Choroby i szkodniki lipy. Objawy, zdjęcia, zwalczanie

Choć lipa to drzewo długowieczne, może ono ucierpieć w wyniku ataku chorób lub szkodników. Liście lipy mogą zasychać i opadać, obserwuje się ich deformacje lub dziwnie wyglądające wyrośla. W tym artykule przedstawiamy najczęściej spotykane choroby i szkodniki lipy. Sprawdź jakie są ich objawy, porównaj zdjęcia z objawami na Twojej roślinie i dowiedz się jak zwalczać choroby lipy w Twoim ogrodzie. Wyjaśniamy też dlaczego lipa nie kwitnie.

Choroby i szkodniki lipy
Fot. Jerzy Opioła / Rosser1954 / AfroBrazilian, Wikimedia Commons

Choroby lipy

W sprzyjających patogenom warunkach lipy bywają porażane przez choroby grzybowe. Często, ze względu na wielkość drzewa, stosowanie oprysków fungicydami jest utrudnione. Łatwiej przeprowadzić je na młodych egzemplarzach. Starsze i silne drzewa na szczęście zazwyczaj radzą sobie same. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów chorób warto usuwać porażone części roślin, by ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby.

Antraknoza lipy

Antraknoza drzew liściastych, czasem określana też jako plamistość zgorzelowa lub zgorzel, to choroba grzybowa porażająca wiele drzew, w tym lipy. Wywoływana jest przez patogen Apiognomonia errabunda. Zarodniki grzyba mogą być przenoszone przez deszcz i wiatr.

Choroby lipy - antraknoza
Fot. Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Objawy antraknozy na lipie to brunatne plamki na liściach i ogonkach, rzadziej na pędach. Plamy na liściach lipy mają ciemne obwódki i zróżnicowane kształty, mogą się rozszerzać i łączyć. Antraknoza powoduje przedwczesne zamieranie i opadanie liści oraz zmniejszenie przyrostów.

Pojawieniu się tej choroby lipy sprzyja niezbyt ciepła i wilgotna wiosna, gdy rozwój liści jest opóźniony. Rozwój antraknozy na lipie ograniczymy przez wygrabianie i usuwanie liści pokrytych plamami. Można też zastosować oprysk lipy fungicydem Switch 62,5 WG.

Plamistość obwódkowa liści lipy

Plamistość obwódkowa liści lipy to choroba grzybowa wywoływana przez patogen Phyllosticta tiliae. Objawia się rdzawobrązowymi plamami z ciemniejszą obwódką i czarnymi owocnikami grzyba widocznymi na zainfekowanych fragmentach. Część blaszki liściowej może się wykruszać. Plamy mogą się rozszerzać i łączyć doprowadzając do zamierania liści i przedwczesnego opadania.

Tej chorobie lipy sprzyjają wilgotne powietrze i chłodne noce. Objawy plamistości obwódkowej lipy często pojawiają się dopiero w drugiej połowie lata. Wygrabianie i usuwanie porażonych liści pozwoli ograniczyć rozwój choroby. Do oprysku można użyć preparatu Signum 33 WG.

Szkodniki lipy

Lipa może być atakowana przez różne szkodniki. Na korzeniach młodych drzew żerują pędraki chrabąszcza majowego i guniaka czerwczyka, na starszych larwy piędzika przedzimka i przeziernika osowca. Największe szkody wyrządzają szkodniki lipy żerujące na liściach, które mogą doprowadzić do znaczego przerzedzania koron drzew. Należą do nich m.in.: gąsienice brudnicy nieparki, nastrosza lipowca, piędzika przedzimka, zimowiaka ogołotniaka czy larwy śluzownicy lipowej.

Szkodniki lipy - piędzik przedzimek (tutaj na liściach buku)

Pod korą lipy żeruje chełmik lipowiec a sok z pędów wysysa zaśnieżek. Mszyce wysysają sok z roślin i osłabiają je. Szpeciele, takie jak rożkowiec lipowy czy zwijacz lipowy, żerując na różnych częściach lip, wprowadzają do nich ślinę z substancjami powodującymi powstawanie różnych wyrośli, deformacji czy ordzawień.

Od kilku lat na lipach obserwuje się występowanie pluskwiaka śródziemnomorskiego (Oxycarenus lavaterae), określanego także jako skupieniec lipowy. Przybył on do Polski wraz z ociepleniem klimatu i na razie trwają badania nad jego szkodliwością dla lip.

Rożkowiec lipowy

Rożkowiec lipowy (Eriophyes tiliae) jest szpecielem (rodzaj roztoczy) o długości 0,2 mm. Atakuje różne gatunki lip ale najczęściej lipę drobnolistną i zwykle liście w dolnej części korony. W pąkach lipy zimują samice. Wiosną wychodzą na żer i na górnej stronie liści tworzą charakterystyczne, czerwonawe wyrośla, przypominające rożki. W nich rozwija się nawet kilka pokoleń szkodnika.

Szkodniki lipy - rożkowiec lipowy
Fot. Rosser1954 Roger Griffith, Public domain, Wikimedia Commons

Rożkowca lipowego zwalcza się za pomocą oprysku wiosną, w okresie pękania pąków (od końca kwietnia), gdy szkodniki te przenoszą się z pąków na liście. Jeśli ich nie zwalczymy, pojawią się w kolejnym roku. Preparaty polecane do stosowania to: Ortus 05 SC lub Klozer & Carbogen L.

Pordzewiacz lipowy

Pordzewiacz lipowy (Aculus ballei) to niewidoczny gołym okiem szpeciel powodujący ordzawienie liści i osłabiający wzrost drzew. Atakuje głównie lipę szerokolistną i l. krymską. Samice zimują w spękaniach kory a wiosną składają jaja na rozwijających się liściach.

Zwalczanie tych szkodników lipy polega na przeprowadzeniu oprysku preparatem Ortus 05 SC w okresie pękania pąków.

Zwijacz lipowy

Zwijacz lipowy (Phytoptus tetratrichus) to szpeciel o długości 0,2 mm. Substancje zawarte w jego ślinie powodują zwijanie się i fałdowanie brzegów liści lipy w miejscach żerowania szkodnika. Objawy te są widoczne wiosną, gdy szkodniki po zimowaniu w spękaniach kory lub pąkach liściowych wychodzą na żer.

Szkodniki lipy - zawijacz lipowy
Fot. AfroBrazilian, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Aby opryski zwalczające tego szkodnika lipy były skuteczne, należy je wykonać kilkukrotnie i dokładnie. W czasie nabrzmiewania pąków stosujemy preparat Treol 770 EC lub Emulpar 940 EC a w okresie pękania pąków co 10-14 dni opryskujemy drzewo środkiem Magus 200 SC.

Przędziorek lipowiec

Przędziorek lipowiec (Eotetranychus tiliarum) to pajęczak o długości ciała do 0,6 mm żerujący głównie na młodych drzewach lipy. Jego występowaniu sprzyja suche powietrze i wysoka temperatura. Żeruje na spodniej stronie liści, zeskrobuje ich skórkę, wyjada miękisz i wytwarza delikatną pajęczynkę. Drzewo zaatakowane przez przędziorka jest osłabione a liście żółkną i opadają.

Do oprysku na przędziorki można użyć preparatu Ortus 05 SC, a także stosować naturalne preparaty olejowe, takie jak Emulpar 940 EC.

Śluzownica lipowa

Śluzownica lipowa (Caliroa annulipes) jest pospolitym, przypominającym muchę owadem lubiącym ciepłe lata. Ma długość ok. 8 mm, czarną barwę i jasne plamki na odnóżach. Dorosłe błonkówki pojawiają się w 2-3 pokoleniach, w maju, lipcu i czasem w sierpniu. Składają jaja na spodniej stronie liści. Larwy wyjadają miękisz a wierzchnią warstwę liścia pozostawiaj nienaruszoną. Po żerowaniu spadają do gleby. Drzewem pokarmowym śluzownicy jest lipa ale żerują także na innych drzewach liściastych.

Szkodniki lipy - śluzownica lipowa
Fot. AfroBrazilian, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Ten szkodnik lipy pojawia się okresowo. Atak intensywnie żerujących larw śluzownicy osłabia drzewa, głównie rośliny młode. Gdy śluzownica masowo zaatakuje, liście drzewa (czasem całej korony) brązowieją i zamierają.

Zwalczanie tego szkodnika lipy jest trudne, dlatego na starszych drzewach zazwyczaj się go nie zwalcza. Gdy skupisk śluzownicy jest niewiele, liście należy usuwać i niszczyć. Owad jest dość odporny na działanie preparatów biologicznych zawierających owadobójcze nicienie i bakterie.

Mszyce

Zdobniczka lipowa (Eucallipterus tiliae) to mszyca żerująca na liściach lipy. Dorasta do 3 mm długości. Ma żółtozielony kolor i widoczną na ciele czarną smugę. Ze składanych w zagłębieniach kory jajach wiosną, w czasie pękania pąków, wykluwają się młode mszyce tworzące liczne kolonie na spodniej stronie liści. Żerują od maja do połowy września, osłabiając kondycję drzewa. Wywarzana przez nie rosa miodowa, która skapuje z drzew, może brudzić zaparkowane pod lipą samochody i ławki, rozwijają się też na niej grzyby sadzakowe.

Szkodniki lipy - zdobniczka lipowa
Fot. M. Kozłowski, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Na dużych drzewach walka z mszycami jest trudna, na mniejszych można zastosować np. Mospilan 20 SP, Emulpar 940 EC lub domowe sposoby na mszyce w postaci oprysków z czosnku, sody oczyszczonej lub szarego mydła.

Dlaczego lipa nie kwitnie

Czasem zdarza się, że lipa nie kwitnie, przez co drzewo traci wiele ze swojego uroku. Może być to spowodowane kilkoma czynnikami:

• Lipa została posadzona na nieodpowiednim stanowisku. W ubogiej w składniki pokarmowe, mało wilgotnej glebie i na zacienionym stanowisku lipa będzie gorzej rosnąć i słabiej (lub wcale) kwitnąć;
• Drzewo jest zbyt młode. Lipy zakwitają dopiero po wielu latach. I tak np. lipa drobnolistna (Tilia cordata) zakwita dopiero w wieku 20-30 lat. Tak długie terminy dotyczą głównie drzew powstałych z wysiewu nasion. Modne ostatnio lipy rozmnażane przez szczepienie na pniu rozpoczynają pierwsze kwitnienie znacznie szybciej;
• W okresie wytwarzania pąków kwiatowych (koniec kwietnia do początku maja) była narażona na przymrozki;
• Zbyt silne i zbyt późne cięcie. Lipa kwitnie na przyrostach tegorocznych, dlatego usunięcie ich spowoduje brak kwitnienia w danym roku.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Drzewa ozdobne do małego ogrodu
• Soliter do małego ogrodu. 7 najpiękniejszych roślin nadających się na solitery
• Drzewa ozdobne zimozielone liściaste
• Drzewo jak parasol. Najpiękniejsze drzewa o parasolowatej koronie

Opracowano na podstawie:
1. Mała encyklopedia leśna, praca zbiorowa, PWN, Warszawa 1991;
2. G Soika, G. Łabanowski, Szpeciele – zagrożenie dla drzew alejowych, Szkółkarstwo.pl;
3. G Soika, G. Łabanowski, Szkodniki ozdobnych drzew liściastych, Plantpress, Kraków 2010, s. 116-129;
4. G Soika, G. Łabanowski, Choroby ozdobnych drzew liściastych, Plantpress, Kraków 2010, s. 99-109.