophora salicina), które wysysają z rośliny sok i powodują silne zdrobnienie liści oraz ograniczenie wzrostu pędów. Owady dorosłe, długości około 10 mm, pojawiają się od końca czerwca do jesieni. Żerują one na pędach, powodując obrączkowate zgrubienia. W przypadku wierzb miniaturowych, szkodnika zwalcza się poprzez przycięcie pędów wiosną po kwitnieniu. Dużych wierzb tak dokładnie nie przytniemy i wówczas konieczne są opryski środkiem owadobójczym Deltam.

Pana na wierzbie to efekt żerowania pienika wierzbowego
Fot. Daniel Ullrich, Threedots, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Krytoryjek olchowiec

Krytoryjek olchowiec (Cryptorhynchus lapathi) to chrząszcz, który upodobał sobie przede wszystkim szczepione formy wierzb (a te w naszych ogrodach są najpopularniejsze), a także brzozy i olsze. Larwy krytoryjka wylęgają się z jak złożonych pod korą drzew i drążą korytarze wewnątrz pni. Uszkodzone pędy wierzb stają się łamliwe, a ich wierzchołki zasychają. Od końca maja można zaobserwować wiszące na pniach woreczki utworzone z trocin i odchodów wydalanych przez larwy krytoryjka. Po tym charakterystycznym objawie możemy bez wątpliwości zidentyfikować obecność szkodnika.

Krytoryjek olchowiec - otwór wydrążony w pniu oraz trociny wyrzucone przez larwę
Fot. nadesłana przez naszego czytelnika Pana Jerzego
Bardzo dziękujemy za udostępnienie zdjęcia!

Opryski zwalczające krytoryjka olchowca wykonuje się natychmiast po zauważeniu chrząszczy na wierzbach. Najczęściej ma to miejsce w lipcu, gdy pierwsze larwy się przepoczwarzą i dorosłe chrząszcze zaczynają wylatywać. To pozwoli je zwalczyć zanim złożą jaja pod korą drzew. Pomocnymi preparatami będą Deltam oraz Mospilan 20 SP.

Rynnica olszowa

Rynnica olszowa (Linaeidea aenea) to kolejny chrząszcz atakujący nie tylko wierzby, ale i olsze. Z jaj złożonych pod spodem liści wylęgają się larwy, które gromadnie żerują po spodniej stronie liści. Wyjadają tkankę między nerwami liścia i prowadzą do jego szkieletowania. Na liściach mogą żerować też dorosłe chrząszcze o ciemnym zabarwieniu ciała. Do zwalczania gąsienic żerujących na wierzbie pomocny okaże się preparat Deltam, zaś dorosłe chrząszcze zginą od oprysku środkiem Mospilan 20 SP.

Rynnica olszowa
Fot. Beentree, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Mszyca wierzbowa pospolita

Mszyce to powszechnie występujące szkodniki atakujące wiele różnych roślin ogrodowych. Wierzby w szczególności upodobała sobie mszyca wierzbowa pospolita (Aphis farinosa). Na wierzchołkach pędów wierzby widoczne są liczne kolonie owadów złożone z różnobarwnych form larw i dorosłych bezskrzydłych osobników. Mszyce zimują na roślinie w postaci jaj, z których wiosną wylęgają się nowe osobniki.

Mszyca wierzbowa pospolita
Fot. Line Sabroe, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons

Na szczęście do zwalczania mszyc na wierzbach możemy wykorzystać szereg różnych preparatów, poczynając od oprysków naturalnymi preparatami Agrocover oraz Emulpar 940 EC, po silniejsze środki owadobójcze, takie jak: Deltam, Mospilan 20 SP czy Polysect 005 SL.

Brzęczak wierzbowy

Brzęczak wierzbowy (Pteronidea salicis) to błonkówka, której dorosłe osobniki pojawiają się masowo od maja do czerwca, a potem w drugim terminie - od sierpnia do września. Samice składają jaja na spodniej stronie liści. Z jaj wylęgają larwy w postaci zielonych gąsienic z czarną głową. Żerują one na roślinie wyjadając miękisz liścia, a następnie schodzą do gleby na przepoczwarczenie, budując brązowoczarne kokony o podwójnych ściankach.

Brzęczak wierzbowy
Fot. Bj.schoenmakers, CC0, Wikimedia Commons

Po zauważeniu gąsienic lub dziur wyjedzonych w liściach, wierzby opryskujemy preparatem Deltam, Mospilan 20 SP lub Polysect 005 SL.

Naroślarz jabłuszkowiec

Naroślarz jabłuszkowiec (Pontania proxima) to kolejna błonkówka uszkadzająca liście wierzb, szczególnie tych wąskolistnych. W czerwcu samica szkodnika nacina pokładełkiem skórkę liścia i składa w nim jaja układając je pojedynczo w rzędzie. W miejscu złożenia jaja tworzy się obustronny galas w postaci charakterystycznego, zabarwionego na czerwono zgrubienia na liściu. W galasach z jaj rozwijają się larwy, które na jesieni schodzą do ziemi w celu przepoczwarzenia i przezimowania.

Naroślarz jabłuszkowiec
Fot. Bj.schoenmakers, CC0, Wikimedia Commons

Liście z widocznymi galasami należy usunąć, a całą roślinę opryskać środkami owadobójczymi, takimi jak Mospilan 20 SP lub Polysect 005 SL. Jeśli liści z galasami było niewiele, poprzestańmy na ich usuwaniu aby nie nadużywać środków ochrony roślin.

Przeczytaj również:

Opracowano na podstawie:
1. G. Łabanowski, G. Soika, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Pielęgnacja roślin ogrodowych. Choroby i szkodniki, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2011, str. 162-166;
2. P. Latocha, Uniwersalne wierzby w Działkowiec 4/2015, s. 18-19;
3. M. Czekalski, Drzewo roku 2005-Wierzba (cz. I). Gatunki rodzime w Szkółkarstwo 1/2005.