Jeż w ogrodzie. Jak zwabić jeża do ogrodu?

Jeż w ogrodzie jest pożytecznym, mile widzianym gościem. Jego pożywieniem jest wiele szkodników roślin, dlatego jeż uznawany jest za naturalnego sprzymierzeńca ogrodników. Z tego artykułu dowiesz się jak zwabić jeża do ogrodu i czym go dokarmiać, gdy już do Ciebie zawita. Podpowiemy także jak zrobić domek dla jeża oraz odkryjemy kilka ciekawostek na temat tego interesującego zwierzęcia. Oto wszystko, co warto wiedzieć o jeżach!

Jeż w ogrodzie
Fot. depositphotos

Jak wygląda jeż?

W Polsce żyją dwa gatunki jeży:

• jeż zachodni (Erinaceus europaeus), nazywany też jeżem europejskim. Posiada on ciemniejszy brzuszek i dość długie igły;
• jeż wschodni (Erinaceus concolor) o jaśniejszym spodzie ciała. Igły jeża wschodniego są krótsze i jest ich mniej niż u jeża zachodniego.

Oba gatunki jeży objęte są ścisłą ochroną, w tym ochroną czynną.

Jeże są największymi owadożernymi ssakami występującymi e Europie. Żyją około 10 lat. Ich kolce (osiągające 2-3 cm długości) są przekształconymi włosami zbudowanymi z keratyny, podobnie jak włosy ludzkie. Elastyczna budowa kolców przy ciele pozwala nimi poruszać i w razie potrzeby je składać. Młode jeże mają około 100 miękkich i białych kolców. U dorosłych jeży kolce twardnieją, a ich liczba może przekroczyć 7 tysięcy.

Jeże mają ruchliwy nosek i dzięki bardzo dobremu węchowi oraz słuchowi poznają swoje otoczenie. Dorastają do ok. 35 cm długości (wraz z ogonkiem) a ich waga waha się od 0,6 kg (po przebudzeniu) do nawet 2 kg jesienią, gdy zgromadziły zapasy przed zapadnięciem w hibernację.

Sen zimowy jeża trwa od października do kwietnia. Czasem wybudza się on na kilka godzin. Kryje się w tym czasie w naturalnych norach, pod stertami gałęzi i liści.

Jeż w ogrodzie
Fot. pixabay

Jeż jest samotnikiem aktywnym o zmierzchu i w nocy. Okres godowy trwa u jeży od maja do września a podczas rozmnażania kolce nie są dla nich przeszkodą, ponieważ samica kładzie je gładko przy ciele.

Ciekawostka
W trakcie zimowego snu procesy fizjologiczne zachodzą u jeża wolniej a jego serce zwalnia ze 180 do zaledwie 20 uderzeń na minutę. Temperatura ciała jeża w tym czasie obniża się z 36°C do ok. 6°C.

W razie zagrożenia, dzięki elastycznemu mięśniowi okrężnemu, jeż zwija się w kolczastą kulkę. Ta ochronna pozycja, w której potrafi pozostawać przez dłuższy czas, może uchronić zwierzę przed innymi drapieżnikami ale nie pomoże w starciu z kołami samochodu. Dlatego bądź czujnym kierowcą i jeśli zobaczysz jeża na drodze, omiń go albo ostrożnie przenieś poza jezdnię, w kierunku, w którym szedł.

Mimo, iż łapki jeża są dość krótkie, zwierzę to w poszukiwaniu pożywienia w ciągu jednej nocy może przejść nawet 2 km.

Mimo krótkich łapek, jeże poruszają się dość szybko
Fot. pixabay

Jeż w ogrodzie - co oznacza?

Dawniej wierzono, że jeż mieszkający w pobliżu domu przynosi szczęście. Na to oczywiście nie mamy dowodów, ale na pewno obecność jeża w ogrodzie oznacza, że nasz ogród jest naturalny, nieskażony chemicznymi opryskami, stwarzający dla jeża bezpieczne schronienie. Jeże preferują miejsca spokojne, pełne ukrytych zakamarków, okolice naturalnych pryzm kompostowych i pozostawione sterty liści opadłych z drzew.

Jeże lubią ukrywać się wśród opadłych liści
Fot. pixabay

Większość ogrodników chciałaby aby jeż zagościł w ich ogrodzie. Przy odrobinie chęci, można dla jeży stworzyć azyl, w którym poczują się bezpiecznie a może nawet się rozmnożą.

Jeśli zauważymy podłużne odchody, wieczorem lub w nocy usłyszymy charakterystyczne fukanie, posapywanie i tupanie albo zobaczymy rozkopaną w poszukiwaniu pożywienia ściółkę, możemy się tylko cieszyć, ponieważ są to oznaki, że jeż zawitał do naszego ogrodu. Warto docenić możliwość bliższej obserwacji jego zwyczajów.

Jeż w ogrodzie
Fot. pixabay

Jeż w ogrodzie - zalety i wady

Te małe ssaki, żerujące głównie nocą, są pomocnikami ogrodników. Żywią się owadami, małymi gryzoniami, ślimakami czy larwami. Dzięki takiemu jadłospisowi jeże ograniczają populację wielu szkodników niszczących rośliny w ogrodzie, w tym turkucia podjadka czy różnych chrząszczy. Nie są roślinożerne, ale przy braku mięsnego posiłku pożywią się także leżącymi, dojrzałymi owocami lub grzybami.

Szukając pożywienia jeże potrafią rozkopywać ściółkę (ale ogrodu nie niszczą) a podczas żerowania albo w okresie godowym mogą nieco hałasować, sapać i fukać. Nie są to jednak uciążliwe zachowania.

Uwaga!
Jeże mogą mieć pchły i kleszcze, dlatego lepiej nie brać ich do rąk (a tym bardziej do domu). Jeśli trzeba je przenieść, robimy to przez szmatkę lub w rękawiczkach.

Jeż w ogrodzie - czym dokarmiać?

W przypadku dzikich zwierząt, w tym jeży, należy unikać niepotrzebnego dokarmiania, ponieważ powinny zdobywać pożywienie samodzielnie. Z dokarmianiem jeży trzeba uważać szczególnie późną jesienią, ponieważ to czas, gdy naturalnie zapadają w sen zimowy. Nie należy tego okresu zaburzać i przedłużać. Podczas żerowania jeż zjada ok. 150 gramów pokarmu. Poluje wtedy na owady, dżdżownice, ślimaki, małe gryzonie, żaby, jaszczurki i żmije. Zadowoli się też padliną i przejrzałymi owocami.

Dla jeża warto postawić poidełko z wodą
Fot. pixabay

Jeśli jeż zagości w naszym ogrodzie i wiemy, że nie ma w nim zbyt wiele pożywienia, możemy dokarmić jeża karmą mięsną dla kotów, posiekanym mięsem lub dostępnymi w sklepach zoologicznych bogatymi w białko larwami. W ogrodzie warto też ustawić płytkie poidełka z wodą. Nie wlewajmy do nich mleka, ponieważ jeże nie tolerują laktozy. Zwykła woda jeżowi w zupełności wystarczy.

Ciekawostka
Jeż potrafi polować nawet na jadowite żmije, gdyż ma wysoką odporność na ich jad. Z połączenia słów „je” i „żmije” wywodzi się zresztą jego nazwa.

Jak zwabić jeża do ogrodu?

Szczelne ogrodzenia zbyt uporządkowanych ogrodów, które nie posiadają dzikich zakątków, nie sprzyjają jeżom. Nadmiar stosowanych środków chemicznych oraz zmniejszanie się powierzchni terenów zielonych również wpływają niekorzystnie na populację jeży. Te małe ssaki często giną pod kołami pojazdów. Warto więc otworzyć swoje ogrody dla jeży i sprawić, by były dla nich bardziej przyjazne.

Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci zwabić jeża do ogrodu:

1. Pozostaw w ogrodzeniu otwory, przez które będzie mógł przecisnąć się jeż. Szczelna podmurówka i ostre zakończenia drutów utrudnią mu to zadanie.
2. Ogród powinien być ekologiczny, z naturalnymi, nieco dzikimi zakątkami. Jeże najbardziej lubią ogrody naturalistyczne, o charakterze parkowym z bujną roślinnością.
3. W niedużych ogrodach domek dla jeża lub naturalną kryjówkę najlepiej postawić w ustronnym miejscu i nie wykaszać tam trawy.
4. Zostaw dla jeża materiały budulcowe w postaci liści, gałązek, suchych traw, z których sam wymości sobie kryjówkę.
5. Nie nadużywaj środków chemicznych, preparatów do odkażania wody czy trutek na szkodniki. Mogą one zabić jeża przez bezpośrednią konsumpcję lub przez zjedzenie szkodników które zostały nafaszerowane trucizną. Korzystniejsze dla środowiska jest używanie naturalnych środków przeciwko szkodnikom i chorobom roślin.
6. Zejście do stawu, oczka wodnego czy basenu ogrodowego powinno być łagodne albo ogrodzone. Jeże potrafią pływać, ale po stromym brzegu trudno im wydostać się poza zbiornik wodny.
7. Zachowaj ostrożność podczas koszenia trawy czy grabienia liści jesienią.
8. Nie wypalaj traw ani kopców liści! - zwierzęta je zamieszkujące nie zdążą uciec.
9. Jeśli masz w ogrodzie zagłębienia w ziemi, sprawdzaj czy nie wpadł tam jeż.
10. Na terenie ogrodu umieszczaj płytkie poidełka z wodą dla jeża.
11. Jeśli masz psa w ogrodzie, postaraj się odgrodzić część, w której miałby znaleźć schronienie jeż.

Schronienie z gałęzi i liści (po lewej) oraz domek dla jeża (po prawej).
Fot. pixabay

Jak zrobić schronienie dla jeża?

Naturalnymi kryjówkami jeży są norki, kopce z liści czy sterty gałęzi umiejscowione w gęstych zaroślach z wyższą trawą. Jeże nie lubią otwartych przestrzeni, wolą ustronne zakamarki. Często żyją na skrajach lasów z gęstym podszytem. W opadłych liściach szukają pożywienia i używają ich do wymoszczenia sobie norki. Warto poznać ich zwyczaje, ponieważ im bliższe naturze warunki stworzymy w ogrodzie, tym większa szansa, że jeże do nas przyjdą.

Jak zrobić schronienie dla jeża

W bezpiecznym, zacisznym miejscu w ogrodzie można usypać dla jeży kopiec z gałęzi, liści, ścinek z drzew, słomy czy siana. Kawałek folii lub papy położony na wierzchu i przykryty pędami i gałęziami ochroni wnętrze kryjówki przed opadami.

Zapamiętaj
Schronienie lub domek dla jeża przygotowuj w rękawiczkach - ssaki te mają bardzo czuły węch i zapach człowieka może je odstraszyć.

Jak zbudować domek dla jeża?

Jak wyżej wspomniano, jeże najlepiej czują się w miejscach naturalnych i nieco dzikich. Jeśli Twój ogród jest schludny i uporządkowany, nie masz w nim miejsca na stertę gałęzi czy kompostownik, możesz w ogrodzie postawić domek dla jeża, który pomoże mu przetrwać zimę. Im lepiej go zamaskujesz, np. liśćmi, gałązkami, postawisz wśród krzewów, blisko żywopłotu, w spokojnym, mało uczęszczanym miejscu, tym większe prawdopodobieństwo, że zamieszka w nim jeż.

Domek dla jeża umieść w ustronnym miejscu ogrodu

Domek dla jeża można zrobić samemu np. z drewnianej skrzynki o wymiarach ok. 30 x 40 x 40 cm, desek lub kupić gotowy domek dla jeża na zimę. Zdejmowany dach pokryty papą nie będzie przeciekał i ułatwi czyszczenie po wyprowadzce lokatora. Odpowiednio zbudowane ścianki wewnętrzne ochronią zwierzę przed wiatrem, opadami i innymi drapieżnikami. W górnej części ścianek można wywiercić otwory wentylacyjne. Wejście do domku powinno być nieduże, a najlepiej, żeby były dwa. Jedno z nich może być przydatne podczas ucieczki przed borsukiem, psem, kuną czy lisem.

Jeśli chcemy, by jeż zdążył się ulokować w nowym domku, najpóźniej należy go ustawić w ogrodzie wczesną jesienią. Do środka można włożyć suche liście, trawy czy trociny. W pobliżu dobrze jest zostawić różne roślinne materiały, które przyciągną owady i drobne gryzonie, którymi żywi się jeż oraz będą materiałem do samodzielnego wymoszczenia kryjówki przez jeża.

Co zrobić, gdy znajdziemy jeża

Jeże są dzikimi zwierzętami ale są sytuacje, gdy mogą potrzebować naszej pomocy. Jeśli znajdziesz jeża rannego, wychudzonego, przewracającego się, wybudzonego ze snu lub bardzo małego, skontaktuj się z weterynarzem lub włóż go do kartonika i zawieź do najbliższej lecznicy. Możesz też zadzwonić do jednej z organizacji zajmującej się jeżami i dowiedzieć się, jak dalej postępować.

Jeża narażonego na rozjechanie samochodem można złapać przez szmatkę czy rękawice i przenieść w bezpieczne miejsce. Jeśli jeż wygląda zdrowo, nie zakłócaj jego spokoju i nie dotykaj go, prawdopodobnie tylko szuka pożywienia.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Wiewiórka w ogrodzie - jak zwabić, czym dokarmiać, jak zrobić domek
• Dokarmianie ptaków zimą. Jak, kiedy i czym dokarmiać ptaki?
• Budki lęgowe dla ptaków. Kiedy wieszać i jak czyścić?
• Pszczoła murarka ogrodowa - hodowla, jak zrobić domek
• Dzik w ogrodzie. Jak odstraszyć dziki z działki