Kaktus wielkanocny - uprawa, pielęgnacja, rozmnażanie, choroby

Kaktus wielkanocny (Rhipsalidopsis gaertneri) to popularna roślina doniczkowa często mylona z zygokatusem, czyli kaktusem bożonarodzeniowym (Schlumbergera truncata). Dekoracyjny i obficie kwitnący kaktus wielkanocny ma spore wymagania uprawowe, a gdy ich nie spełniamy przestaje kwitnąć i zaczyna chorować. Poznaj tajniki uprawy, pielęgnacji i rozmnażania kaktusa wielkanocnego oraz dowiedz się jakie choroby i szkodniki najczęściej go porażają.

Kaktus wielkanocny - Rhipsalidopsis gaertneri
Fot. depositphotos

Kaktus wielkanocny - opis wyglądu

Kaktus wielkanocny (Rhipsalidopsis gaertneri, syn. Hatiora gaertneri) należący do rodziny kaktusowatych (Cactaceae) jest zaliczany do krzewiastych kaktusów epifitycznych występujących w dżunglach Ekwadoru i Brazylii.

Ta niewielka roślina dorasta maksymalnie do 45 cm wysokości. Soczyście zielone, mocno rozgałęzione, zwisające łodygi kaktusa wielkanocnego składają się ze spłaszczonych segmentów o falowanych brzegach.

Wiosną, na wierzchołkach najmłodszych segmentów, z tzw. pączków śpiących (areoli), rozwijają się jaskrawe kwiaty złożone z kilku okółków płatków ułożonych warstwowo. Kaktus wielkanocny kwitnie nawet przez kilka tygodni.

Nazwa rośliny jest bezpośrednio związana z faktem, że kwitnienie tego kaktusa obserwuje się wiosną - w kwietniu i maju. Właśnie w tym czasie przypada Wielkanoc, która jest jednym z najważniejszych chrześcijańskich świąt. W sprzedaży najczęściej oferowane są rośliny w fazie kwitnienia dzięki czemu kaktus wielkanocny stanowi popularny prezent świąteczny w wielu krajach.

Kaktus wielkanocny - Rhipsalidopsis gaertneri
Fot. depositphotos

Kaktus wielkanocny a bożonarodzeniowy - różnice

Kaktus bożonarodzeniowy (Schlumbergera truncata), zwany także szlumbergerą, zygokaktusem lub grudnikiem, należy do tej samej rodziny co kaktus wielkanocny i często jest z nim mylony. Rośliny można jednak łatwo odróżnić, gdy wiadomo, na jakie cechy zwrócić uwagę.

Przede wszystkim kaktusy te różnią się porą kwitnienia - dla grudnika przypada ona na grudzień i styczeń, a dla kaktusa wielkanocnego na marzec i kwiecień. Pamiętajmy jednak, że grudnik może powtórzyć kwitnienie jeszcze w tym samym roku, co może być mylące.

Kwiaty grudnika są dłuższe i składają się z kilku rzędów, oddalonych od siebie, wygiętych płatków. Pomiędzy płatkami wyraźnie widoczne są długie pręciki. Natomiast kaktus wielkanocny ma kwiaty lejkowate o węższych i ostro zakończonych, warstwowo ułożonych płatkach.

Segmenty, z których składają się pędy grudnika są, w zależności od odmiany, słabo lub mocno powcinane, natomiast u kaktusa wielkanocnego mają delikatnie falowane krawędzie.

Kaktus wielkanocny a bożonarodzeniowy
Fot. depositphotos

Kaktus wielkanocny - uprawa i pielęgnacja

Kaktus wielkanocny, rosnący naturalnie w lasach tropikalnych, reaguje negatywnie na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, dlatego najlepiej donicę umieścić przy oknie o ekspozycji wschodniej lub zachodniej. Roślina ustawiona w oknie od strony południowej wymaga dodatkowego osłonięcia przed słońcem przy pomocy gęstej firanki i rolety. Doniczkę można również umieścić na parapecie okna od strony północnej, lecz z powodu niedoboru światła kaktus będzie słabiej rósł i mniej obficie kwitł.

Zapamiętaj!
Kaktus wielkanocny jest bardzo wrażliwy - reaguje zrzucaniem pąków kwiatowych, gdy go przestawiamy, obracamy albo narażamy na nagłe zmiany temperatury.

Ripsalidopsis preferuje umiarkowaną, pokojową temperaturę przez większość roku. Żeby zakwitł musimy w okresie zimowym (październik - luty) zapewnić mu przez 60-90 dni temperaturę w przedziale 8-11°C. Jeśli trudno jest w tym czasie znaleźć odpowiednie miejsce dla kaktusa w mieszkaniu, można go przenieść na klatkę schodową lub do widnej piwnicy. W tym okresie zaprzestajemy nawożenia oraz ograniczamy do minimum podlewanie roślin.

Kaktus wielkanocny - zraszanie

Kaktus wielkanocny preferuje podwyższoną wilgotność powietrza, ale dobrze radzi w większości domów. Jeżeli powietrze w twoim mieszkaniu jest bardzo suche, zwłaszcza w okresie grzewczym, możesz zraszać rośliny miękką, odstałą wodą, ustawić w pobliżu nawilżacz powietrza lub umieścić doniczkę z kaktusem na tacy z kamykami, wypełnionej wodą. Latem, gdy panują upały, kaktus dobrze reaguje na częste zraszanie miękka wodą.

Kaktus wielkanocny - Rhipsalidopsis gaertneri
Fot. pixabay

Kaktus wielkanocny - podlewanie

W uprawie kaktusa wielkanocnego istotną rolę odgrywa właściwe podlewanie. W czasie kwitnienia należy pilnować, żeby ziemia w doniczce przez cały czas była lekko wilgotna. Roślina nie toleruje w tym okresie zarówno przesuszenia, jak i przelania. Po przekwitnięciu kaktusa zmniejszamy częstotliwość nawadniania, pozwalając by ziemia nieco przeschła, zanim znowu ją podlejemy. Pozwólmy by nadmiar wody wyciekł z doniczki zanim wstawimy ją do osłonki. Stagnująca woda przyczynia się do rozwoju wielu chorób kaktusa.

• Podlewanie kaktusów. Jak często podlewać kaktusy?
• Jak dbać o kaktusy doniczkowe? Uprawa kaktusów w domu
• Kaktusy i sukulenty. Gatunki i odmiany

Kaktus wielkanocny - nawożenie

W czasie kwitnienia, co dwa tygodnie, zasilamy kaktusy nawozem przeznaczonym dla doniczkowych roślin kwitnących. Po przekwitnięciu zmniejszamy częstotliwość nawożenia do jednego razu w miesiącu i zmieniamy nawóz na uniwersalny dedykowany roślinom doniczkowym. W okresie spoczynku całkowicie zaprzestajemy nawożenia kaktusa wielkanocnego.

Kaktus wielkanocny - przesadzanie

Kaktusa wielkanocnego należy przesadzić natychmiast po ustaniu kwitnienia lub bezpośrednio przed zawiązaniem się pąków kwiatowych. Dopóki roślina jest młoda, przesadzamy ją regularnie raz w roku. Za każdym razem wymieniamy doniczkę na taką, której średnica powinna być większa od poprzedniej o 1-2 cm. Dorosłe okazy przesadza się rzadziej, raz na 2-3 lata.

Przystępując do przesadzania kaktusa musimy najpierw przygotować doniczkę (szeroką i niską) oraz przepuszczalną ziemią o kwaśnym odczynie (pH 5,0). Możemy samodzielnie sporządzić podłoże mieszając torf i gruboziarnisty piasek w proporcji 3:1.

Kaktus wielkanocny - przycinanie

Rozrastająca się roślina traci gęsty pokrój więc dobrze jest dojrzałe, 3-4 letnie okazy, przyciąć po ustaniu kwitnienia. Ucięte segmenty możemy wykorzystać do rozmnożenia kaktusa wielkanocnego.

Kaktus wielkanocny - rozmnażanie

Rozmnażanie kaktusa wielkanocnego nie stwarza większych problemów. Najlepszym czasem na wykonanie tego zadania są 2-3 miesiące od zakończeniu okresu kwitnienia.

W celu pozyskania sadzonek ucinamy kilka segmentów, z których składają się pędy. Odkładamy je na kilkanaście godzin do wyschnięcia, po czym sadzimy do doniczek wypełnionych podłożem do sadzonkowania. Doniczki osłaniamy szkłem lub folią i ustawiamy w jasnym miejscu, sadzonki ukorzeniają się w temperaturze ok. 25°C. Regularnie wietrzymy rośliny, które są wrażliwe na wysoką wilgotność powietrza oraz podłoża.

Kaktus wielkanocny - Rhipsalidopsis gaertneri
Fot. Chilepine, Public domain, Wikimedia Commons

Dlaczego kaktus wielkanocny nie kwitnie?

Główną przyczyną, przez którą kaktus wielkanocny nie kwitnie jest brak okresu spoczynku zimowego. Jeżeli w okresie zimy nie zapewnimy roślinie przez 2-3 miesiące temperatury 8-11°C, nie zawiąże ona pąków kwiatowych. Także bezpośrednio po kwitnieniu kaktus potrzebuje odpoczynku przez 2-3 tygodnie w temperaturze niższej o kilka stopni C. W tym czasie ograniczamy podlewanie oraz nawożenie.

Innymi powodami braku kwiatów kaktusa wielkanocnego mogą być także: niedobór światła słonecznego oraz wody, brak składników odżywczych i niewłaściwy, zbyt zasadowy odczyn gleby.

Gdy kaktus wielkanocny zawiąże pąki kwiatowe nie wolno go przestawiać, obracać doniczki ani narażać rośliny na gwałtowne zmiany temperatury. Jeżeli cokolwiek z tego zrobimy, kaktus zrzuci pąki kwiatowe.

Kaktus wielkanocny - choroby i szkodniki

Choroby kaktusa wielkanocnego wynikają głównie z nieprawidłowej pielęgnacji oraz niewłaściwych warunków otocznia. Przelana roślina umieszczona w wilgotnym i ciemnym pomieszczeniu zapada na szereg chorób.

Choroby nieinfekcyjne kaktusa wielkanocnego

Brunatnienie pędów kaktusa - objawia się występowaniem na pędach nieregularnych brązowych plam oraz zgrubień. Przyczyną tego zjawiska jest nadmierne podlewanie roślin przy jednoczesnym niedoborze światła słonecznego oraz przy niskiej temperaturze otoczenia. Żeby nie dopuścić do wystąpienia tej choroby, jesienią i zimą, należy podlewać rośliny dopiero wtedy, gdy podłoże przeschnie na głębokość 2-3 cm. Konieczne jest dbanie o stabilną temperaturę i niezbyt wysoką wilgotność otoczenia.

Zgnilizna korzeni kaktusa - chorobę rozpoznamy, gdy pędy zmienią kolor na jaśniejszy i stracą połysk. Część pędów może także zwiędnąć oraz obumrzeć. Jeśli obejrzymy korzenie kaktusa dostrzeżmy, że stały się czarne i zredukowane. Przyczyną pojawienie się tej choroby są: nadmierne podlewanie, zbyt ciężkie podłoże oraz za słaby drenaż. Żeby zapobiec pojawieniu się choroby należy zadbać o dobry drenaż, przepuszczalną ziemię oraz oszczędne podlewanie, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Choroby infekcyjne kaktusa wielkanocnego

Bakteryjna, mokra zgnilizna kaktusów - u podstawy pędów występują ciemne, gnijących plamy wydzielające nieprzyjemną woń. Pojawieniu się choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza oraz nadmierne podlewanie. Żeby nie dopuścić do choroby, należy przestrzegać zasad pielęgnacji kaktusa wielkanocnego, unikać przelania roślin oraz zbyt wysokiej wilgotności powietrza.

Jeśli zauważymy pierwsze objawy zgnilizny najpierw usuwamy zainfekowane pędy, a następnie spryskujemy roślinę naturalnym preparatem Biosept Active Spray. Wykonujemy 2-3 opryski co 7-10 dni.

Sucha zgnilizna kaktusów - poraża głównie młode okazy objawiając się pod postacią zagłębień i żółtych, brunatniejących plam, które występują na pędach. Infekcja grzybicza rozwija się bardzo szybko i zwykle roślin nie daje się uratować. Jeżeli szybko zauważymy pierwsze symptomy powinniśmy usunąć wszystkie porażone pędy, a całą roślinę opryskać w/w preparatem Biosept Active Spray.

Fytoftoroza kaktusa - to kolejna choroba grzybowa objawiająca się pod postacią brązowych, nieregularnych plam występujących początkowo u podstawy pędów, a następnie rozszerzających się ku górze. W wyniku choroby początkowo zamierają poszczególne pędy, a gdy infekcja się rozprzestrzeni obumiera cała roślina.

Żeby zapobiec pojawieniu się choroby należy unikać wysokiej wilgotności powietrza oraz nie przelewać roślin. Po wystąpieniu pierwszych objawów infekcji rośliny wraz z podłożem opryskujemy dwukrotnie co 10 dni, stosując przemiennie środki biologiczne: Biosept Active Spray i Polyversum WP. Preparatem Polyversum WP warto też roślinę podlewać.

Szkodniki kaktusa wielkanocnego

Przyczyną złej kondycji roślin mogą być także szkodniki roślin doniczkowych:

• przędziorki - niewielkie pajęczynki pojawiające się na roślinie;
• wciornastki - na liściach pojawiają się srebrzyste przebarwienia, plamy, skorkowacenia i dziurki;
• wełnowce - skupiska białych kłaczków na dolnej stronie liści.

Do zwalczania szkodników w mieszkaniach najlepiej używać bezpiecznych preparatów, najlepiej w postaci gotowych do użycia sprajów, takich jak: Polysect Długo Działający Hobby Spray na szkodniki, Spruzit Spray, Agrocover Spray oraz Emulpar Spray.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Szkodniki kaktusów. Przędziorki, tarczniki i wełnowce na kaktusach
• Choroby kaktusów. Dlaczego kaktus usycha, marszczy się i gnije?
• Dlaczego grudnik nie kwitnie?

Opracowano na podstawie:
1. F. Bechthold, Rośliny doniczkowe, Świat Książki, Warszawa 1998, s. 115-116;
2. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu, Reader's Digest, Warszawa 1998, s. 128;
3. G. Łabanowski, L. Orlikowski, A. Wojdyła, Jak pielęgnować rośliny doniczkowe, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa 2011, s. 102-105.