Zające w ogrodzie. Jak odstraszyć zające i uratować obgryzione drzewo?

Zające w ogrodzie bywają uciążliwymi szkodnikami. Lubią obgryzać korę z drzewek owocowych, powodując znaczne szkody. Problem nasila się zimą, gdy zającom brakuje pokarmu w ich naturalnym środowisku. Aby uniknąć zniszczeń powodowanych przez zające, ogród warto odpowiednio zabezpieczyć przed tymi sprytnymi zwierzętami. Zobacz jak odstraszyć zające z ogrodu oraz, gdyby odstraszanie nie poskutkowało, jak uratować drzewo obgryzione przez zające.

Zając szarak w ogrodzie
Fot. depositphotos

Dlaczego zające niszczą ogród?

W poniższym artykule podpowiemy jak odstraszać zające i zniechęcić je do wizyt w ogrodzie. Zanim jednak omówimy sposoby ochrony ogrodu przed zającami, chcę zwrócić uwagę, iż pojawianie się zajęcy na naszych działkach w okresie zimowym zazwyczaj świadczy o tym, że w środowisku naturalnym brakuje dla nich pożywienia. Czasami to co znajdą zimą w naszym ogrodzie, ratuje im życie.

Dlatego oprócz zabezpieczania ogrodu przed zającami, warto też zastanowić się jak można zającom pomóc i czy np. nie warto by gdzieś w pobliżu, np. na skraju lasu, ustawić dla nich paśnika aby tam się posilały i nie wędrowały aż do naszych ogródków. Zające można dokarmiać od końca listopada do przełomu lutego i marca. Warto to robić szczególnie jeśli występuje gruba pokrywa śnieżna, bo wtedy zającom najciężej znaleźć pożywienie.

Pomocne dla zajęcy będą:

• snopy owsa,
• siano z koniczyny, seradeli i lucerny,
• warzywa, takie jak kapusta, jarmuż, marchew, buraki.

Nigdy jednak nie dokarmiaj zajęcy na terenie ogrodu, gdyż w uprawach czynią one wiele szkód. Nie ma żadnego sensu w przywabianiu zajęcy do ogrodu, gdyż potem bardzo ciężko się ich pozbyć. Zające dokarmiamy tylko w miejscach ich naturalnego występowania.

Najwięcej szkód w ogrodach zające wyrządzają w zimie
Fot. pixabay

Jak odstraszyć zające z ogrodu?

1. Właściwe ogrodzenie ogrodu

Aby zabezpieczyć ogród przed zającami niezbędne jest odpowiednie ogrodzenie. Powinno być ono odpowiednio wysokie, co najmniej 1,2 - 1,6 m. Powinno być również podmurowane. Fundament wykopujemy co najmniej 30 cm w głąb ziemi, tak aby zające nie mogły podkopać się po ogrodzeniem. Może również wkopać pod ziemię samą siatkę, na tą samą głębokość.

Ogrodzenie, które skutecznie ochroni ogród przed wizytą zająców, trzeba stworzyć z metalowej siatki o małych oczkach, aby zwierzęta nie mogły jej przegryźć ani przecisnąć się między drutami. Wykorzystać można np. siatkę leśną, popularnie stosowaną do ochrony plantacji ogrodniczych lub zwykłą siatkę ogrodzeniową z małymi oczkami.

2. Pastuch elektryczny

Ogród przez zającami można zabezpieczyć pastuchem elektrycznym. Jest to niskie (45 cm wysokości) ogrodzenie z drutów, które emituje impulsy elektryczne. Zające po zetknięciu z takim ogrodzeniem bardzo szybko uczą się, że dotknięcie przewodu wywołuje nieprzyjemne doznania i zaczynają go unikać. Takie ogrodzenie jest niegroźne dla zdrowia i życia zwierząt.

Pastuch elektryczny składa się z 4 poziomych drutów, rozpiętych na słupkach. Najniższy drut powinien znajdować się nie wyżej niż 7,5 cm nad ziemią. Źródłem zasilania elektrycznego pastucha może być akumulator elektryczny lub sieć elektryczna.

3. Repelenty

Innym sposobem odstraszenia zająców jest zastosowanie zapachowych środków odstraszających, czyli repelentów. Takie środki kupić można w większych centrach ogrodniczych lub zamówić w sklepach internetowych. W celu odstraszania zająców jesienią smaruje się preparatmi odstraszającymi pnie młodych (2-3 letnich) drzewek. Należy nakładać je na suchą korę, w bezdeszczowe dni i przy dodatniej temperaturze. Drzewka smarujemy do wysokości około 80-100 cm, czyli tak wysoko, jak mogą sięgać zające. Pokrywanie drzewek preparatem należy powtarzać co roku.

Zając w ogrodzie
Fot. pixabay

Wśród preparatów do smarowania lub malowania pni drzewek szczególnie polecamy HANTUS. Jest to farba do drzew, która jednocześnie spełnia 2 funkcje:

1. zapobiega obgryzaniu drzewek i sadzonek przez zwierzęta,
2. zabezpiecza drzewka przed pękaniem kory w wyniku mrozów.

Malowanie drzew preparatem HANTUS może zatem zastąpić tradycyjne bielenie drzew owocowych wapnem, a jednocześnie zabezpieczy drzewka przed obgryzaniem przez sarny, jelenie, zające i gryzonie. Przeciwko gryzoniom i zającom drzewka malujemy do wysokości 80-100 cm ale jeśli ma to być też ochrona przed sarnami i jeleniami, warto pomalować pnie drzewek wyżej - do wysokości 1,8 m.

Co ważne, HANTUS nie zawiera żadnych chemicznych trutek. Jest bezpieczny dla ludzi i środowiska.

Niektórzy ogrodnicy stosują bardziej domowy sposób na zające, a mianowicie zwykle mydła toaletowe. Mydła rozwieszają na drzewkach (w opakowaniach). Zapach mydła, kojarzący się zwierzętom z zapachem ludzi, pomaga utrzymać zające na dystans.

4. Odstraszanie dźwiękiem

Zające są z natury zwierzętami płochliwymi, reagującymi ucieczką na gwałtowny ruch i niespodziewany dźwięk. Wykorzystując tą cechę, możemy rozwiesić na płotach, drzewach lub krzewach szeleszczące torebki foliowe lub puszki, które w wyniki podmuchów wiatru będą hałasować i odstraszać zające. W sklepach dostępne są bardziej profesjonalne urządzenia emitujące takie odgłosy jak ludzkie kroki lub trzask łamanych gałązek. Wykorzystać można też pułapki hukowe. Urządzenia takie reagują na ruch i uruchamiają się w momencie, gdy zwierzę jest w pobliżu.

5. Osłony na drzewka

Mimo odpowiednich zabezpieczeń głodne zające mogą znaleźć drogę do ogrodu i zniszczyć rosnące w nich drzewka. Żeby ustrzec się przed taką sytuacją, pnie młodych drzewek można zabezpieczyć stosując osłonki na pnie drzewek. Taką osłoną może być plastikowa tuba, siatka metalowa lub plastikowa, gruba, perforowana folia, czy też chochoł ze słomy. Gdy zające nie będą mogły dostać się do pokarmu, zrezygnują i opuszczą ogród.

Osłonka chroniąca pień przed obgryzieniem
Fot. depositphotos

6. Poletka ogryzowe

Aby odciągnąć uwagę zająców do drzewek owocowych można założyć jesienią w ogrodzie tzw. "poletka ogryzowe". Tworzy się je np. ze ściętych gałęzi drzewek owocowych. Gałęzie rozkłada się na ziemi, w znacznej odległości od drzewek. Pełnią one funkcję karmika, z którego korzystać będą zające. Takie poletko można stworzyć również sadząc wokół płotu jarmuż. Zające mając zimą do wyboru zielone liście i łodygi jarmużu, zrezygnują z kory drzewek. Najlepiej wybierać odmiany jarmużu o długich i grubych łodygach, wtedy pokarmu dla zająców wystarczy na dłużej.

Jak uratować drzewo obgryzione przez zające?

Uszkodzone przez zające drzewo można uratować, pod warunkiem, że zabierzemy się do tego jak najszybciej. Jeżeli rany na pniu są niewielkie, wystarczy je dokładnie oczyścić, usuwając nożem martwą tkankę, a następnie odkazić ranę. Oczyszczone rany zamalowuje się farbą z dodatkiem środka Topsin M 500 SC. Do farby można dodać też repelent. Do leczenia ran na korze zastosować możemy bardziej profesjonalne środki dostępne w sklepach ogrodniczych, takie jak pasta Dendromal-2, która chroni rany przed wnikaniem patogenów i przyśpiesza gojenie. Innym środkiem zabezpieczającym rany jest Tervanol S - Wundbalsam, który tworzy tzw. sztuczną korę. Preparaty nanosimy za pomocą pędzla na suche, oczyszczone i wygładzone miejsce.

Mocno obgryzione przez zające pędy ścinamy skośnie tuż pod miejscem okorowania, a ranę po cięciu smarujemy maścią ogrodniczą. Jeżeli miejsce uszkodzenia znajduje się nad miejscem okulizacji, wówczas usuwamy całą uszkodzoną część pnia. Z odbijającego pędu formujemy nowy przewodnik i koronę. W prawdzie tracimy w ten sposób plony na dwa sezony, ale jest duża szansa na odratowanie cennej odmiany.

Jeżeli rany na pniu są bardzo rozległe, w celu ratowania drzewka możemy zastosować szczepienie mostowe. Polega ono na wszczepieniu nad i pod raną jednego lub kilku jednorocznych pędów. Wykorzystać do tego możemy odrosty, które wyrastają z dolnej części pnia lub zrazy.

Wierzchołek odrostu przycina się ukośnie na około 3 centymetry. Tuż nad raną robimy nacięcie w kształcie litery T i zaszczepiamy w nie wierzchołek odrostu. Miejsce szczepienia zabezpieczamy rafią lub folią do szczepienia i smarujemy maścią ogrodniczą.

W przypadku zrazu, pęd z obu stron ścina się w taki sam sposób, jak przy metodzie szczepienia przez stosowanie. W zależności od terminu, szczepienie nacięcia na korze robimy w inny sposób. Przed rozpoczęciem wegetacji korę nacinamy tak, aby pasowała dokładnie do nacięć na zrazie. W trakcie sezonu wegetacyjnego korę nacinamy w kształcie litery T. Zraz przymocowujemy ściśle do pnia z dwóch stron rany, obwiązujemy rafią i smarujemy maścią sadowniczą. W ten sposób powstaje "mostek", przez który po zrośnięciu będą swobodnie przepływać soki, omijając chorą część pnia, a drzewko z czasem zupełnie się zregeneruje. Ranę pod miejscem szczepienia dokładnie oczyszczamy i zasmarowujemy środkiem zabezpieczającym.



mgr inż. Agnieszka Lach

Zobacz także:

• Jak zabezpieczyć drzewka owocowe na zimę
• Dzik w ogrodzie. Jak odstraszyć dziki z działki
• Uszkodzenia mrozowe drzew. Jak zabezpieczyć uszkodzone drzewo?
• Szczepienie drzew owocowych - sposoby, terminy, podkładki