Kaktusy i sukulenty. Gatunki i odmiany
Kaktusy i sukulenty to bardzo odporne i mało wymagające rośliny nadające się do większości mieszkań. Odporne na susze, o dekoracyjnych formach i różnych rozmiarach, od dawna goszczą w naszych domach. Dowiedz się, jakie cechy charakterystyczne mają sukulenty, a czym wyróżniają się kaktusy. Poznaj także ciekawe gatunki kaktusów i sukulentów do uprawy w domu i... w ogrodzie!
Kaktusy i sukulenty
Fot. depositphotos
Co to są sukulenty?
Czy kaktusy i sukulenty to jedno i to samo? Nie do końca. Prawie wszystkie kaktusy można uznać za sukulenty, ale nie wszystkie sukulenty są kaktusami. Jakie są zatem różnice?
Sukulenty nie są pojęciem taksonomicznym. Sukulenty (succulentus - soczysty, mięsisty) to pojęcie ogólne. Jest to nazwa grupy wieloletnich roślin odpornych na suszę, które posiadają zdolność gromadzenia wody w silnie rozwiniętej wyspecjalizowanej tkance oraz są przystosowane do jej oszczędnego wykorzystania w okresie suszy. Te mięsiste rośliny mogą zatrzymywać wodę w liściach, łodydze i korzeniach.
Specyficzna budowa, czyli mięsiste łodygi, niewielkie liście pokryte gruba skórką, a często woskowym nalotem lub włoskami, ma pomóc sukulentom maksymalnie ograniczyć straty wody. Do sukulentów zaliczamy gatunki należące do bardzo wielu rodzin roślin, np.: gruboszowatych, pryszczyrnicowatych, liliowatych, astrowatych czy wilczomleczowatych.
Co wyróżnia kaktusy?
Kaktusy zaliczamy do sukulentów. Wszystkie przynależą do jednej rodziny: kaktusowatych (Cactaceae). Kaktusy odróżniają się od innych sukulentów obecnością aureoli, czyli miejsca, z którego wyrastają ciernie, pędy boczne i kwiaty. Często są pokryte kępkami wełnistych włoskami. Większość kaktusów pokryta jest kolcami, które są przekształconymi w toku ewolucji liśćmi.
- Jak dbać o kaktusy doniczkowe? Uprawa kaktusów w domu
- Kaktusy epifityczne - gatunki i uprawa
- Kaktusy w szkle. Jak sadzić i jak o nie dbać
- Dlaczego kaktus się przechyla
Kaktusy i sukulenty - gatunki i odmiany
Zarówno kaktusy, jak i inne sukulenty są bardzo popularne zarówno w uprawie domowej, jak i w ogrodach. Większość sukulentów rośnie powoli i nie wymaga szczególnej pielęgnacji, dlatego nadają się do tworzenia kompozycji roślinnych, wszelkiego rodzaju ogrodów pustynnych, miniaturowych krajobrazów. Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane w uprawie kaktusy i sukulenty.
Aporokaktus - Aporocactus flagelliformis
Fot. Captain-tucker, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Cefalocereus, Głowa starca - Cephalocereus senilis
Fot. Daderot, Public Domain, Wikimedia Commons
Cefalocereus, Głowa starca (Cephalocereus senilis) - roślina pochodzenia meksykańskiego, posiadająca charakterystyczne białe "włosy" i trąbkowate kwiaty. Preferuje stanowisko jasne, w pełnym słońcu. Latem temp. 22°C, zimą 15°C. Podlewać latem po wyschnięciu podłoża, zimą tylko gdy roślina się marszczy. Nawozić raz w sezonie, wiosną, nawozem do kaktusów. Przesadzać co 2 lata lub rzadziej. Rozmnażanie wiosną z importowanych nasion lub latem z sadzonek wierzchołkowych.
Ceropegia - Ceropegia woodii
Fot. depositphotos
Ceropegia (Ceropegia woodii), określana też jako lampion chiński, to bardzo dekoracyjny sukulent pochodzący z Afryki Południowej. Należy do rodziny trojeściowatych. Z mocno zgrubiałej bulwy roślina wypuszcza delikatne, nitkowate pędy pokryte drobnymi, skórzastymi liśćmi o nerkowatym kształcie. Ceropegia potrzebuje stanowiska o dużej ilości rozproszonego światła oraz temperatury w przedziale 22- 27°C. Zimą powinniśmy zapewnić roślinie chłodne miejsce, w którym temperatura nie spadnie poniżej 17°C. Nie toleruje przeciągów. Podłoże powinno być przepuszczalne i żyzne.
Delosperma - Delosperma echinatum
Fot. depositphotos
Delosperma (Delosperma echinatum) - należy do rodziny gruboszowatych, a pochodzi z Afryki Południowej. Jej mięsiste, szorstkie łodygi o intensywnie zielonej barwie pokryte są jasnymi włoskami. Roślina szybko rośnie i tworzy gęste poduchy. Preferuje stanowiska jasne, pełne rozproszonego światła. Podlewamy ją oszczędnie - nie znosi przelania. Gleba dla delospermy musi być sucha i bardzo dobrze zdrenowana. Przesadzamy ją bardzo rzadko, dopiero wtedy, gdy korzenie wypełnią już całą doniczkę.
Kaktus zygzak - Epiphyllum anguliger
Fot. ©Agnieszka Lach
Eonium drzewiaste (Aeonium arboreum) jest sukulentem z rodziny gruboszowatych o zdrewniałych, rozgałęziających się łodygach i drzewiastym pokroju. Zimą zakwita trąbkowatymi, żółtymi kwiatami zebranymi w stożkowate kwiatostany. Najlepszym miejscem do hodowli eonium jest bardzo słoneczny parapet okienny. Roślina preferuje niską wilgotność powietrza i temperatury latem 20°C, zimą ok. 16°C. Podlewamy ją oszczędnie, po wyschnięciu podłoża, i nawozimy skąpo raz w miesiącu. Przesadzamy co 3 - 4 lata.
Eonium drzewiaste - Aeonium arboreum
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl
Epifilum (Epiphyllum) - pochodzi z Meksyku i Ameryki Południowej. Ma długie spłaszczone łodygi i okazałe czerwone lub białe kwiaty. Preferuje stanowisko jasne (ale nie nasłonecznione) i przewiewne. Latem temp. 20°C, zimą 10°C. Latem utrzymywać wilgotne podłoże, zimą podlewać skąpo. Nawozić od III do XI co 14 dni nawozem z małą zawartością azotu. Przesadzać na wiosnę w ziemię z dodatkiem piasku. Rozmnażanie epifilum można wykonać latem z sadzonek przygotowanych ze starszych łodyg, które ukorzenia się w suchym piasku.
Kleistokaktus - Cleistocactus baumannii
Fot. Montréalais, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Kleistokaktus (Cleistocactus baumannii) - roślina pochodząca z górskich rejonów Ameryki Południowej. Łodygi pokryte żółtymi cierniami i włosami dochodzą do 2m wysokości. Mogą wymagać podpory. Nadaje się do uprawy hydroponicznej. Wymaga stanowiska jasnego do słonecznego. Latem może przebywać w ogrodzie. Latem temp. 20°C, zimą 10°C. Podlewać latem po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy. Nawozić nawozem do kaktusów latem co 14 dni. Przesadzać na wiosnę, tylko gdy doniczka jest zbyt mała. Rozmnażanie wiosną z sadzonek lub latem z nasion.
Koryfanta - Coryphanta clavata
Fot. Michael Wolf, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Koryfanta (Coryphanta clavata) - roślina pochodzi z Meksyku, dochodzi do 35 cm wysokości i 12 cm średnicy, wytwarza żółte kwiaty. Wymaga stanowiska w pełnym słońcu. Latem temp. 25°C, zimą 10-18°C. Podlewać latem po wyschnięciu podłoża, a zimą dopiero gdy roślina się marszczy. Nawozić nawozem do kaktusów latem co 8 tygodni. Przesadzać co 2-3 lata. Rozmnażanie jest trudne (tylko przez szczepienie) i nie wykonuje się go w uprawie amatorskiej.
Notokaktus - Notocactus haselbergii
Fot. Michael Wolf, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Opuncja mrozoodporna - Opuntia hybride
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl
Stanowisko uprawy opuncji powinno być jasne, w pełnym słońcu. Latem temp. 20°C, zimą 8°C. Podlewać latem po wyschnięciu podłoża, zaś zimą gdy roślina się marszczy. Zasilać nawozem do kaktusów raz na wiosnę i raz w lecie. Przesadzać co 2 lata wczesnym latem w ziemię z dodatkiem piasku. Rozmnażanie wykonuje się wiosną poprzez oddzielanie członów łodygi lub z podkiełkowanych uprzednio w wodzie nasion.
Patyczak zwisający - Rhipsalis cassutha
Fot. Tangopaso, Public Domain, Wikimedia Commons
Patyczak zwisający (Rhipsalis cassutha) - to kaktus, który rośnie w Ameryce Północnej i Południowej oraz na Karaibach. Wałeczkowate, zwisające, miękkie pędy patyczaka tworzą gęste kępy w soczystym odcieniu zieleni. Wymaga stanowiska o rozproszonym świetle. Toleruje także półcień. Najlepiej rośnie w podłożu przepuszczalnym. Kaktus Rhipsalis dobrze czuje się w temperaturze pokojowej, ale na zimę trzeba zapewnić mu miejsce chłodniejsze o temperaturze w przedziale 15-17°C.
Rozchodnik ostry - Sedum acre
Fot. Roquai, Public Domain, Wikimedia Commons
Rozchodnik ostry (Sedum acre) - należący do rodziny gruboszowatych świetnie nadaje się do uprawy w ogrodzie. Tworzy gęste kępy wzniesionych łodyg pokrytych mięsistymi liśćmi. Latem na szczytach pędów pojawiają się gwiazdkowate kwiaty o intensywnie żółtej barwie. Rozchodnik świetnie sprawdza się w ogrodach skalnych i donicach - uwielbia słońce i ubogie, suche podłoże. Jest mrozoodporny. Rozmnażamy przez podział kęp, sadzonki i wysiew nasion.
Róża pustyni - Adenium obesum
Fot. depositphotos
Róża pustyni (Adenium obesum) - pochodzi z półpustynnych rejonów Półwyspu Arabskiego oraz płd.-zach. Azji. W naturze osiąga do 2 m wysokości. Roślina o ciekawej, nieforemnej podstawie łodygi, przypominającej pień. Rzdęta podstawa łodygi może być bardzo niska, częściowo zagłębiona w ziemi lub może wyrastać wyżej i nabierać butelkowatego kształtu. Kwiaty w odcieniach czerwieni są dość duże, o wydłużonej rurce korony i szeroko rozłożonych płatkach. Róża pustyni wymaga stanowiska słonecznego. Gleba dobrze zdrenowana. Podlewać oszczędnie, tak aby nie dopuścić do przesuszenia korzeni. Gdy jest zbyt zimno roślina szybko traci liście.
Starzec zwisający - Senecio rowleyanus
Alberto Salguero, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Starzec zwisający, Starzec Rowleya (Senecio rowleyanus) - to jeden z najmodniejszych obecnie sukulentów. Ten ciekawy gatunek pochodzi z południowej Afryki i należy do rodziny astrowatych. Długie, delikatne pędy starca pokryte są drobnymi, kulistymi, mięsistymi listkami. Przypominające sznury pereł wiotkie pędy pięknie prezentują się w wiszących donicach. Starzec Rowleya wymaga jasnego stanowiska oraz przepuszczalnego podłoża. Zimą potrzebuje niższych temperatur w przedziale 13-16°C. Nie toleruje przelania, natomiast dobrze znosi okresowy brak wody.
Zygokaktus, grudnik - Schlumbergera
Szlumbergera, Zygokaktus (Schlumbergera) - roślina pochodzenia brazylijskiego o liściowatych członach i przepięknych różnobarwnych kwiatach. Zygokaktus wymaga stanowiska jasnego lub półcienistego. Latem może przebywać również w ogrodzie. Wymaga temp. 20°C przez cały rok. Utrzymywać lekko wilgotne podłoże, nawozić co 4 tygodnie nawozem do kaktusów, po przekwitnięciu podlewać skąpo i nie nawozić przez 2 miesiące. Przesadzać co 3-4 lata. Rozmnażanie latem z sadzonek ukorzenianych w piasku w temp. 22°C.
Żywe kamienie - Lithops
Fot. Abu Shawka, Public Domain. Wikimedia Commons
Żywe Kamienie (Lithops) - długo żyjący sukulent, pochodzący z Afryki Południowej. Dorasta do zaledwie 5 cm wysokości. Tworzy napęczniałe liście wyrastające parami z krótkich podziemnych łodyg. Liście mogą przybierać różne barwy, często upodobniają się do kamieni (stąd nazwa rośliny). Po 2 lub 3 latach uprawy w okresie jesiennym mogą pojawić się jasnożółte kwiaty z wieloma owłosionymi płatkami.
Żywe kamienie najlepiej uprawiać po kilka sztuk w dużej doniczce. Stanowisko jasne, słoneczne, doskonały jest parapet okienny. Ziemia uniwersalna z gruboziarnistym piaskiem dla polepszenia drenażu. Od wiosny do jesieni utrzymywać glebę ledwie wilgotną, górna warstwa gleby pomiędzy kolejnymi podlewaniami powinna przeschnąć do połowy. Gdy roślina przekwitnie, nie podlewać aż do wiosny. Temp. zimą nie może spaść poniżej 10°C. Rozmnażanie na początku lata poprzez podział kęp lub z nasion wysiewanych wiosną.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Opracowano na podstawie:
1. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu. Jak dobierać i pielęgnować rośliny doniczkowe, Reader's Digest, Warszawa 1998;
2. J. Scott-Macnab, Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest, Warszawa 2004;
3. K. Mynett, Rośliny doniczkowe w mieszkaniu, Chemil, Warszawa 1990.
Przeczytaj również:
- Choroby kaktusów. Dlaczego kaktus usycha, marszczy się i gnije?
- Szkodniki kaktusów. Przędziorki, tarczniki i wełnowce na kaktusach
- Ciekawostki o kaktusach. Te informacje mogą Cię zaskoczyć!
