Budki lęgowe dla ptaków. Kiedy wieszać i jak czyścić?

Budki lęgowe to doskonały sposób aby do ogrodu zaprosić owadożerne ptaki, które pomogą nam w walce ze szkodnikami roślin. Budki mogą stanowić nie tylko miejsce gniazdowania ptaków ale też zapewnić im schronienie na zimę. Aby budka lęgowa spełniała swoje zadanie musi jednak zostać powieszona w sposób zapewniający ptakom bezpieczeństwo, a także czyszczona raz w roku. Wyjaśniamy jak i kiedy wieszać budki lęgowe dla ptaków, a także kiedy jest najlepszy czas na czyszczenie budek lęgowych.

Budka lęgowa dla ptaków
Fot. pixabay

Budki lęgowe - rodzaje

Budka lęgowa dla ptaków, czasem określana też jako skrzynka lęgowa, to konstrukcja wykonana zazwyczaj z drewna, w której ptaki mogą się gnieździć. Budki mogą się różnić kształtami, wymiarami i wielkością otworu wlotowego. Wymiary te powinny być dostosowane do potrzeb konkretnych gatunków ptaków (budka lęgowa dla sikorek, budka lęgowa dla jaskółek) lub ich grup (np. budka lęgowa dla ptaków małych lub budka lęgowa dla ptaków większych). Najlepiej wieszać budki odpowiednie dla gatunków ptaków spotykanych w sąsiedztwie ogrodu. Tylko wówczas będzie z nich pożytek.

Spotykane są także inne budki lęgowe, np. dla nietoperzy lub dla szerszeni.

Jaka budka lęgowa jest najlepsza?

Budki lęgowe dla ptaków powinny być wykonywane z nieheblowanych desek o grubości 2-3 cm (zwykła sklejka i płyty wiórowe się nie nadają, gdyż z czasem będą namakać i budka się rozpadnie).

Każda budka powinna mieć otwór wlotowy, umożliwiający ptakom dostanie się do środka, a także pochyły daszek chroniący otwór wlotowy przez zacinającym deszczem. Konieczna jest też możliwość otwierania budki lęgowej celem jej wyczyszczenia.

Zdania ekspertów co do tego, która część budki powinna się otwierać są podzielone. Na pewno kiepskim rozwiązaniem jest otwierany daszek, bo wówczas ciężko wydostać zanieczyszczenia z wnętrza budki, a dostęp jest utrudniony szczególnie, gdy sięgamy do budki wiszącej dość wysoko. Najłatwiej dostać się do budki, gdy jest otwierane dno ale wówczas istnieje ryzyko przypadkowego wypadnięcia gniazda zajętego przez ptaki, gdy mechanizm zatrzaskowy ulegnie awarii. Najlepszym rozwiązaniem wydaje się zatem otwierana ściana boczna budki, co zapewnia łatwy dostęp do jej wnętrza i minimalizuje ryzyko przypadkowego otwarcia w okresie lęgowym.

Budka lęgowa dla ptaków
Fot. pixabay

Otwór wlotowy do budki lęgowej powinien być umieszczony w miarę wysoko aby drapieżniki nie mogły sięgnąć gniazda. Nie powinien jednak znajdować się tuż pod daszkiem budki. Dla małych ptaków zalecana jest odległość otworu wlotowego od dachu około 2-4 cm, zaś dla większych nawet 6-10 cm. Średnica otworu wlotowego również powinna być dostosowana do potrzeb wybranych ptaków. Dla sikorek, dzięciołów, mazurków, szpaków, kowalików, muchołówek czy wróbli średnica ta może wynosić od 3-5 cm.

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zabezpieczenie otworu wlotowego w postaci metalowej nakładki. Dzięki temu unikniemy uszkodzenia tej części budki przez dzięcioły.

Niewskazany jest natomiast patyczek pod otworem wlotowym, na którym ptaki wprawdzie lubią przysiadać, ale i bez niego sobie poradzą. Patyczek niestety ułatwia dostęp do wnętrza budki drapieżnikom. Zamiast patyczka, ważne jest natomiast aby drewno, z którego wykonana jest budka, było na tyle chropowate by ptak mógł się wbić pazurkami (dlatego budki lęgowe wykonuje się z desek nieheblowanych).

Budka lęgowa dla ptaków
Fot. pixabay

Kiedy wieszać budki lęgowe dla ptaków?

Z zasady budki lęgowe należy wieszać przed rozpoczęciem sezonu lęgowego, czyli do 15 marca. Jeżeli już wybieramy termin powieszenia budki na przedwiośniu, warto jednak zrobić to w lutym, gdyż niektóre ptaki szukają miejsc lęgowych nieco wcześniej. Najlepiej zaś zawiesić nowe budki lęgowe już jesienią - w październiku lub listopadzie, gdyż niektóre ptaki, jak np. szpaki, wyszukują przyszłych miejsc lęgowych już w tym okresie. Budki lęgowe zawieszone na jesieni mogą też dla ptaków stanowić schronienie zimowe.

Jak wieszać budki lęgowe dla ptaków?

Budki lęgowe wiesza się zazwyczaj na drzewach, ścianach budynków lub przy strychach stodół i domów. Budki lęgowe najlepiej wieszać od strony południowej, zaś przypadku wieszania na pniach drzew - zawiesić je na wysokości 3-4 metrów. Z jednej strony budki powinny być na tyle wysoko aby utrudnić dostęp drapieżnikom, z drugiej strony po wejściu na drabinę powinniśmy mieć możliwość sięgnięcia budki w celu jej wyczyszczenia lub poprawienia zamocowania.

Budka lęgowa powinna być zawieszona pionowo lub lekko pochylona ku przodowi (aby deszcz nie zalewał gniazda). Bardzo ważne jest aby budka dla ptaków była zamontowana stabilnie - w żadnym wypadku nie może się kołysać ani ulegać drganiom. Do drzew budki przybija się za pomocą gwoździ. Aby budka trzymała się stabilnie, warto wbić co najmniej 4 gwoździe - dwa od dołu i dwa od góry.

Pamiętajmy też aby miejsce zamontowania budki lęgowej było w miarę możliwości niedostępne dla drapieżników (np. brak gałęzi drzew w bezpośrednim sąsiedztwie budki). Wskazane jest też miejsce zaciszne, osłonięte od wiatru i lekko zacienione (wystarczy cień rzucany przez liście drzewa). Unikajmy umieszczania budek w miejscach licznego przebywania ptaków, np. przy karmnikach lub poidełkach. Ptaki wolą gnieździć się w miejscach odosobnionych. Z tego względu też budka dla ptaków w ogrodzie powinna wisieć jak najdalej od miejsc, w których często przebywają ludzie.

Czyszczenie budek lęgowych

Czyszczenie budek lęgowych jest konieczne z 2 powodów:

• w pozostałościach gniazd z łatwością mogą się gromadzić pasożyty zagrażające ptakom - bakterie, grzyby, pchły, wszoły, czy nawet kleszcze,
• gdy nowe gniazda są budowane na pozostałościach starych gniazd, z czasem się nawarstwiają, w budce robi się mało miejsca, a gniazda sięgają coraz wyżej, zbyt blisko otworu wlotowego, przez co pisklęta stają się łatwym łupem dla drapieżników.

Kiedy czyścić budki lęgowe?

Budki lęgowe należy czyścić raz w roku. Zgodnie z obowiązującymi przepisami budki lęgowe można czyścić w okresie od 16 października do końca lutego, czyli poza okresem lęgowym ptaków. W pozostałym okresie budka jest traktowana jako siedlisko i podlega prawnej ochronie.

Najlepiej jednak czyścić budki lęgowe już na jesieni (pod koniec października lub w listopadzie), dzięki czemu będą stanowiły bezpieczne schronienie także dla ptaków zimujących.

Czyszczenie budki lęgowej
Fot. depositphotos

Nie należy się jednak nadmiernie spieszyć i ryzykować czyszczenia budki we wrześniu lub w pierwszej połowie października. Nie tylko ze względu na prawną ochronę budek w tym okresie i ryzyko otrzymania mandatu ale też ze względu na możliwość napotkania w budce os i szerszeni, które o tej porze roku mogą być bardzo agresywne.

Warto wiedzieć!
Z czyszczenia budki lęgowej należy zrezygnować, jeśli znajdujące się w niej gniazdo składa się z dużej ilości piór. Może być to bowiem gniazdo zimowe mazurka. Zgromadzone w budce pióra tworzą dla tego ptaka dodatkowe zabezpieczenie przed chłodem. Nie czyścimy też budek zamieszkiwanych przez innych lokatorów niż ptaki, np. orzesznice, myszy lub nietoperze.

Jak czyścić budki lęgowe?

Do czyszczenia budek lęgowych przystępujemy zawsze w rękawicach ochronnych. Po pierwsze aby się nie skaleczyć i nie wbić sobie drzazgi, a po drugie aby skóra dłoni nie miała kontaktu z zanieczyszczeniami i ewentualnymi pasożytami znajdującymi się w budce lęgowej.

Pozostałości gniazd można wyjąc z wnętrza budki za pomocą dłoni lub miniaturowych grabek. Drobniejsze pozostałości usuwamy za pomocą szczotki. Aby dokładnie doczyści i zdezynfekować wnętrze budki, można je wymyć wodą z dodatkiem spirytusu. Nie wolno natomiast używać detergentów, których zapach może stanowić przeszkodę do zasiedlenia budki przez ptaki.

Czasem stosuje się też zabieg opalania wnętrza budki po wcześniejszym skropieniu denaturatem. Ta metoda zapewni 100% pewność, że wnętrze budki zostało odpowiednio zdezynfekowane.

Podczas czyszczenia budki lęgowej sprawdźmy też jej stan techniczny, czy nigdzie nie pęka i czy jest stabilnie zamocowana. W razie potrzeby trzeba dokonać napraw. Pamiętajmy przy tym, że poza otworem wlotowym w budce lęgowej nie powinno być innych szczelin.

Przeczytaj również:

Dokarmianie ptaków zimą
Dokarmianie ptaków zimą pomaga naszym skrzydlatym przyjaciołom przetrwać mroźną i śnieżną zimę. Jeśli będziemy dokarmiać ptaki w ogrodzie, wiosną i latem odwdzięczą się nam zjadając szkodliwe owady. Ważne jest jednak aby ptaki dokarmiać odpowiednim pokarmem i w odpowiedni sposób. Więcej...

Ptaki w ogrodzie
Ptaki w ogrodzie lub na działce mogą być postrzegane zarówno jako nasi przyjaciele, np. sprzymierzeńcy w walce ze szkodliwymi owadami, jak i jako szkodniki naszych upraw, wyjadające nasiona i owoce. Oto jak okiełznać ptaki w ogrodzie aby cieszyć się z ich towarzystwa! Więcej...

Ochrona roślin przed zimą, mrozem i wiatrem
Gdy nastają chłodniejsze dni i jesień zbliża się ku końcowi szczególnego znaczenia nabiera ochrona roślin ogrodowych przed zimą, mrozem i wiatrem. Zwłaszcza gdy uprawiamy rośliny wrażliwe na niskie temperatury. Oto najlepsze sposoby na ochronę roślin przed zimą, mrozem i mroźnym wiatrem. Więcej...