Jastrun właściwy, złocień właściwy. Zastosowanie i uprawa
Jastrun właściwy, określany też jako złocień właściwy albo margaretka, ma białe kwiaty z żółtym, płaskim środkiem. Jest pospolitą, niewymagającą i odporną na suszę byliną łąkową, którą można uprawiać także w ogrodzie. Często wchodzi w skład nasion łąk kwietnych. Sprawdź jak wygląda uprawa jastrunu właściwego i czym różni się on od rumianku. Dowiedz się również jakie są właściwości lecznicze jastrunu właściwego i jakie może on mieć zastosowanie.
Jastrun właściwy, złocień właściwy - Leucanthemum vulgare, Chrysanthemum leucanthemum
Fot. Cbaile19, CC0, Wikimedia Commons
Jastrun właściwy, złocień właściwy - występowanie
Jastrun właściwy lub inaczej złocień właściwy (Leucanthemum vulgare, Chrysanthemum leucanthemum) należy do rodziny astrowatych (Astraceae), czyli tej samej, do której przynależą dobrze znane ogrodnikom astry i chryzantemy.
Jastrun właściwy rośnie w całej Polsce na suchych łąkach, skrajach lasu, widnych zaroślach ale też na terenach ruderalnych i przy drogach. Naturalny obszar występowania tej rośliny obejmuje dużą część Europy, Turcji i Kaukazu. Złocień właściwy rozprzestrzenił się też w innych rejonach, poza obszarem jego naturalnego występowania, np. w USA, gdzie margaretkę uznano za gatunek inwazyjny.
Jak wygląda jastrun właściwy
Kłącze margaretki jest krótkie, u starszych roślin rozgałęzione. Wyrastają z niego odziomkowe, nierówno ząbkowane, łopatkowate liście na długich ogonkach. Liście jastrunu mają około 10 cm długości. Wiosną wyrastają z nich zwykle pojedyncze, wzniesione pędy kwiatowe o długości do 100 cm, na których są piłkowane liście bez ogonków, obejmujące łodygę głębokim wcięciem.
Jastrun właściwy, złocień właściwy - Leucanthemum vulgare, Chrysanthemum leucanthemum
Fot. Tigran Mitr am, CC0, Wikimedia Commons
Jastrun właściwy kwitnie od czerwca do lipca, czasem nawet do sierpnia. Kwiatostan nazywany jest koszyczkiem i osiąga do 4-6 cm średnicy. Składa się z białych, języczkowych kwiatów na zewnątrz oraz żółtych, rurkowatych wewnątrz. Kwiaty rurkowe rozwijają się stopniowo, począwszy od brzegu tarczy kwiatostanu. Języczkowe kwiaty grzbieciste posiadają słupek, natomiast nie mają pręcików.
Jastrun właściwy - właściwości i zastosowanie
Jastrun często uprawiany jest w ogrodach, choć może być ekspansywny. Najlepiej będzie się prezentował posadzony w większych grupach w ogrodach naturalistycznych i jako element łąki kwietnej. Sprawdzi się także jako kwiat cięty i element kompozycji florystycznych, ponieważ długo zachowuje ładny i świeży wygląd. Warto też wiedzieć, że ostatnio dużą popularnością cieszy się margaretka na pniu, czyli forma złocienia zaszczepiona na podkładce tworzącej wolny od gałązek pieniek. Dzięki temu zabiegowi uzyskuje się miniaturowe drzewko z atrakcyjną kwitnącą koroną, którą zazwyczaj utrzymuje się w formie kulistej.
Jastrun właściwy, złocień właściwy - Leucanthemum vulgare, Chrysanthemum leucanthemum
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons
Dawniej jastrun właściwy zastosowanie znalazł w medycynie ludowej i do czasów obecnych używa się go w ziołolecznictwie. Najwięcej substancji leczniczych znajduje się w koszyczkach kwiatowych i górnej części pędów złocienia właściwego.
Jastrun zawiera w swoim składzie związki chemiczne, które mają działanie zwalczające pasożyty i owady. Prawdopodobnie ze względu na te właściwości jastrun na łąkach zjadany jest przez zarobaczone zwierzęta gospodarskie (np. owce). Jastrun ma również działanie moczopędne i stosowany jest przy leczeniu niestrawności.
Jastrun wysiewany na łąkach nie ma wartości pastewnej ale jest rośliną przyciągającą owady, głównie błonkówki.
Jastrun właściwy a rumianek
Jastrun właściwy niektórym przypomina duży rumianek albo dużą stokrotkę. Przy bliższym przyjrzeniu się można jednak dostrzec sporo różnic.
Jastrun właściwy (po lewej) i rumianek pospolity (po prawej)
Fot. Różni autorzy, Public domain, Wikimedia Commons
Jak odróżnić jastrun właściwy od rumianku:
- Zarówno jastrun jak i rumianek mają kwiatostany z żółtym środkiem i białymi płatkami. Kwiaty jastrunu są jednak większe niż u rumianku a ich środek jest płaski;
- U rumianku po przekwitnięciu żółte środki stają się bardzo wypukłe. U jastrunu pozostają płąskie.
- Kwiaty rumianku przyjemnie pachną, zaś jastrunu nie;
- Liście jastrunu są ząbkowane i niepodzielone o kształcie łopatkowato-jajowatym a liście rumianku są podzielone i przypominają koperek.
Jastrun właściwy, złocień właściwy - uprawa
Jastrun właściwy najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym do półcienistego. Jest rośliną o małych wymaganiach glebowych. Uprawa jastrunu udaje się na każdej przeciętnej, przepuszczalnej glebie ogrodowej, np. piaszczysto-gliniastej. Roślina ta nie wymaga nawożenia ale na wiosnę ziemię, na której rośnie jastrun, można wzbogacić kompostem.
Warto wiedzieć!
Zbyt żyzne i bogate w azot podłoże może spowodować, że jastrun będzie miał więcej liści a mniej kwiatów.
Złocienie właściwe to rośliny odporną na suszę (szczególnie na stanowiskach naturalnych) i nie lubią zastoisk wody. W ogrodzie jednak podczas przedłużającej się suszy warto jastruny umiarkowanie podlewać. Jastrun jest wytrzymały na niskie temperatury (strefa mrozoodporności roślin 5).
Jastrun właściwy, złocień właściwy - Leucanthemum vulgare, Chrysanthemum leucanthemum
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons
Jastrun właściwy, złocień właściwy - przycinanie
Przekwitnięte kwiatostany jastrunu powinno się usuwać. Jesienią całą roślinę przycina się przy ziemi, co ułatwia utrzymanie czystości na grządce. Na wiosnę jastrun odrośnie.
Jastrun właściwy, złocień właściwy - rozmnażanie
Jastrun właściwy można rozmnożyć za pomocą nasion lub przez podział kępy.
Nasiona złocienia właściwego wysiewa się w kwietniu i maju do gruntu. Kiełkują w okresie do 3 tygodni. Często występuje też samosiew.
Kępy jastrunu dzielimy wiosną lub jesienią, po kwitnieniu. Warto to robić co kilka lat, ponieważ stare kępy nie wyglądają atrakcyjnie i słabiej kwitną. Oddzielamy pojedyncze rozetki liści z fragmentem kłącza i sadzimy je od razu na miejsce stałe lub do doniczek.
Warto wiedzieć, że jastrun właściwy bywa ekspansywny i rozmnażając się, może wypierać bardziej wartościowe rośliny. W naturze nasiona jastruna roznoszone są przez zwierzęta roślinożerne lub rozwiewane przez wiatr.
Poznaj wszystkie sekrety uprawy bylin!
Byliny to wspaniałe rośliny wieloletnie o przepięknych kwiatach i kolorowych liściach. Jeżeli chcesz wybrać najpiękniejsze i najciekawsze byliny do swojego ogrodu oraz poznać wszystkie sekrety ich uprawy, koniecznie zajrzyj do książki Cudowny Świat Bylin.
Czytając tę książkę dowiesz się jak stworzyć cudowną, pełną uroku rabatę bylinową, która będzie zachwycać kolorami przez cały rok!
Znajdziesz tu opisy ponad 100 rodzajów bylin, wielu gatunków i odmian, które mogą zamienić Twój ogród w piękny raj pełen kolorowych kwiatów. Dowiesz się jak komponować byliny ze sobą oraz jak dobrać rośliny odpowiednie do gleby i warunków panujących w Twoim ogrodzie.
Ta niezwykła książka łączy w sobie encyklopedię z poradnikiem uprawy bylin. Na 344 stronach znajdziesz setki sprawdzonych rad, napisanych prostym, zrozumiałym językiem, 625 kolorowych zdjęć i aż 187 rysunków, stanowiących doskonałą ilustrację do części poradnikowej.
Spraw, aby rabata bylinowa stała się wizytówką Twojego ogrodu :-)
Monika Chwała
Przeczytaj również:
- Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
- Motyle w ogrodzie. Kwiaty i krzewy wabiące motyle
- Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
- Byliny na słońce długo kwitnące
- Byliny na słońce i suszę
Opracowano na podstawie:
1. D. Aichele, M. Golte-Bechtle, Jaki to kwiat? PWRiL, Warszawa 1984, s. 56;
2. D. Gayówna, Rośliny łąk, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988, s. 140-141.
