Chaber bławatek - właściwości lecznicze, zastosowanie, uprawa

Chaber bławatek (Centaurea cyanus) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem z rodzaju chabrów. Dawniej był traktowany głównie jako chwast rosnący w zbożach. Warto jednak docenić właściwości lecznicze chabra bławatka, wykorzystywane medycynie i kosmetyce. Chaber bławatek zastosowanie znalazł też na ogrodowych rabatach, jako roślina ozdobna oraz jako kwiat do bukietów. Podpowiadamy jak wygląda uprawa chabra bławatka w ogrodzie oraz co jeszcze można z nim zrobić!

Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Fot. pixabay

Chaber bławatek - właściwości lecznicze

Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty języczkowe chabra bławatka o intensywnej szafirowej barwie. Zbiera się je na początku kwitnienia. Zawierają one glikozydy antocyjanowe, a wśród nich cyjaninę, pelargoninę oraz flawonoidy, związki goryczkowe i znaczne ilości soli manganu.

Wyciągi z kwiatów chabra bławatka działają moczopędnie i przeciwzapalnie. Mają również właściwości żółciopędne i przeciwbakteryjne. Dzięki temu świetnie sprawdzą się w leczeniu stanów zapalnych nerek, kamicy nerkowej i obrzęków spowodowanych zatrzymaniem wody i soli w organizmie.

Jeżeli mamy problemy z zapaleniem brzegów powiek lub spojówek, mamy oczy wrażliwe na intensywne promieniowanie słoneczne lub długo pracujemy przed komputerem, pomocne okażą się napary z kwiatów chabra bławatka stosowane w formie przymoczek i okładów.

Napar przygotowujemy poprzez zalanie 50g kwiatów chabra bławatka, połową litra wrzącej wody i pozostawieniu na 30 minut. Po tym czasie moczymy gazik w naparze i wykonujemy okłady.

Chaber bławatek - zastosowanie

1. Chaber bławatek jako roślina miododajna

Chaber bławatek oprócz swojego zastosowania w lecznictwie, jest źródłem tzw. pożytku pszczelego, z którego pszczoły robią przepyszny miód bławatkowy. Jest on nasycony jest lizozymem, substancją wspomagającą układ odpornościowy.

2. Chaber bławatek w kuchni

Zastosowanie chabra bławatka znajdziemy także w kuchni, bowiem jego płatki, zarówno suszone jak i świeże, nadają się do dekoracji potraw. Dawniej z kwiatów chabru wytwarzano niebieski barwnik.

3. Chaber bławatek w kosmetyce

Chaber bławatek, ze względu na antybakteryjne i przeciwzapalne właściwości, często stanowi składnik kremów do cery tłustej.

Chaber bławatek - odmiana o kwiatach białych
Fot. Neelix, Public Domain, Wikimedia Commons

4. Chaber bławatek jako roślina ozdobna

Chaber bławatek jest cenioną rośliną ozdobną. Popularnością wśród ogrodników cieszą się szczególnie odmiany chabra bławatka o dużych kwiatach białych lub różowych, wykorzystywane w florystyce.

Chaber bławatek kwitnie na niebiesko od lipca do września. Istnieją też odmiany o innych barwach kwiatów, jak np.:

• kwitnący na różowo chaber bławatek 'Rosa Ball',
• kwitnące na biało odmiany 'Schneemann' oraz 'Weisser Ball',
• kwitnący na czerwowo chaber bławatek 'Red Boy',
• kwitnący na ciemno bordowo chaber bławatek 'Black Ball' (niestety barwa koszyczków kwiatowych nie jest w pełni czarna, jak sugeruje nazwa tej odmiany).

Szczególnie cenione są odmiany chabra bławatka o kwiatach pełnych, które mają koszyczki o powiększonych kwiatach środkowych. Rośliny osiągają wysokość 65-120 cm. Istnieją też odmiany wybitnie karłowe, jak np. osiągające zaledwie około 30 cm wysokości chabry bławatki 'Polka Dot', dostępne w różnych kolorach.

Cięte kwiaty chabra utrzymują się w wazonie 4-8 dni, stopniowo blednąc.

Warto wiedzieć!
Poza chabrem bławatkiem, który jest rośliną jednoroczną, w ogrodach uprawia się też chabry bylinowe, takie jak chaber nadobny (Centaurea bella), chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala), czy chaber górski (Centaurea montana).

Chaber bławatek - uprawa

Uprawę chabra bławatka rozpoczynamy od wysiewu nasion wprost do gruntu w kwietniu, lub w marcu do inspektu, przyśpieszając jego rozwój. Pierwsze wschody pokazują się po około 2 tygodniach. Zbyt gęste wschody przerywamy.

Chaber bławatek lubi gleby bogate w składniki pokarmowe, przepuszczalne i żyzne. W uprawie chabra bławatka ważne jest aby zapewnić mu słoneczne stanowisko, regularnie nawadniać i nawozić nawozami bogatymi w potas i fosfor, np. popularnymi nawozami do roślin kwitnących.

Jako surowiec zielarski kwiaty chabra bławatka zbieramy na początku kwitnienia, następnie suszymy w cienistym przewiewnym miejscu, po czym szczelnie pakujemy. Ważne jest, aby czynność tą wykonać w miarę sprawnie, ponieważ surowiec szybko traci kolor, a wraz z nim drogocenne właściwości lecznicze.

mgr inż. Joanna Białowąs

Przeczytaj również:

Co siejemy w kwietniu? Kalendarz siewu na kwiecień
W kwietniu jest już zazwyczaj na tyle ciepło, że możemy wysiewać nasiona wprost do gruntu. Jest to łatwiejszy sposób uprawy niż produkcja rozsady, którą potem wysadza się na grządki. Dlatego tak wielu działkowców i ogrodników amatorów wysiewa nasiona właśnie w tym terminie. W kwietniu można także kontynuować wysiew nasion do inspektów. Zobacz co siejemy w kwietniu. Więcej...

Rumianek pospolity - uprawa, zastosowanie, właściwości lecznicze
Rumianek pospolity to niezwykle pożyteczna roślina, kwitnąca na biało od wiosny do końca lata. Może rosnąć jako chwast lub roślina uprawna. Rumianek jest łatwy w uprawie i często wykorzystywany w zielarstwie. Posiada bardzo szerokie zastosowanie i ceniony jest za swoje właściwości lecznicze. Poznaj zalety rumianku i dowiedz się jak uprawiać go w ogrodzie. Więcej...

Jeżówka purpurowa - uprawa, zastosowanie, właściwości
Jeżówka to rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego 9 gatunków pochodzących z Ameryki Północnej. Miłośnikom uprawy roślin w ogrodach najbardziej znana jest jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea). Zobacz dlaczego warto zainteresować się tą rośliną, jakie ma ona zastosowanie i właściwości, a także jak wygląda uprawa jeżówki purpurowej w ogrodzie. Więcej...

Opracowano na podstawie: Lewkowicz-Mosiej T., Leksykon roślin leczniczych, Świat Książki, s.54; Rumińska A., Leksykon roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa 1990, s. 101; Encyklopedia roślin ogrodowych od A do Z, Świat Książki, Warszawa 2001.