Opuncja figowa - właściwości, uprawa w doniczce, rozmnażanie

Opuncja figowa to dekoracyjny kaktus, który możemy uprawiać w domu. Owoce, kwiaty i pędy opuncji mają szerokie zastosowanie kulinarne, dietetyczne oraz lecznicze. Poznaj bliżej właściwości opuncji figowej oraz zobacz jak łatwa jest uprawa opuncji w doniczce. Podpowiadamy jak wykonać rozmnażanie opuncji figowej i jak przezimować ją w mieszkaniu.

Opuncja figowa - Opuntia ficus-indica
Fot. depositphotos

Jak wygląda opuncja figowa?

Opuncja figowa (Opuntia ficus-indica), zwana także figą indyjską, należy do rodziny kaktusowatych (Cactaceae) i występuje w naturze w krajach Ameryki Północne i Południowej, Indiach, a także w krajach śródziemnomorskich. Uprawiana jest ze względu na egzotyczny wygląd, smaczne owoce oraz cenne właściwości zdrowotne.

W naturze opuncja figowa osiąga 5-6 m wysokości, ale uprawiana w donicy dorasta zaledwie do 2 m. Łodygi opuncji mają charakterystyczny wygląd - składają się z owalnych, dość płaskich segmentów pokrytych woskowatą skórką i kolcami chroniącymi przed zwierzętami. Wiosną opuncja rodzi efektowne kwiaty - białe, żółte, czerwone, różowe lub pomarańczowe. Jadalne owoce opuncji (jagody) są wydłużone i pokryte wypustkami. Zawierają soczysty, słodki miąższ.

Warto wiedzieć!
W uprawie doniczkowej często spotykana jest opuncja drobnokolczasta (Opuntia microdasys), która osiąga znacznie mniejsze rozmiary od opuncji figowej i ma delikatniejsze kolce. Przy jej pielęgnacji trzeba zachować ostrożność, bo z pozoru niegroźne kolce mają kształt miniaturowych haczyków i bardzo dotkliwie wbijają się w skórę.

Opuncja figowa - właściwości i zastosowanie

Już rdzenni mieszkańcy obu Ameryk wiedzieli na co jest dobra i wykorzystywali opuncję do celów spożywczych, leczniczych oraz karmili jej pędami (pozbawionymi uprzednio kolców) zwierzęta hodowlane.

Badania naukowe potwierdziły doskonały skład chemiczny opuncji, niezwykle korzystny dla ludzkiego zdrowia. Owoc tego kaktusa ma mniej niż 50 kcal w 100 gramach, składa się w 90% z wody i zawiera: znaczne ilości witaminy C, witaminy E, wapnia, magnezu, tauryny, karotenoidów, błonnika pokarmowego, terpenów, aminokwasów i związków przeciwutleniających. Dlatego owoce opuncji mają zastosowanie przy leczeniu hemoroidów, cukrzycy, kaca, niektórych nowotworów, astmy i marskości wątroby. Preparaty na bazie opuncji obniżają poziom cholesterolu oraz wpływają pozytywnie na układ pokarmowy.

Kwiaty opuncji figowej
Fot. depositphotos

Ze względu na unikalne właściwości opuncji figowej oraz wysoką zawartość błonnika, ma ona dobroczynny wpływ na przemianę materii. Opuncja na odchudzanie jest stosowana w postaci herbaty. Herbatka z owoców i kwiatów opuncji zawiera składniki wiążące tłuszcze w pożywieniu, dzięki czemu nie zostają one wchłonięte przez organizm.

Okłady z opuncji są stosowane przy reumatyzmie, chorobach skóry, trudno gojących się ranach oraz oparzeniach.

Z nasion opuncji jest tłoczony niezwykle cenny olejek. Warto wiedzieć na co działa, gdyż jest składnikiem wielu naturalnych kosmetyków do pielęgnacji skóry. Olejek z opuncji ma doskonałe właściwości redukujące zmarszczki, nawilżające, uelastyczniające i pielęgnujące. Ma także działanie antyseptyczne, wspomaga leczenie stanów zapalnych oraz trudno gojących się ran.

Owoce opuncji figowej po usunięciu kolców
Fot. depositphotos

Opuncja figowa - jak jeść

Soczyste owoce opuncji są przede wszystkim spożywane świeże, jako składnik sałatek, koktajli oraz lodów. Oczywiście przy obchodzeniu się z opuncją figową trzeba być bardzo ostrożnym, bo owoce są pokryte drobnymi kolcami. Najlepiej założyć rękawiczki i obrać owoc odcinając najpierw oba końce, a następnie naciąć skórkę wzdłuż owocu, co umożliwi wyjęcie miąższu.

Miąższ z owocu opuncji jest mięsisty i smaczny, a pestki, choć niektórym mogą trochę przeszkadzać, można bezpiecznie jeść, gdyż również są jadalne.

Z owoców opuncji produkuje się także dżemy, soki oraz galaretki oraz dipy.

Opuncja figowa - uprawa w doniczce

Opuncja figowa w Polsce jest uprawiana w doniczkach, w domu lub na zewnątrz. Posadzone w doniczkach opuncje to doskonałe rośliny śródziemnomorskie na taras, które doskonale uzupełnią nasadzenia z innych roślin rosnących naturalnie w basenie Morza Śródziemnego. Opuncja figowa jest gatunkiem ciepłolubnym, dlatego zimę musi spędzać pod dachem w temperaturze powyżej 8°C.

Opuncja figowa - Opuntia ficus-indica
Fot. depositphotos

Do prawidłowego rozwoju opuncja wymaga jasnego stanowiska, pełnego słonecznego światła. W pomieszczeniu donicę z opuncją najlepiej umieścić przy oknie wychodzącym na zachód lub południe. Duża ilość światła jest niezbędna by opuncja kwitła i owocowała.

Opuncja figowa - sadzenie

Uprawiając opuncję w donicy należy pamiętać, że szybko rośnie i mocno się rozgałęzia. Z tego powodu należy wybrać donicę ciężką i szeroką u podstawy, aby zapewnić roślinie stabilność. Ponieważ kaktus ma płytki i dość rozległy system korzeniowy, donica nie musi być głęboka, ale za to szeroka. Najlepiej nadadzą się dla opuncji pojemniki wykonane z porowatych materiałów, takich jak terakota, wyposażone w otwory drenażowe w dnie.

Sadząc opuncję w doniczce rozpoczynamy od wysypania na dnie warstwy drenażu (na przykład keramzytu), a następnie wypełniamy ją specjalnym podłożem do kaktusów. Możemy także przygotować samodzielnie podłoże zwracając uwagę by było lekkie i piaszczyste.

Przykładowy skład podłoża dla opuncji:

• 20% - ziemia uniwersalna lub ziemia kompostowa, najlepiej lekko kwaśna, o odczynie pH 5,7-6,8
• 20% - keramzyt o frakcji 1-5 mm
• 20% - żwir lub drobne kamyczki o frakcji 1-5 mm
• 20% - piasek kwarcowy płukany
• 20% - perlit ogrodniczy drobnej frakcji

Następnie sadzimy opuncję na taką głębokość, na jakiej rosła dotychczas. Jest to niezwykle ważne, ponieważ kaktus sadzony za głęboko może zacząć gnić.

Opuncja figowa - podlewanie

Opuncja figowa jest wrażliwa na przelanie, dlatego najlepiej podlewać ją często, lecz oszczędnie. Wiosną i latem roślina wymaga podlewania średnio 1-2 razy w tygodniu natomiast jesienią i zimą znacznie rzadziej, 1-2 razy w miesiącu. Generalnie należy przyjąć zasadę, że opuncję podlewamy dopiero wtedy, gdy wierzchnia warstwa podłoża jest całkowicie sucha.

Najczęstszymi objawami przelania opuncji są: gnicie oraz pękanie rośliny. Natomiast pomarszczone liście są znakiem, że opuncja potrzebuje wody.

Opuncja figowa - Opuntia ficus-indica
Fot. depositphotos

Opuncja figowa - nawożenie

Opuncja figowa uprawiana w donicy wymaga nawożenia 1-2 razy w miesiącu. Najlepiej stosować w tym celu specjalny nawóz do kaktusów.

Opuncja figowa - zimowanie

Kaktusy żyjące w pustynnych rejonach potrzebują zimowego spoczynku. Jeżeli opuncja będzie utrzymywana w podobnej temperaturze przez cały rok, będzie osłabiona i nie zakwitnie.

Żeby zapewnić roślinie optymalne warunki należy jesienią donicę z opuncją umieścić w jasnym pomieszczeniu, w którym temperatura będzie wynosiła 8-10°C. Nie pozwól, żeby temperatura spadła poniżej 8²C, ponieważ kaktus może ulec nieodwracalnym uszkodzeniom. W tym okresie ogranicz podlewanie rośliny do 1-2 razu w miesiącu.

Warto wiedzieć!
Jeżeli interesują Cię kaktusy mrozoodporne, które można zimować w ogrodzie, warto poszukać mrozoodpornej hybrydy opuncji (Opuntia hybride).

Opuncja figowa - rozmnażanie

Opuncję figową możemy łatwo rozmnożyć przez sadzonki pędowe. W tym celu ucinamy wierzchołkowy segment pędu i po 2-3 dniach, gdy nieco przeschnie, umieszczamy sadzonkę w doniczce z podłożem do ukorzenienia. Doniczkę ustawiamy w jasnym i ciepłym miejscu. Nie osłaniamy jej folią ani szkłem. Sadzonka powinna się ukorzenić w ciągu miesiąca.

Opuncja jest wyposażona w kolce, dlatego podczas prac powinniśmy mieć dłonie zabezpieczone grubymi rękawicami. W przygotowaniu sadzonek pomocny będzie także chwytak oraz pęseta.

Warto wiedzieć!
Kolce kaktusa można łatwo usunąć z dłoni przy pomocy taśmy klejącej. Zanurzenie dłoni w gorącej wodzie z mydłem ułatwi usunięcie kolców, które wbiły się w skórę.

Opuncja figowa - kwitnienie

Żeby opuncja figowa zakwitła musi osiągnąć odpowiednią dojrzałość. Dlatego czasem trzeba poczekać kilka lat zanim roślina wyda kwiaty oraz owoce.

Warto wiedzieć!
Opuncja rzadko kwitnie w pomieszczeniach ze względu na niekorzystne warunki uprawy oraz brak okresu spoczynku.

Dlaczego opuncja nie kwitnie?

Najczęściej opuncja nie kwitnie, bo nie przeszła zimowego spoczynku. Wraz z nadejściem jesieni przenieś roślinę do jasnego pomieszczenia, w którym temperatura będzie wynosiła 8-10²C. Ogranicz podlewanie oraz zaprzestań nawożenia. Wiosną rozpocznij nawożenie opuncji oraz zwiększ podlewanie. Jeśli masz taką możliwość, wynieś roślinę latem na zewnątrz. Pamiętaj, że im więcej ciepła i słońca otrzyma twoja opuncja, tym większa jest szansa, że zakwitnie.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Jak dbać o kaktusy doniczkowe? Uprawa kaktusów w domu
• Kaktusy w szkle. Jak sadzić i jak o nie dbać
• Kaktusy epifityczne - gatunki i uprawa
• Agawa ogrodowa - uprawa w Polsce, zimowanie

Opracowano na podstawie:
1. F. Bechthold, Rośliny doniczkowe, Świat Książki, Warszawa 1998, s. 151-153;
2. E. Cieślik, I. Cieślik, K. Bartyzel, Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.) w Postępy Fitoterapii 3/2016, s. 213-217;
3. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu, Reader’s Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 1998, s. 140-141;
4. R. Shirazinia, V. B. Rahimi, A. R. Kehkhaie, A. Sahebkar, H. Rakhshandeh, V. R. Askari, Opuntia dillenii: A Forgotten Plant with Promising Pharmacological Properties w Journal of Pharmacopuncture, 22/2019, s. 16–27.