Zioła wieloletnie do ogrodu. Najpopularniejsze gatunki ziół

Zioła wieloletnie można zbierać każdego roku, bez ponownego wysiewania czy sadzenia ich w ogrodzie. Wystarczy zapewnić im odpowiednie miejsce uprawy i nieco o nie zadbać. Prezentujemy zioła wieloletnie do ogrodu, które są doskonałe także do uprawy w donicach na balkonie i tarasie. Oto najpopularniejsze gatunki ziół wieloletnich, które dobrze rosną w naszym klimacie!

Zioła wieloletnie
Fot. depositphotos

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), zwany też ziołem św. Jana, to bylina o wzniesionym pokroju, dorastająca do 1 m wysokości. Ma podłużne liście z prześwitującymi miejscami na blaszce (stąd nazwa), są to komórki z olejkami eterycznymi i żywicą.

Dziurawiec to zioło wieloletnie o cennych właściwościach leczniczych. Surowcem zielarskim są wierzchołki pędów dziurawca zbierane latem. Zioło to zawiera flawonoidy, hiperycynę, olejki eteryczne, kwasy organiczne, składniki mineralne i witaminy. Używane jest w leczeniu chorób wątroby, przewodu pokarmowego, ma działanie moczopędne i uspokajające, goi rany. Uwaga: podczas przyjmowania preparatów z dziurawcem nie wolno się opalać!

Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum
Fot. pixabay

Uprawa dziurawca zwyczajnego uda się na stanowisku ciepłym, słonecznym i przepuszczalnej, odchwaszczonej glebie. Zbiór ziela przeprowadza się w czasie kwitnienia dziurawca - od końca czerwca do września.

Estragon

Estragon (Artemisia dracunculus), określany też jako bylica estragon, jest byliną o wyprostowanych, drewniejących łodygach, wąskich liściach i żółtozielonych kwiatach. To wieloletnie zioło stosowane jest jako przyprawa - w kuchni wykorzystuje się świeże, mrożone i suszone liście estragonu. Jest on bogaty w kwasy organiczne, sole mineralne oraz witaminy A i C. Zalecany jest przy nadciśnieniu i miażdżycy. Sprawdza się jako zioło stosowane zamiast soli kuchennej.

Estragon, bylica estragon, draganek - Artemisia dracunculus
Fot. depositphotos

W zależności od odmiany, estragon może mieć smak gorzki (estragon rosyjski) albo smak anyżkowo-lukrecjowy (estragon francuski). Liście można zbierać przez cały sezon. Uprawa estragonu najlepiej udaje się na stanowisku słonecznym i osłoniętym z glebą żyzną i próchniczą. W okresie wzrostu to wieloletnie zioło wymaga podlewania a na zimę okrycia.

Hyzop lekarski

Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) zwany też świętym zielem to zielona krzewinka o aromatycznym zapachu i zwartym pokroju, dorastająca do 60 cm wysokości. Posiada kwiaty o niebieskim odcieniu i niewielkie, owalne liście.

Hyzop lekarski - Hyssopus officinalis
Fot. pixabay

To wieloletnie zioło znajduje zastosowanie jako przyprawa o dość ostrym smaku ale również jako roślina miododajna i ozdobna. Ziele hyzopu, zawiera m.in. olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, żywice i sole mineralne. Pomaga przy niestrawności, ma działanie rozkurczowe, wykrztuśne i uspokajające.

Uprawa hyzopu udaje się na stanowisku słonecznym i ciepłym z piaszczysto-gliniastą, przepuszczalną glebą, zasobną w wapń. Na zimę warto go zabezpieczyć.

Lawenda wąskolistna

Lawenda wąskolistna, inaczej lawenda lekarska (Lavandula angustifolia, syn. Lawandula officinalis) to zimozielona krzewinka o niebieskofioletowych kwiatach i szarozielonych, wąskich liściach. Cała roślina przyjemnie pachnie i dorasta do 60 cm.

Lawenda wąskolistna - Lavandula angustifolia
Fot. pixabay

Lawendę wykorzystuje się w ziołolecznictwie, w kuchni, w kosmetyce i jako roślinę ozdobną. Olejek eteryczny z lawendy zawiera flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, związki terpenoidowe i sole mineralne. To zioło wieloletnie ma działanie uspokajające, przeciwbólowe, antybakteryjne i łagodzące podrażnienia. Wykorzystywane jest przy bezsenności i chorobach układu pokarmowego. Lawenda używana jest też do odstraszania moli i komarów.

Wieloletnia lawenda preferuje miejsca ciepłe i słoneczne z glebą wapienną i przepuszczalną. W chłodniejszych regionach na zimę lawendę warto okryć.

Lebiodka pospolita, oregano

Lebiodka pospolita (Origanum vulgare) czyli oregano to zielna bylina o aromatycznych listkach i drobnych kwiatach barwy białej lub różowej. Dorasta do 50 cm wysokości.

Lebiodka pospolita, oregano - Origanum vulgare
Fot. pixabay

Lebiodka ma bardzo przyjemny zapach, wykorzystywana jest w kuchni jako przyprawa, w kosmetyce oraz w ziołolecznictwie. Liście tego wieloletniego zioła zbiera się przed kwitnieniem, można je suszyć i mrozić. Olejek eteryczny z oregano zawiera tymol, fitosterole, garbniki, sole mineralne i witaminy. Ma działanie antyseptyczne i uspokajające. Pomocne jest przy chorobach wątroby, nerek, infekcjach dróg oddechowych i przy problemach z trawieniem. Odstrasza też mole.

Oregano najlepiej rośnie na ciepłym i słonecznym miejscu z glebą przepuszczalną, suchą i ubogą.

Lubczyk ogrodowy

Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale) nazywany też maggi to wysoka bylina dorastająca do 2 m. Ma aromatyczne, ciemnozielone, powcinane liście i zielonożółte kwiaty. Liście lubczyku są doskonałym dodatkiem do wielu potraw, można je też mrozić i suszyć. Stosowane są w produkcji likierów.

Lubczyk ogrodowy - Levisticum officinale
Fot. depositphotos

W ziołolecznictwie wykorzystuje się kłącze i korzenie lubczyku, zawierające związki kumarynowe, polifenole, kwasy organiczne i sole mineralne. Mają działanie moczopędne, przeciwskurczowe, lekko uspokaja oraz pobudza wydzielanie soku żołądkowego, uważany jest za naturalny afrodyzjak.

Uprawa lubczyku najlepiej udaje się na stanowisku słonecznym i ciepłym, na glebie umiarkowanie wilgotnej i dość żyznej.

Melisa lekarska

Melisa lekarska (Melissa officinalis) to miododajna bylina o cytrynowym aromacie nazywana też rojownikiem. Dorasta do 60 cm wysokości. Ma ząbkowane liście i drobne, jasnożółte kwiaty.

Melisa lekarska - Melissa officinalis
Fot. pixabay

Liście melisy zawierają olejki eteryczne, garbniki, witaminy i minerały. Zbiera się je przed kwitnieniem. To zioło wieloletnie ma działanie uspokajające, jest pomocne przy nerwicach, bezsenności, stanach depresyjnych i niektórych chorobach układu pokarmowego. Wykorzystuje się je również w kuchni i w kosmetyce. Roślina może być także sadzona na rabatach w celach ozdobnych.

Melisa najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym lub półcienistym, ciepłym i osłoniętym od wiatru na glebie lekkiej i próchniczej.

Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa (Mentha piperita) zwana też miętą lekarską to bylina o orzeźwiającym zapachu. Dorasta do 80 cm wysokości i rozrasta się kłączami. Ma ząbkowane liście i liliowe kwiaty. Występuje w wielu odmianach o różnych smakach i aromatach.

Mięta pieprzowa - Mentha x piperita
Fot. depositphotos

Mięta zawiera olejki eteryczne (główny składnik to mentol), flawonoidy, rutynę, garbniki i witaminy. Ziele, olejek miętowy oraz mentol są wykorzystywane w ziołolecznictwie, kosmetyce oraz w kuchni. Używana jest przy dolegliwościach trawiennych, bólu żołądka, przy chorobach wątroby i układu oddechowego. Ma działanie antywirusowe i antybakteryjne, przeciwskurczowe, żółciopędne, goi też rany.

To wieloletnie zioło lubi glebę zasobną i wilgotną, najlepiej rośnie w miejscu lekko zacienionym.

Rozmaryn lekarski

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to zimozielona krzewinka o kamforowym zapachu, dorasta do ok. 70 cm wysokości. Rozgałęzione łodygi pokryte są wąskimi, od spodu omszonymi liśćmi. Kwiaty są bladoniebieskie, fioletowe lub białe.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis
Fot. freepics

Liście rozmarynu zawierają m.in.: olejki lotne, garbniki, flawonoidy, saponiny oraz di-terpeny. Stosuje się je przy dolegliwościach trawiennych, przeziębieniu, działają żółciopędnie i rozkurczowo, hamują rozwój bakterii. Młode pędy rozmarynu są doskonałą przyprawą do wielu dań.

Rozmaryn preferuje słoneczne i ciepłe stanowiska z podłożem ubogim, przepuszczalnym i zasobnym w wapń. To wieloletnie zioło najlepiej uprawiać w donicach i na zimowanie wnosić do pomieszczeń, ponieważ nie jest odporne na mróz.

Ruta zwyczajna

Ruta zwyczajna (Ruta graveolens) to bylina o drewniejących łodygach i żółtych kwiatach, dorastająca do 1 m. Pierzastosieczne liście oglądane pod światło prześwitują. To zioło wieloletnie ma zastosowanie w ziołolecznictwie i w kuchni. Suszone liście maja nieco gorzki smak. Zawierają olejek eteryczny, alkaloidy, flawonoidy, kumaryny i kwasy fenolowe. Ziele przyśpiesza trawienie, pobudza apetyt i działa moczopędnie i napotnie, korzystnie wpływa na układ krwionośny. Nie wolno jej podawać kobietom w ciąży.

Ruta zwyczajna - Ruta graveolens
Fot. depositphotos

Świeży sok ruty może wywołać podrażnienie skóry, dlatego prace pielęgnacyjne wykonuje się w rękawiczkach. Rutę uprawia się na stanowiskach słonecznych z glebą dość żyzną, przepuszczalną i zasadową. Wiosną jej pędy przycina się do zdrewniałej części.

Szałwia lekarska

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to rozgałęziony półkrzew, dorastający do 70 cm wysokości. Ma lancetowate, srebrzystoszare liście i fioletowoniebieskie kwiaty, cała roślina jest lekko owłosiona.

Szałwia lekarska - Salvia officinalis
Fot. pixabay

Liście szałwii zawierają olejki lotne, duże ilości garbników, gorycze, żywice i wit. C. Mają działanie grzybobójcze, bakteriobójcze, i przeciwzapalne. Napar z szałwii stosowany jest do płukania jamy ustnej, poprawia trawienie i wydzielanie żółci.

Szałwia ma także zastosowanie w kosmetyce i w kuchni. Świeże liście są bardziej aromatyczne od suszonych, maja korzenno-gorzki smak. Uprawa szałwii udaje się na miejscach suchych i słonecznych z glebą przepuszczalną i średnio żyzną.

Tymianek pospolity

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris), nazywany też macierzanką tymianek, czy tymiankiem właściwym to niska, zimozielona krzewinka dorastająca do 30 cm wysokości. Rozgałęzione pędy pokryte są drobnymi, aromatycznymi liśćmi. Miododajne kwiaty mają barwę różowofioletową.

Tymianek pospolity - Thymus vulgaris
Fot. depositphotos

Głównymi składnikami ziela są: olejek eteryczny, garbniki, flawonoidy, kwasy polifenolowe i gorycze. Tymianek ma działanie wykrztuśne, przeciwbakteryjne i ułatwiające trawienie. Napary z tymianku stosuje się do płukania jamy ustnej. Ma zastosowanie w kosmetyce i w kuchni.

To zioło wieloletnie wymaga stanowiska słonecznego, urośnie na każdej przepuszczalnej, przeciętnej glebie ogrodowej. Tymianek uprawiany w donicach zimujemy w pomieszczeniu.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Zioła jednoroczne. Najpopularniejsze zioła w ogrodzie
• Zioła dwuletnie. Przykłady, popularne gatunki ziół do ogrodu
• Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!

Opracowano na podstawie:
1. W. Olechnowicz-Stępień, E. Lamer-Zarawska, Rośliny lecznicze stosowane u dzieci, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986;
2. I. Gumowska, Pożywienie Twoim lekarstwem, Agencja Wydawnicza Come, Warszawa 1994;
3. B. Hlava, D. Lánská, Rośliny przyprawowe, PWRiL, Warszawa 1983;
4. P. Czikow, J. Łaptiew, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, PWRiL, Warszawa 1983.