Mech chrobotek reniferowy - właściwości, jak dbać, jak rozmnażać

Chrobotek reniferowy, określany powszechnie jako mech chrobotek, jest w rzeczywistości porostem powstałym w wyniku symbiotycznej relacji między grzybami i glonami. Na bazie mchu chrobotka tworzy się atrakcyjne dekoracje, takie jak zielone ściany, obrazy i kompozycje. W tym artykule wyjaśniamy do czego służy mech chrobotek, jakie ma właściwości dekoracyjne i jak o niego dbać. Zobacz jak zrobić zieloną ścianę z mchu!

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. depositphotos

Mech chrobotek - jak wygląda

Mech chrobotek to nazwa handlowa chrobotka reniferowego (Cladonia rangiferina), który jest porostem z rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae). Chrobotek reniferowy naturalnie występuje prawie na całym świecie. W Polsce porost wchodzi w skład zespołów roślinnych zwanych borem chrobotkowym. Gatunek ten jest w naszym kraju objęty częściową ochroną - nie wolno go pozyskiwać z siedlisk naturalnych oraz niszczyć.

Chrobotek reniferowy tworzy rozgałęziającą się, krzaczastą plechę w kolorze szarym lub popielatym, dorastającą do kilkunastu centymetrów wysokości. Gatunek ten jest podobny do innych chrobotków występujących w naszym kraju: łagodnego, najeżonego i chrobotka leśnego.

Warto wiedzieć!
Szacuje się, że porosty pokrywają około 6% powierzchni ziemi. Organizmy te powstają w wyniku symbiozy samożywnych glonów z cudzożywnymi grzybami. Grzyby dostarczają związki mineralne i wodę, podczas gdy glony zapewniają substancje pokarmowe powstające w wyniku fotosyntezy. Dzięki tej symbiotycznej relacji chrobotek reniferowy jest bardzo odporny i może przetrwać długie okresy bez wody.

Mech chrobotek - właściwości

Właściwości porostów już od czasów starożytnych były wykorzystywane do produkcji perfum i barwników oraz środków zwalczających owady i groźne drapieżniki. Porosty zajmują też od wieków znaczące miejsce w medycynie ludowej wielu narodów.

Właściwości lecznicze chrobotka reniferowego wykorzystuje się w leczeniu chorób układu pokarmowego oraz moczowego i do leczenia stanów zapalnych skóry. Chrobotek zawiera wiele substancji o działaniu antyoksydacyjnym, które pomagają wzmocnić układ odpornościowy i chronić organizm przed chorobami cywilizacyjnymi.

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. Carly Anderson Stewart, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne mech chrobotek wspomaga leczenie chorób dróg oddechowych, takich jak astma czy zapalenie oskrzeli. Współczesne badania wykazały, że chrobotek reniferowy hamuje zdolność komórek nowotworowych do namnażania się oraz może służyć do opracowywania nowych rodzajów antybiotyków.

Chrobotek reniferowy współcześnie jest bardzo często wykorzystywany do celów zdobniczych - impregnowany i farbowany na różne odcienie zieleni mech chrobotek stanowi element zielonych ścian, obrazów oraz różnych kompozycji. Mech chrobotek nie tylko efektownie wygląda, ale także pochłania z powietrza wilgoć. Dzięki temu może stanowić ozdobę kuchni i łazienki.

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. depositphotos

Mech chrobotek - rozmnażanie

Chrobotek reniferowy, jak każdy porost, rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie przy pomocy:

• wyrostków składających się ze strzępek grzybów i komórek glonów,
• urwistków, czyli pojedynczych komórek glonów otoczonych przez fragment grzybni,
• rozpad plechy.

Jeżeli mieszkamy w wyjątkowo czystym rejonie i mamy w ogrodzie chrobotka reniferowego najlepiej jest rozmnożyć go pobierając fragment plechy i sadząc go w wybranym miejscu.

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. Bien52, CC BY 2.5, Wikimedia Commons

Do czego służy mech chrobotek

Mech chrobotek nie nadaje się uprawy w pomieszczeniach, ponieważ temperatury panujące w naszych domach nie będą wystarczająco niskie, aby porost mógł się rozwijać.

W celach dekoracyjnych można wykorzystać mech chrobotek zaimpregnowany gliceryną - tak zakonserwowany chrobotek może wytrzymać nawet od 10 do 15 lat. Barwiony na różne odcienie zieleni chrobotek reniferowy służy do tworzenia zielonych ścian oraz dekoracji z wykorzystaniem kawałków drewna lub korzeni. Impregnowanym mchem można także wypełniać szklane kule oraz naczynia ceramiczne.

Dekoracja wykorzystująca mech chrobotek
Fot. SiberianJay, CC BY 2.5, Wikimedia Commons

Jak zrobić zieloną ścianę z mchu

Przygotowanie zielonej ściany z mchu chrobotka rozpoczynamy od zakupu odpowiedniej ilości mchu oraz kleju florystycznego na gorąco wraz z pistoletem lub kleju uniwersalnego. Żeby gęsto pokryć powierzchnię potrzebujemy około 8 kg mchu na 1 m² powierzchni.

Powierzchnia, na której będziemy przyklejać chrobotka, musi być porowata, dlatego tworząc zieloną ścianę najpierw montujemy na niej sklejkę lub płytę korkową. Następnie przy pomocy kleju starannie pokrywamy całą powierzchnię mchem.

W podobny sposób możemy stworzyć także zielone obrazy z wykorzystaniem mchu, kawałków kory, plastrów drewna i szyszek.

Zielony obraz z wykorzystaniem mchu chrobotka
Fot. depositphotos

Mech chrobotek - jak dbać

Mech chrobotek, wykorzystywany do tworzenia zielonych ścian lub innych kompozycji, jest zaimpregnowany w taki sposób, żeby jego funkcje życiowe ustały. Dlatego chrobotek nie potrzebuje słońca. Doskonale sprawdzi się w każdym pomieszczeniu, także w łazience.

Panująca w naszych mieszkaniach wilgotność na poziomie 40-60% całkowicie wystarcza by mech ładnie wyglądał. Podczas letniej fali upałów można ustawić w pobliżu chrobotka nawilżacz powietrza lub przenieść kompozycję z mchu na kilka godzin do łazienki, żeby mech odzyskał naturalny wygląd. Impregnowanego mchu nie należy podlewać ani zraszać, ponieważ wraz z kroplami wody spływają barwniki oraz substancje utrwalające chrobotka.

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. Vitko123, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Mech chrobotek nie wymaga żadnej pielęgnacji, ale może blaknąć lub usychać, gdy jest wystawiony na działanie słońca lub umieszczony jest zbyt blisko grzejników.

Mech ozdobny do ogrodu

Co prawda chrobotek reniferowy teoretycznie może rosnąć w naszym klimacie, ale wyhodowanie go jest bardzo trudne. Chrobotek reniferowy wymaga dość niskich temperatur, wysokiej wilgotności i bardzo czystego powietrza. Niemal wszystkie składniki odżywcze chrobotek pobiera z powietrza i dlatego nie utrzyma się na obszarach o wysokim zanieczyszczeniu - w miastach, przy drogach czy zakładach przemysłowych.

Alternatywą dla chrobotka reniferowego w ogrodzie może być prawdziwy mech, który nie tylko efektownie wygląda, ale także pochłania z atmosfery znaczne ilości dwutlenku węgla, pomaga w zatrzymywaniu wilgoci w glebie oraz w jej schładzaniu.

Mech chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Fot. Vitko123, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Pamiętajmy, że nie wolno nam pobierać mchu z lasu. Sadzonki możemy kupić w sklepach ogrodniczych lub pobrać z omszałego trawnika, parku lub starych, omszałych kamieni. Fragmenty mchu układamy na oczyszczonej ziemi, podlewamy i dociskamy do podłoża na przykład przy pomocy desek. Obciążenie pozostawiamy na kilka dni, żeby mech zdążył przytwierdzić się do podłoża za pomocą chwytników.

Jeżeli chcemy wyhodować mech na murkach lub kamieniach najpierw powierzchnię smarujemy jogurtem lub maślanką a następnie roztartym mchem. Można także przygotować mieszankę do smarowania powierzchni blendując mech z maślanką lub kefirem i dodatkiem hydrożelu. Przy pomocy takiej mieszanki możemy tworzyć na murach eko graffiti lub zielone murale.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Mech w ogrodzie. Jak pozbyć się mchu?
• Zielone fugi - mech i trawa między kostką brukową
• Karmnik ościsty zamiast trawy w ogrodzie. Uprawa, odmiany, rozmnażanie

Opracowano na podstawie:
1. A. Matwiejuk, Porosty i ich właściwości lecznicze w Kosmos 1-2/2008, s. 85-91;
2. G. Okołów, Porosty w Echa Leśne 4/2014, s. 21-23.