Przypołudnik, aptenia - odmiany, uprawa, rozmnażanie

Przypołudniki, określane też jako aptenie, to zazwyczaj płożące sukulenty będące wieloletnimi bylinami lub roślinami jednorocznymi. Ciepłolubny, niewielki i efektownie kwitnący przypołudnik jest polecany do uprawy na ogrodowej rabacie, skalniaku oraz w donicach. Zobacz, jak wygląda uprawa przypołudnika, jak przeprowadzić rozmnażanie aptenii oraz które gatunki i odmiany przypołudników warto wybrać do ogrodu.

Przypołudnik, aptenia
Fot. pixabay

Jak wygląda przypołudnik, aptenia

Przypołudnik (Mesembryanthemum), nazywany też kryształką lub aptenią, to roślina z rodziny pryszczyrnicowatych (Aizoaceae). Występujące w ciepłych rejonach świata przypołudniki są zazwyczaj roślinami jednorocznymi oraz bylinami, ale są wśród nich także krzewy. W naszym kraju najczęściej uprawia się gatunki bylinowe przypołudników, chociaż nie wszystkie są w stanie przetrwać zimę w gruncie.

Przypołudniki dorastają najwyżej do 25 cm. Płożące, mięsiste pędy przypołudników są porośnięte przez liście magazynujące wodę. Liczne gatunki przypołudników tworzą na powierzchni pędów i liści przeźroczyste komórki gromadzące wodę. Za ich sprawą wyglądają jak pokryte kryształkami lodu.

Koszyczkowe, dość duże kwiatostany przypołudników rozwijają się od połowy czerwca do końca września. Aptenie kwitną całą paletą barw: białą, żółtą, pomarańczową i różową. Kwiatostany zamykają się na noc i otwierają w południe. Od tego zjawiska pochodzi nazwa przypołudnik.

Przypołudnik, aptenia
Fot. pixabay

Przypołudnik - gatunki i odmiany

Pięknie kwitnące, niewysokie przypołudniki doskonale rosną w miejscach słonecznych i suchych. Sprawdzają się na skalniakach, na rabatach żwirowych, na murkach i jako rośliny na skarpę. Aptenie nadają się też do uprawy w pojemnikach na tarasach i balkonach. Do najczęściej uprawianych w naszym kraju przypołudników należą: przypołudnik Coopera, przypołudnik sercolistny i przypołudnik stokrotkowy.

Przypołudnik Coopera

Pochodzący z Afryki Południowej przypołudnik Coopera (Mesembryanthemum cooperi syn. Delosperma cooperi) to niewysoka bylina, uprawiana także jako roślina jednoroczna. Niewielka roślina osiąga ok. 10 cm wysokości. Płożące pędy przypołudnika są pokryte mięsistymi, wałeczkowymi liśćmi magazynującymi wodę. Od maja do września rozwijają się liczne, dość duże, koszyczkowe kwiaty przypołudnika Coopera o jaskrawych, wąskich płatkach i białych środkach.

Przypołudnik Coopera - Mesembryanthemum cooperi syn. Delosperma cooperi
Fot. pixabay

Przypołudnik Coopera wymaga słonecznego stanowiska oraz bardzo przepuszczalnej, lekkiej i zasadowej gleby. Stagnująca woda sprawia, że roślina więdnie i obumiera. Teoretycznie umiarkowanie mrozoodporny przypołudnik przemarza jednak już w temperaturze - 8°C więc nawet w najcieplejszych rejonach kraju bardzo często nie jest w stanie przetrwać zimy w gruncie.

Do ciekawych odmian przypołudnika Coopera należą:

przypołudnik Coopera 'Table Mountain' o czerwonych płatkach kwiatów,
przypołudnik Coopera 'Ice Cream Orange' o pomarańczowych płatkach i biało-różowym środku,
przypołudnik Coopera 'Jewel of Desert Peridott' o cytrynowych płatkach.

Przypołudnik sercolistny

Przypołudnik sercolistny (Mesembryanthemum cordifolium, syn. Aptenia cordifolia) to niewielki sukulent dorastający do 10 cm wysokości. Długie, kruche pędy tego przypołudnika osiągają do 60 cm długości i są porośnięte przez mięsiste, sercowate liście. W czerwcu zaczynają się rozwijać koszyczkowe kwiatostany o wąskich płatkach. W sprzyjających warunkach roślina kwitnie nawet do października.

Przypołudnik sercolistny - Aptenia cordifolia
Fot. pixabay

Aptenia sercolistna preferuje słoneczne stanowiska oraz umiarkowanie żyzną i przepuszczalną glebę. Słabo zimuje w naszych warunkach, dlatego jest uprawiana jako roślina jednoroczna na rabacie lub na balkonie w wiszących donicach.

Popularne odmiany aptenii sercolistnej to:

przypołudnik sercolistny 'Red Apple' o czerwonych kwiatach,
przypołudnik sercolistny 'Variegata' o biało-kremowych liściach,
przypołudnik sercolistny 'Sun Baby Rose' o różowych kwiatach.

Przypołudnik stokrotkowy

Przypołudnik stokrotkowy (Mesembryanthemum criniflorum, syn. Dorotheanthus bellidiformis) to niewysoka roślina dorastająca do 10-15 cm wysokości. Jej płożące łodygi porastają mięsiste liście w kolorze niebieskozielonym. Od czerwca do października rozwijają się dość duże koszyczkowe kwiatostany przypołudnika przypominające stokrotki. Kwiaty tego gatunku aptenii mogą mieć kolor: czerwony, różowy, biały, kremowy, żółty.

Przypołudnik stokrotkowy - Mesembryanthemum criniflorum, syn. Dorotheanthus bellidiformis
Fot. Terri Bateman, CC0, Wikimedia Commons

Przypołudniki stokrotkowe to świetne kwiaty jednoroczne na słoneczne i suche stanowiska, które nie tolerują cienia. Aptenie te preferują gleby przepuszczalne, lekkie i średnio zasobne. Dobrze sprawdzają się w ogrodach skalnych, na murkach, skarpach oraz w pojemnikach.

Przypołudnik, aptenia - uprawa

Przypołudniki to ciepłolubne sukulenty doskonale czujące się w miejscach ciepłych i słonecznych. W cieniu mogą urosnąć, ale nie zakwitną. Preferują dość suche, niezbyt żyzne, dobrze przepuszczalne i lekkie gleby. Aptenie uprawiane w donicach muszą mieć zapewnioną grubą warstwę drenażu na dnie.

Przypołudniki doskonale znoszą wysokie temperatury oraz suszę. Podczas długotrwałych okresów bez opadów można jest umiarkowanie podlewać.

Przypołudnik stokrotkowy - Mesembryanthemum criniflorum, syn. Dorotheanthus bellidiformis
Fot. Rob Hille, Public domain, Wikimedia Commons

Sadząc aptenie na rabacie warto zastosować nawóz mineralny do roślin kwitnących. Natomiast przypołudniki w pojemnikach można nawozić raz w miesiącu płynnym nawozem również przeznaczonym dla roślin kwitnących.

Przypołudnik, aptenia - zimowanie

Jeżeli chcemy przezimować aptenie to jesienią należy przenieść donice do widnych pomieszczeń o temperaturze ok. 10-15°C. W cieplejszych rejonach kraju można także spróbować przezimować przypołudniki rosnące w gruncie. W tym celu już jesienią trzeba postawić nad roślinami daszek, żeby zabezpieczyć je przed opadami. Przed nadejściem mrozów zaś okryć przypołudniki stroiszem lub zimową agrowłókniną.

Przypołudnik, aptenia - rozmnażanie

Przypołudniki można rozmnażać przez sadzonki pędowe oraz przez nasiona. Najłatwiej rozmnożyć je wegetatywnie. W tym celu pod koniec września należy przenieść rośliny do jasnego pomieszczenia o temperaturze ok. 10-15°C w którym spędzą zimę. Wiosną przygotowuje się sadzonki pędowe aptenii o długości ok. 10-15 cm i umieszcza w naczyniu z wodą lub w doniczkach z ziemią do sadzonkowania. Zahartowane, młode rośliny można posadzić na zewnątrz pod koniec maja.

Przypołudnik, aptenia - kiedy wysiewać

Nasiona przypołudnika wysiewamy pod osłonami od lutego do początku kwietnia. Zapewniamy im dużo świata i przykrywamy szkłem lub folią - nasiona kiełkują w temperaturze 16-18°C. Często wietrzymy. Gdy siewki wytworzą 2-3 liście właściwe pikujemy je do pojedynczych doniczek. Rozmnażanie aptenii z nasion w naszych warunkach niezbyt dobrze się udaje, gdyż siewki są często porażane przez choroby grzybowe.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

Opracowano na podstawie:
1. J. Mayer. Rośliny balkonowe, Wydawnictwo Hachette Livre Sp. z o. o., Warszawa 2005, s. 92;
2. U. Puczel, Niezawodne jednoroczne w Działkowiec 5/2011, s. 4-7.