Passiflora, męczennica. Zastosowanie, uprawa, odmiany

Passiflora (Passiflora), zwana także męczennicą lub kwiatem Męki Pańskiej, to niezwykle ciekawe egzotyczne pnącze. Atrakcyjny wygląd i wszechstronne zastosowanie passiflory sprawiły, że coraz częściej pojawia się w naszych domach i ogrodach. Podpowiadamy jakie wymagania ma ta roślina, jak wygląda doniczkowa uprawa męczennicy oraz jakie gatunki i odmiany passiflory wybrać.

Passiflora, męczennica
Fot. pixabay

Passiflora (Passiflora) należy do rodziny męczennicowatych (Passifloraceae) obejmującej kilkaset gatunków, w tym pnącza, krzewy i drzewa. Znaczna część z nich w stanie naturalnym występuje w tropikalnych regionach Ameryki Północnej, Środkowej oraz Południowej. Dzięki hiszpańskim misjonarzom, którym passiflora przywodziła na myśl cierniową koronę Chrystusa, męczennica w XVIII wieku trafiła do Europy.

Jak wygląda passiflora, męczennica?

Występujące w uprawie gatunki passiflory to zimozielone pnącza, wspinające się po podporach przy pomocy czepnych wąsów. Liście, w zależności od gatunku są pojedyncze lub 3-5 klapowe, osadzone naprzemianlegle. W kątach liści wyrastają wąsy czepne. Największą ozdobą męczennicy są niezwykłe kwiaty o egzotycznej urodzie. Ich ciekawa budowa zachęca do odwiedzin motyle i pszczoły. Męczennica kwitnie od czerwca do września. Owoc stanowi jagoda, która u wielu gatunków passiflory jest jadalna.

Warto zwrócić uwagę na zjawisko mimikry u męczennic, czyli przystosowania się roślin w celach ochronnych. Zjawisko to polega na upodabnianiu się roślin do otoczenia.

Passiflora, męczennica - zastosowanie

Męczennice nie tolerują niskich temperatur, dlatego w naszych warunkach uprawiane są jako pnącza doniczkowe i mogą zdobić mieszkania, balkony czy tarasy. Poza walorami dekoracyjnymi męczennice mają też inne zastosowania.

Męczennica jadalna (Passiflora edulis) zwana marakują lub granadillą znana jest z niezwykle smacznych słodko-kwaśnych owoców o galaretowatej konsystencji i przyjemnym zapachu. Natomiast męczennica olbrzymia (Passiflora quadrangularis) tworzy duże, żółtawe owoce o białym, kwaskowatym smaku i niezwykle silnym aromacie. Jadalne owoce passiflory są nie tylko smaczne, ale zawierają także szereg dobroczynnych substancji. Poza białkiem, tłuszczami i węglowodanami dostarczają witaminy A i C oraz wapń, fosfor i żelazo.

Męczennica cielista (Passiflora incarnata), poza smacznymi owocami, ma również liczne właściwości lecznicze. Od dawna rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej stosowali wyciągi z passiflory, jako środek przeciwbólowy i uspokajający. Zawarte w nadziemnych częściach rośliny flawonoidy, alkaloidy, kumaryny, luteoiny i olejki eteryczne passiflory mają zastosowanie w leczeniu choroby Parkinsona, astmy, zapalenia oskrzeli i cukrzycy. Wspomagają także leczenie uzależnień od nikotyny, alkoholu, opioidów czy benzodiazepiny.

Ekstrakt z owoców męczennicy ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Działa odprężająco i łagodząco na skórę, chroni przed starzeniem. Olej z nasion passiflory w ponad 70% składający się z nienasyconych kwasów tłuszczowych wchodzi w skład kosmetyków regenerujących skórę suchą i dojrzałą.

Owoce męczennicy
Fot. pixabay

Passiflora, męczennica - uprawa

Passiflora preferuje stanowisko słoneczne, a podłoże żyzne i przepuszczalne. Zalecana temperatura uprawy passiflory latem mieści się w zakresie 20-25°C. W okresie od marca do października passiflora musi mieć stale wilgotną ziemię. Źle toleruje suche powietrze w mieszkaniu. Potrzebuje wilgoci i dlatego należy ją zraszać wodą 2-3 razy w tygodniu.

Zimą, gdy męczennica przechodzi w stan spoczynku, ograniczamy podlewanie i przenosimy roślinę do jasnego i chłodnego pomieszczenia. Temperatura uprawy męczennicy w okresie zimowym zależy od gatunku. Męczennica olbrzymia wymaga temperatury na poziomie 15-18°C, męczennica błękitna 8-12°C, a męczennica jadalna 8-10°C.

Wiosną stopniowo przyzwyczajamy passiflory do wyższych temperatur, przenosząc je do cieplejszego pomieszczenia, obficiej podlewamy oraz przycinamy pędy o połowę. Wraz z pojawieniem się młodych liści rozpoczynamy nawożenie passiflory. Co tydzień zasilamy rośliny nawozem wieloskładnikowym do roślin kwitnących lub biohumusem.

Latem możemy wystawić donicę z męczennicą na zewnątrz, na taras lub do ogrodu. Roślina wymaga podpory.

Przesadzanie passiflory warto wykonywać wiosną. Przesadzając męczennicę co roku zapewniamy jej doniczkę większą o 1-2 cm od poprzedniej. Możemy także poprzestać na corocznej wymianie wierzchniej warstwy ziemi.

Passiflora, męczennica
Fot. pixabay

Passiflora, męczennica - odmiany

Najczęściej uprawianym gatunkiem ozdobnym jest męczennica błękitna (Passiflora caerulea). To szybko rosnące pnącze zachwyca zarówno sercowatymi, 4-5 klapowymi, błyszczącymi liśćmi jak i wyrastającymi w kątach liści kwiatami. Kwiaty o oryginalnej budowie utrzymują się od lipca do września. Obecnie na rynku dostępne są ciekawe odmiany męczennicy błękitnej, różniące się głównie barwą kwiatów. Są to m. in.:

Męczennica błękitna 'Victoria' - wyjątkowa odmiana o intensywnych, ciemnoróżowych kwiatach pojawiających się we wrześniu i karbowanych, jasnozielonych liściach w kształcie serca. Osiąga długość do 2 m. Ozdobne są również okrągłe, pomarańczowe owoce.

Męczennica błękitna 'Lavender Lady' - silne, zimozielone pnącze o głęboko klapowanych, ciemnozielonych liściach. Późnym latem i jesienią pojawiają się jasnofioletowe kwiaty z zielonymi pylnikami. Kwiaty przekształcają się w owalne, pomarańczowe owoce.

Męczennica błękitna 'Blue Bouquet' - silne pnącze o dużych, 5-klapowych liściach. Bardzo obficie kwitnąca odmiana. Posiada efektowne, lekko pachnące, pudrowo niebieskie, gwiaździste kwiaty z purpurowymi oczkami i purpurowymi pylnikami. Kwiaty doskonale nadają się do cięcia. Owoce nie mają walorów dekoracyjnych.

Męczennica błękitna 'Constance Eliot' - to urocze pnącze o niezwykłych białych kwiatach. Podobnie jak inne passiflory ma ciemne, błyszczące, klapowane liście, a późnym latem rodzi jajowate, pomarańczowe owoce. Szybko rosnąca roślina doskonale nadaje się do obsadzania ścian od strony południowej lub zachodniej i jest łatwa w pielęgnacji.

Męczennica błękitna 'Clear Sky' - jest bardzo poszukiwana ze względu na duże niebiesko-białe kwiaty, które utrzymują się od połowy wiosny do późnego lata, roztaczają delikatny zapach. Przy ogrodzeniu, kratce lub pergoli, które będą stanowić podporę dla tego pięknego pnącza, można uzyskać wspaniałą, trwałą kompozycję.

Męczennica błękitna 'White Wedding' - jest szczególnie piękną nową odmianą, którą można nazwać naprawdę białą. Rozpoczyna kwitnienie pod koniec czerwca i może je kontynuować, aż do pierwszych przymrozków.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Sokołowska K., Egzotyczne pnącza. Passiflora w Mój Piękny Ogród 6/2019 s. 24;
2. Goller K. Passiflora w Działkowiec 4/2015 s. 20;
3. Tomczyk P., Męczennica-roślina użytkowa i symboliczna, Humanistyka i Przyrodoznawstwo 24, Olsztyn 2018 s. 423-434.

Przeczytaj również:

Co posadzić w donicach na tarasie? 7 doskonałych roślin tarasowych!
Rośliny w donicach na tarasie powinny kwitnąć jak najdłużej, być mało absorbujące i pięknie się prezentować. Oto 7 doskonałych roślin tarasowych, które długo kwitną i wspaniale się prezentują w donicach! Więcej...

Rośliny pnące do ogrodu
Pnącza to niezwykle piękna, wdzięczna i ważna grupa roślin, mogąca upiększyć nasz ogród. Ich bogactwo i różnorodność pozwalają na szerokie zastosowanie w ogrodowych kompozycjach. Możemy obsadzać nimi mury, ściany, płoty, pergole, kratki, skały, czy nawet pnie starych drzew. Więcej...

Rośliny balkonowe całoroczne
Całoroczne rośliny balkonowe to doskonały sposób na zimową nudę, a także wspaniałe tło dla roślin sezonowych kwitnących wiosną i latem. Oto 7 całorocznych roślin balkonowych, które świetnie się prezentują i są łatwe w uprawie. Więcej...