Kasztanowiec pospolity - właściwości, zastosowanie, uprawa, odmiany

Kasztanowiec pospolity to okazałe, rozłożyste drzewo, które wiosną zachwyca delikatnymi białymi kwiatami, a jesienią kolczastymi torebkami i błyszczącymi, brązowymi nasionami. Kasztanowiec jest cenionym gatunkiem ozdobnym, ale ma także szerokie zastosowanie w kosmetyce oraz medycynie. Poznaj właściwości lecznicze kasztanowca pospolitego oraz dowiedz się, które odmiany kasztanowców są warte polecenia. Podpowiadamy jak wygląda uprawa kasztanowca pospolitego w ogrodzie.

Kasztanowiec pospolity - Aesculus hippocastanum
Fot. pixabay

Kasztanowiec pospolity - opis

Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum), zwany też kasztanowcem białym lub kasztanowcem zwyczajnym, należy do rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae) i pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego oraz z Azji Mniejszej. Gatunek ten został sprowadzony do Polski w XVII w i od tego czasu jest sadzony w ogrodach, parkach i na miejskich skwerach. Od dawna ma również zastosowanie lecznicze i w przemyśle kosmetycznym.

Kasztanowiec pospolity to duże drzewo liściaste dorastające do 20-30 m wysokości. Grube pędy oraz masywny pień drzewa pokrywa szarobrązowa, spękana kora. Charakterystyczne, duże liście kasztanowca są dłoniasto dzielne, a białe, drobne kwiaty są zebrane w stożkowate, gęste wiechy. Rozwijające się późną wiosną kwiaty kasztanowca pospolitego stanowią bogate źródło nektaru i pyłku dla owadów, zwłaszcza pszczół. Po zapyleniu z kwiatów rozwijają się owoce kasztanowca - zielone, kolczaste torebki zawierając lśniące, brązowe nasiona.

Kwiaty kasztanowca pospolitego
Fot. pixabay

Kasztanowiec pospolity - właściwości lecznicze

Od niepamiętnych czasów kasztanowiec pospolity jest ceniony jako roślina lecznicza. Grecka nazwa Aesculus odnosi się do Eskulapa, rzymskiego boga medycyny i uzdrawiania, a hippocastanum nawiązuje do stosowania preparatów z kasztanowca w leczeniu chorób koni.

W medycynie zastosowanie mają zarówno kwiaty, niedojrzałe torebki nasienne, nasiona, jak również kora kasztanowca - zawierają one saponiny (escynę), flawonoidy, garbniki i karotenoidy. Preparaty z kasztanowca wzmacniają naczynia krwionośne zapobiegając ich pękaniu, dlatego są wykorzystywane w leczeniu żylaków i hemoroidów. Leki na bazie kasztanowca zapobiegają zakrzepom krwi, stanom zapalnym i usuwają obrzęki.

Owoce i nasiona kasztanowca pospolitego
Fot. pixabay

Przemysł kosmetyczny również docenia właściwości kasztanowca pospolitego. Popularne są kremy i toniki z wyciągiem z kasztanowca przeznaczone do cery naczynkowej oraz balsamy i żele zwalczające cellulit. Kremy przeciwzmarszczkowe na bazie kasztanowca pospolitego doskonale odżywiają i dotleniają skórę oraz wykazują silne działanie antyoksydacyjne.

Warto wiedzieć!
Owocom kasztanowca od dawna przypisywano magiczne właściwości oraz lecznicze moce. Podobno dwa „kasztany” trzymane w kieszeni zapobiegały hemoroidom i reumatyzmowi, a trzy - pomagały się wzbogacić :-)

Kasztanowiec pospolity a kasztan jadalny

Omawiając zastosowanie i właściwości kasztanowca pospolitego (Aesculus hippocastanum) bardzo ważne jest aby nie pomylić go z kasztanem jadalnym (Castanea sativa). Taka pomyłka może skończyć się problemami zdrowotnymi - owoce kasztana jadalnego są jadalne i pyszne, a kasztanowca pospolitego gorzkie i toksyczne. Jak odróżnić od siebie kasztanowca pospolitego i kasztana jadalnego?

Przede wszystkim, ze względu na niską mrozoodporność, kasztan jadalny w Polsce spotykany jest tylko w rejonach o najłagodniejszym klimacie - na Pomorzu Zachodnim oraz na Dolnym Śląsku.

Owoce kasztanowca pospolitego i kasztana jadalnego
Fot. pixabay

Liście kasztanowca pospolitego mają charakterystyczną, palczastą budowę, a kasztana jadalnego są pojedyncze, skórzaste, o ząbkowanej krawędzi.

Owocem kasztanowca pospolitego jest zielona, kolczasta torebka, w której znajduje się brązowe, błyszczące nasiono. Owocem kasztana jadalnego jest orzech osłonięty charakterystyczną okrywą, gęsto pokrytą cienkimi kolcami.

Uwaga!
Owoce kasztanowca pospolitego zawierają znaczną ilość glikozydów, których stężenie jest największe w niedojrzałych owocach. Zjedzenie więcej niż dwóch takich „kasztanów” może się skończyć śmiercią. Pomylenie owocu kasztanowca pospolitego z kasztanem jadalnym może mieć zatem bardzo niebezpieczne skutki.

Kasztanowiec pospolity - zastosowanie w ogrodnictwie

Kasztanowiec pospolity to duże drzewo z szeroką, rozłożystą koroną i ze względu na rozmiary nadaje się przede wszystkim do sadzenia na terenach zieleni miejskiej i w dużych ogrodach. Kasztanowce są zwykle wykorzystywane jako przyciągające wzrok solitery oraz jako źródło cienia. Decydując się na uprawę kasztanowca w ogrodzie warto pamiętać, że pyłek z kwiatów kasztanowca może wywoływać silne reakcje alergiczne.

Liście kasztanowca pospolitego
Fot. pixabay

Kasztanowiec pospolity - odmiany

Dzięki pracy hodowców na rynku możemy spotkać odmiany kasztanowca pospolitego o rozmiarach dopasowanych także do niewielkich ogrodów przydomowych.

Kasztanowiec pospolity 'Alek' - to polska odmiana o kolumnowym pokroju i niedużych, wąskich liściach. Ta odmiana kasztanowca jest mało wymagająca i dość odporna na zanieczyszczone miejskie powietrze oraz na szrotówka kasztanowiaczka.

Kasztanowiec pospolity 'Baumanii' - jest odmianą sterylną, która nie zawiązuje owoców i nasion. Ze względu na spore rozmiary nadaje się do sadzenia na terenach zieleni publicznej oraz w dużych ogrodach. Kasztanowiec pospolity 'Baumanii' odznacza się dużymi kwiatami o kremowej barwie.

Kasztanowiec pospolity 'Laciniata' - to wolno rosnąca hybryda o ażurowej koronie i ciekawych, bardzo mocno powcinanych liściach. Drzewo dorasta do 7-8 m wysokości.

Kasztanowiec pospolity 'Memmingerii' - charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami i cętkowanymi liśćmi. Palczaste, duże, zielone liście pokryte są plamkami w odcieniach żółci i bieli przez co korona nabiera złocistego odcienia.

Kasztanowiec pospolity 'Pyramidalis' - to odmiana wolno rosnąca i niezbyt obficie kwitnąca. Korona drzewa ma kształt stożka. Drzewo dorasta do 8 m wysokości. Kasztanowiec pospolity 'Pyramidalis' nie ma dużych wymagań uprawowych i jest odporny na miejskie warunki.

Kasztanowiec pospolity 'Umbraculifera' - to ciekawa odmiana o kulistej koronie dorastająca do 4-5 m wysokości. Ciemnozielone liście kasztanowca rozwijają się wczesną wiosną, kwiatostany są białe i bardzo obfite. Odmiana doskonała do małych ogrodów oraz do obsadzania ulic.

Kasztanowiec pospolity - uprawa

Najważniejszym czynnikiem w uprawie kasztanowca jest lokalizacja. Uprawa kasztanowca zwyczajnego udaje się w miejscach dobrze nasłonecznionych i na przepuszczalnej, wilgotnej, bogatej w próchnicę i lekko zasadowej glebie. Drzewa te słabo znoszą suszę, są za to odporne na miejskie zanieczyszczenia.

Kasztanowce zwykle sadzi się wiosną lub jesienią. Nowo posadzone drzewa należy regularnie podlewać, poza tym nie wymagają specjalnej pielęgnacji.

Gatunek ten jest mrozoodporny, tylko nowo posadzone drzewa warto ściółkować i osłaniać przed mrozami agrowłókniną. W sprzyjających warunkach kasztanowiec może przeżyć nawet 200 lat.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Kasztanowiec czerwony - odmiany, uprawa, właściwości
• Drzewa ozdobne do małego ogrodu
• Krzewy ozdobne łatwe w uprawie
• Drzewo jak parasol. Najpiękniejsze drzewa o parasolowatej koronie

Opracowano na podstawie:
1. M. Bahofer, J. Mayer, Drzewa. Spotkania z przyrodą, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2007, s. 164;
2. B. Kremer, Leksykon przyrodniczy. Drzewa, Świat Książki, Warszawa 1996, s. 232;
3. Ł. Sędek, M. Michalik, Nowe badania nad saponinami ujawniają ich lecznicze właściwości w Kosmos 4/2005, s. 345–356.