Bazylia pospolita - uprawa i zastosowanie

Bazylia pospolita to jedno z najpowszechniej używanych ziół o bardzo aromatycznych liściach. Roślina jest dość łatwa w uprawie i doskonale nadaje się nie tylko do ogrodu ale też i do uprawy doniczkowej w mieszkaniu. Mając bazylię pod ręką w kuchni będziemy ją wykorzystywać jako dodatek do potraw i sosów, do sałatek, ryb oraz mięs, szczególnie tych grillowanych. Oto jak pielęgnować bazylię aby jak najdłużej zrywać jej aromatyczne listki.

Bazylia pospolita - Ocimum basilicum

Bazylia pospolita - pochodzenie

Bazylia pospolita (Ocimum basilicum) to niewielka roślina jednoroczna należąca do rodziny wargowych (Lamiaceae). Gatunek ten pochodzi z Indii, gdzie bazylia uważana była za świętą roślinę. Niektóre źródła podają jednak, że bardziej prawdopodobnym miejscem jej pochodzenia jest tropikalna strefa Afryki. Do Europy bazylia przywędrowała przez Środkowy Wschód. Co ciekawe, obecnie bazylia nie występuje w stanie dzikim, a jedynie jako roślina uprawna.

Jak wygląda bazylia pospolita

Bazylia pospolita może dorastać do 50 cm wysokości. Jest rośliną o czerwonawych łodygach i jajowatych, ostro zakończonych, jasno zielonych liściach, które wydzielają silny aromat. To właśnie liście bazylii są cennym surowcem zielarskim i dodatkiem do potraw, wykorzystywanym w wielu kuchniach świata. W zależności od odmiany bazylii, liście mogą być duże lub drobniutkie. Kwiaty bazylii pospolitej są drobne, czerwonawe lub żółtawe, osadzone luźno na szczytach pędów, pojawiają się od połowy lata do jesieni.

Bazylia uprawiana na ogrodowej grządce
Fot. pixabay

Uprawa i pielęgnacja bazylii

W Polsce bazylia nie rośnie dziko, dlatego od zawsze trzeba było sadzić bazylię do pojemników, czy też do gruntu. Jest to roślina z cieplejszej strefy klimatycznej, dlatego wymaga stanowiska słonecznego, osłoniętego od wiatru. Bazylia pospolita najlepiej rośnie w glebie lekkiej, przepuszczalnej. Należy jednak dbać aby gleba była stale wilgotna.

Uprawa bazylii w doniczce

W naszych domach można śmiało uprawiać bazylię w doniczce, gdzie bardzo dobrze sobie radzi. Obecnie wręcz panuje moda na uprawę bazylii w doniczce, podobnie jak wielu innych innych ziół. Doniczkę z bazylią najlepiej ustawić na parapecie okiennym, gdzie roślina będzie mieć dużo słońca.

Jeżeli zasadzimy bazylię do gruntu, też będzie sobie dobrze radzić, pod warunkiem, że miejsce będzie osłonięte i słoneczne. Aby przygotować rozsadę, bazylię do doniczek wysiewa się od lutego do kwietnia. Rośliny wysadzamy go gruntu dopiero w drugiej połowie maja, gdy minie ryzyko wystąpienia późnowiosennych przymrozków.

Bazylia w doniczce
Fot. pixabay

Kiedy siać bazylię?

Aby rozpocząć uprawę, nasiona bazylii należy wysiać wczesną wiosną do doniczek płytko do ziemi, a z nadejściem lata przesadzić młode rośliny do większych doniczek. W przypadku wysiewu bezpośrednio do gruntu, nasiona wysiewamy nieco później - pod koniec wiosny aby kiełkujących siewek nie narażać na późnowiosenne przymrozki.

Jak dbać o bazylię?

Pielęgnacja bazylii pospolitej jest w zasadzie bardzo prosta. Należy jedynie pamiętać o regularnym podlewaniu. Warto też uszczykiwać wierzchołki pędów, co pozwoli rozkrzewiać się roślinie. Pielęgnując bazylię pamiętajmy aby miała dużo słońca, ponieważ to jest podstawa jej zdrowego wzrostu.

Zioła w domu - uprawa w doniczkach, jak sadzić, kiedy siać
Zioła w domu, uprawiane w doniczkach, to doskonały sposób aby świeże zioła mieć zawsze pod ręką. Szczególnie jeśli doniczki z ziołami ustawimy na parapecie w kuchni. Wówczas w każdej chwili można je dodać do potraw i cieszyć się ich smakiem i aromatem. Zobacz jak uprawiać zioła w domu, kiedy siać i sadzić zioła w doniczkach oraz które gatunki ziół są najlepsze do uprawy w doniczkach. Więcej...

Zbiór i suszenie bazylii

Bazylię ścina się w sierpniu. Suszyć ją należy w cieniu. Natomiast gdy potrzebujemy świeżych liści, zawsze należy pamiętać o wycinaniu najpierw dolnych liści. Liście mają największe walory smakowe przed kwitnieniem, więc tak ważne jest podczas pielęgnowania bazylii uszczykiwanie kwiatostanów.

Ważne!
Usuwaj pojawiające się kwiaty bazylii aby roślina wytworzyła więcej liści. Jeżeli nie dopuścimy do kwitnienia, liście będą też bardziej aromatyczne.

Bazylia - zastosowanie, do czego dodajemy

Niezliczona jest ilość przepisów na potrawy, do których dodaje się bazylii. Należy ona od ziół najczęściej stosowanych w kuchni, które pomagają dbać o nasze zdrowie. Bazylię dodaje się do zup, sałatek, sosów, farszów, jarzyn, sera. Potrawy z dodatkiem bazylii naprawdę nabierają unikatowego smaku i aromatu, szczególnie świeża bazylia, zebrana przed kwitnieniem jest niesamowicie esencjonalna. Kucharze często stosują bazylię nawet, jeżeli przepis tego nie wymaga, tak bardzo upodobali sobie to zioło.

Bazylia świetnie smakuje z pomidorami
Fot. pixabay

Ale nie tylko potrawy z dodatkiem bazylii zyskały sobie sławę. Z bazylii można też zrobić inne rzeczy, np. olejek bazyliowy, który jest stosowany w przemyśle mydlarskim i perfumeryjnym. Bazylia jest też stosowana jako surowiec zielarski przy przeziębieniach i grypie, ze względu na jej stymulujące działanie. Zastosowanie bazylii jest też dobre na kłopoty z trawieniem. Bazylia jest też polecana na stany zapalne żołądka, bóle menstruacyjne i brak apetytu. Ciekawym pomysłem jest tez dodanie bazylii do kąpieli, co działa odprężająco i antyseptycznie.

Warto wiedzieć!
Kiedyś bazylia była uważana za królewskie zioło, nadające królewskiego aromatu potrawom, basilicus - po łacinie oznacza królewski.

Herbata z bazylii
Herbata z bazylii jest polecana na kłopoty trawienne i zatwardzenia. Ma też lekkie działanie uspokajające. Aby ją przygotować 5 łyżek suszonej bazylii należy zalać 4 szklankami wrzącej wody, trzymać pod przykryciem przez 10 minut. Pić 3 razy dziennie po posiłkach.

Sos pesto z bazylii
Bazylia jest też jednym z głównych składników sosu pesto, będącego świetnym dodatkiem do makaronu.

Aby przygotować pesto, oprócz bazylii, do miseczki lub moździerza wkłada się czosnek i orzeszki pinii. Składniki te trzeba utrzeć na jednolitą masę. Po utarciu posypuje je się parmezanem i zalewa oliwą z oliwek, a następnie uciera, aż składniki się połączą. Potem można doprawić pieprzem i solą. Tak przygotowane pesto przekładamy do słoika i zalewamy oliwą.

Bazylia doda połysku włosom
Do kubka wrzącej wody dodajemy szczyptę bazylii i szczyptę rozmarynu. Pozostawiamy to pod przykryciem, aby dobrze namokło, a potem odcedzamy. Taką miksturą płucze się włosy zaraz po umyciu ich szamponem. Dzięki temu włosy staną się lśniące i będą delikatnie pachnieć.

Gatunki i odmiany bazylii

W uprawie spotykanych jest wiele odmian bazylii pospolitej. Najpopularniejsze są odmiany bazylii dające duże, aromatyczne liście, takie jak bazylia Genoveser. Rośliny te zazwyczaj mają luźny pokrój i nadają się zarówno do uprawy gruntowej, jak i w doniczkach.

Niemniej ciekawe są odmiany drobnolistne, np. bazylia drobnolistna Grüner Zwerg. Ta niewielkich rozmiarów roślina o gęstym, kulistym pokroju, doskonale nadaje się do uprawy w doniczkach.

Szczególną atrakcją mogą być odmiany bazylii o liściach czerwonych lub bordowych, takie jak bazylia czerwona Chianti. Ta odmiana bazylii daje ciemnoczerwone, bardzo aromatyczne liście. Charakteryzuje się wzniesionym pokrojem i wysokością 20-50 cm.

Wyżej wymienione odmiany bazylii można zamówić w sklepie naszego poradnika. Ciekawych odmian bazylii jest jednak znacznie więcej, a niektóre z nich wymieniamy poniżej:

Bazylia grecka (Ocimum basilicum var. minimum) - odmiana bazylii o drobnych liściach, długości do 1cm. Gęsto-ulistniona, mocno rozgałęziona.

Bazylia amerykańska (Ocimum amerykanum) - gatunek bazylii o cytrynowym zapachu i smaku.

Bazylia cytrynowa (Ocimum basilicum citriodora) - podgatunek bazylii pospolitej o zapachu i smaku cytrynowym.

Bazylia miętolistna (Ocimum menthaefolium) - charakteryzuje się o miętowym zapachem liści.

Bazylia pospolita 'Luna' - odmiana o dobrej odporności, długo zachowująca świeżość po zebraniu.

Bazylia pospolita 'Celina' - odmiana o ciemnych liściach i zwartym pokroju. Charakteryzuje się równym wzrostem. Bardzo dobra odmiana do uprawy w doniczkach.

Bazylia pospolita 'Bonazza' - bardzo długo zachowuje świeżość, polecana do zbiorów w pęczkach i do przetworów.



Katarzyna Matuszak

Przeczytaj również:

Rozmaryn lekarski - właściwości, uprawa w ogrodzie
Rozmaryn lekarski to jedno z najbardziej popularnych ziół śródziemnomorskich stosowanych w kuchni oraz w lecznictwie, jeden z najważniejszych składników aromatycznej mieszanki ziół prowansalskich. Ze względu na jego szeroki wachlarz właściwości warto jest uprawiać rozmaryn w ogrodzie lub choćby doniczce na parapecie. Zobacz jak wygląda uprawa rozmarynu oraz jakie są właściwości i możliwości wykorzystania tego zioła. Więcej...

Estragon - uprawa, zastosowanie, przepisy
Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie estragonu w kuchni i medycynie. Więcej...

Stewia - uprawa, właściwości, zastosowanie
Galopujący rozwój cywilizacji oraz łatwy dostęp do medykamentów pochodzących z laboratoriów chemicznych, odsunął w cień dobrodziejstwa płynące z natury. A przecież wiele związków zawartych w roślinach niczym nie ustępuje siłą działania ich chemicznym odpowiednikom. Przy czym zioła stosowane umiejętnie, nie niosą ryzyka wystąienia skutkó ubocznych. Jedną z takich niedocenionych w Europie wspaniałych roślin jest stewia - niezwykle skuteczny i bezpieczny naturalny słodzik. Więcej...

Izabella Kiljańska, Hanna Mojkowska, Zielnik Polski, Interpress, Warszawa 1988, s.44-45; Carolice Foley, Jill Nice, Marcus A. Webb, Księga ziół, Muza S.A., Warszawa 2003, s.85; Maria Teresa, Della Beffa, Zioła-podręczny leksykon przyrodniczy, Świat Książki, Warszawa 2004, s. 151. Fot. sxc.hu