Chmiel zwyczajny. Uprawa w ogrodzie i na balkonie

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) to szybko rosnące, wieloletnie pnącze nadające się do uprawy w ogrodzie i na balkonie. Niezwykle odporny i szybko rosnący chmiel łatwo porasta kratownice, trejaże, pergole i altany zapewniając cień i izolację. Ekspansywny chmiel powinien być jednak sadzony z dużą rozwagą, ponieważ błyskawicznie się rozrasta stanowiąc konkurencję dla innych roślin.

Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Fot. pixabay

Jak wygląda chmiel zwyczajny

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) należący do rodziny konopiowaty (Cannabinaceae) jest wieloletnią rośliną zielną występującą na dużej części półkuli północnej - od Wielkiej Brytanii i Hiszpanii przez europejską część Rosji aż po Syberię.

Silna łodyga chmielu wyrastająca z mięsistego kłącza osiąga długość 5 - 6 m. Jest pusta w środku, owłosiona i skręca się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Elastyczne pędy chmielu pospolitego umożliwiają roślinie wspinanie się po wszelkiego rodzaju podporach.

Liście chmielu zwyczajnego są klapowane, naprzeciwległe, długie na 10 - 15 cm. Zielona lub żółtozielona blaszka liściowa ma szorstko owłosioną górną stronę. Od czerwca do sierpnia rozwijają się kwiaty chmielu. Dekoracyjne, zielonożółte kwiatostany żeńskie przypominają szyszki i są wykorzystywane przede wszystkim do produkcji piwa.

Chmiel zwyczajny jest ciekawą rośliną uprawianą w celach dekoracyjnych w ogrodach i na balkonach. To szybko rosnące pnącze może przyrastać nawet 10 - 15 cm w ciągu jednego dnia. Chmiel, sadzony przy podporach pod pnącza, tworzy efektowne zielone ściany, kurtyny, porasta kratownice, pergole i altany.

Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Chmiel zwyczajny - jak sadzić

Chmiel charakteryzuje się bardzo szybkim tempem wzrostu, dlatego najlepiej jest sadzić go od razu przy podporach. Sadzonki chmielu sadzimy w rozstawie 100x300 cm, żeby dać roślinom odpowiednio dużo miejsca do rozrostu.

Chmiel zwyczajny - uprawa w ogrodzie

Chmiel zwyczajny ma spore wymagania uprawowe, ale jest łatwy w pielęgnacji. Najlepiej rośnie w półcieniu na glebach gliniastych, bogatych w próchnicę, przepuszczalnych o odczynie lekko zasadowym (6,0 - 7,0 pH). Roślina jest mrozoodporna, bardzo dobrze znosi spadki temperatury nawet do -30°C.

Ze względu na ekspansywność chmielu zaleca się stosowanie barier korzeniowych lub uprawę roślin w donicach lub pojemnikach wkopanych w ziemię. Jeśli to możliwe należy wybrać dla chmielu miejsce w pobliżu roślin, dla których nie będzie stanowił konkurencji w dostępie do słońca, wody i składników pokarmowych.

Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Fot. pixabay

Chmiel zwyczajny - podlewanie i nawożenie

Młode rośliny będą wymagały podlewania podczas dłuższych okresów suszy, gdy już się dobrze ukorzenią dodatkowe podlewanie nie będzie konieczne. Chmiel nie toleruje stagnującej wody, dlatego najlepiej jest podlewać rośliny oszczędnie, ale z większą częstotliwością. Podczas podlewania chmielu zwyczajnego należy unikać zamoczenia liści, żeby zapobiec rozwojowi chorób grzybowych.

Pielęgnacja chmielu obejmuje także nawożenie. Żarłoczny chmiel wymaga corocznego zasilania zarówno nawozami organicznymi, takimi jak kompost, jak i wieloskładnikowymi nawozami mineralnymi. Nawozy azotowe stosujemy najpóźniej do połowy lipca, aby nie przedłużać okresu wegetacji i umożliwić roślinie przygotowanie się do zimy.

Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Fot. pixabay

Chmiel zwyczajny - cięcie

W pierwszym roku uprawy chmielu najlepiej jest pozostawić jak najwięcej pędów, żeby roślina dobrze się ukorzeniła. W kolejnym roku, gdy pędy osiągną wysokość 1 metra, należy wybrać 2 - 4 najsilniejsze pędy a pozostałe ściąć tuż nad ziemią. Pozostawione pędy delikatnie owijamy wokół podpór. Przez cały sezon wegetacyjny należy kontrolować rośliny i w razie potrzeby usuwać nadmiar pędów oraz ścinać ich wierzchołki by ograniczyć tempo wzrostu chmielu.

Kiedy pędy chmielu osiągną 2 m długości najlepiej jest usunąć dolne liście do wysokości 70 - 100 cm, aby umożliwić cyrkulację powietrza i ograniczyć ryzyko pojawienia się szkodników oraz chorób grzybowych.

Chmiel zwyczajny - zbiór

Jeżeli zależy nam na pozyskaniu chmielowych szyszek, musimy zbierać je, gdy są już dojrzałe, ale jeszcze nie zaczynają brązowieć. Końcówki przylistków powinny zacząć się otwierać a łuski po ściśnięciu mieć teksturę gazety. Termin zbiorów chmielu zwykle przypada od połowy sierpnia do października.

Zebrane "szyszki" chmielu zwyczajnego
Fot. pixabay

Szyszki chmielu pozyskane do celów leczniczych suszymy w zaciemnionym i przewiewnym miejscu a pozyskany z nich proszek przechowujemy w zamkniętych, ciemnych pojemnikach.

Chmiel zwyczajny - zimowanie

Jesienią łodygi chmielu wysychają i brązowieją, co stanowi oznakę, że roślina przygotowuje się do zimy. Jest to dobry moment by ściąć wszystkie pędy tuż nad ziemią. Nie zaleca się pozostawiania suchych łodyg na zimę na podporze. Chmiel zwyczajny jest gatunkiem mrozoodpornym i nie wymaga osłaniania przed mrozem.

Chmiel zwyczajny jesienią
Fot. pixabay

Chmiel zwyczajny - uprawa na balkonie

Chmiel zwyczajny może być z powodzeniem uprawiany na widnym balkonie lub tarasie. Należy jednak wziąć pod uwagę, że system korzeniowy rośliny mocno się rozrasta i donica do uprawy chmielu musi być odpowiednio duża. Na jej dnie usypujemy grubą warstwę drenażu po czym wypełniamy ją żyzną ziemią ogrodniczą.

Na balkonie chmiel sadzimy przy trejażu lub przy sznurkach - bardzo szybko stworzy zielony parawan.

Chmiel w donicy należy podlewać nawet kilka razy w tygodniu oraz regularnie nawozić. Roślina uprawiana w gruncie jest całkowicie mrozoodporna jednak hodowana w pojemnikach może przesychać. Dlatego przed nadejściem mrozów warto donicę owinąć materiałem termoizolacyjnym a ziemię wyściółkować na przykład liśćmi lub korą drzew liściastych.

Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Fot. pixabay

Chmiel zwyczajny - rozmnażanie

Chmiel jest rośliną bardzo ekspansywną, rozprzestrzeniającą się za pomocą nasion oraz podziemnych rozłogów. Chcąc rozmnożyć chmiel nasiona wysiewamy wiosną wprost do gruntu lub do donic.

W kwietniu możemy rozmnożyć chmiel wegetatywnie pozyskując sadzonki z podziemnych rozłogów. Każda z sadzonek powinna mieć długość 10 - 15 cm i przynajmniej dwa pąki. Przygotowane w ten sposobów sadzonki od razu umieszczamy w miejscu docelowej uprawy.

W tym samym terminie równie łatwo można rozmnożyć chmiel przez podział karpy.

Kolejnym sposobem na rozmnożenie chmielu jest przygotowanie sadzonek pędowych. Pobrane latem fragmenty pędów o 3 - 4 węzłach umieszczamy w doniczkach i ustawiamy w jasnym i ciepłym miejscu. W sprzyjających warunkach już po 2 - 3 tygodniach powinny się ukorzenić. Zimę rośliny muszą spędzić w widnym i chłodnym pomieszczeniu. W kwietniu kolejnego roku będą gotowe do posadzenia na miejsce stałe.

Chmiel zwyczajny - jak się pozbyć

Raz posadzonego chmielu zwyczajnego bardzo trudno jest się pozbyć, gdyż błyskawicznie się rozprzestrzenia i zagłusza rośliny w sąsiedztwie. Dlatego należy sadzić go rozważnie, stosując bariery korzeniowe lub wkopując rośliny do ziemi wraz z donicą.

Ponieważ rośliny rosną tak intensywnie, konieczne jest ich regularne przycinanie, usuwanie odrostów korzeniowych oraz ścinanie kwiatostanów jeszcze zanim zawiążą nasiona.

Ważnym krokiem ograniczającym rozprzestrzenianie się chmielu jest przycinanie karp - najlepiej w kwietniu lub październiku. W ten sposób pozbywamy się podziemnych rozłogów, przy pomocy których rośliny błyskawicznie się rozrastają.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Pnącza wieloletnie na słońce
• Pnącza wieloletnie do cienia
• Pnącza zimozielone szybko rosnące. Idealne do sadzenia pod płotem!
• Pnącza na balkon szybko rosnące

Opracowano na podstawie:
1. J. Bykowska, Pnącza na lato w Działkowiec 7/205, s. 4-8;
2. H. Chmiel (redakcja), Uprawa roślin ozdobnych, PWRiL, Warszawa 1980, s. 258;
3. J. Kresanek, Rośliny lecznicze, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1982, s. 106;
4. G. Vocke, Rośliny lecznicze od A do Z, Wydawnictwo Klub dla Ciebie, Warszawa 2004, s. 40.