Żonkil - jak wygląda, odmiany, uprawa

Żonkil jest jednym najwcześniej kwitnących narcyzów - już w kwietniu zachwyca delikatnymi, żółtymi kwiatami. Popularny żonkil jest mrozoodporny, nie ma dużych wymagań i może rosnąć 4-5 lat w tym samym miejscu. Dowiedz się jak wygląda żonkil oraz które odmiany żonkili warto sadzić. Poznaj także sekrety uprawy żonkili w ogrodzie oraz w doniczkach.

Żonkil - Narcissus jonquilla
Fot. David J. Stang, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Jak wygląda żonkil

Żonkil (Narcissus jonquilla) należy do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae) i rodzaju narcyz (Narcissus). W naturze można spotkać żonkile w Portugalii i Hiszpanii. Czysty gatunek jest rzadko dostępny. Popularne są natomiast odmiany mieszańcowe żonkila zaliczane do 7 grupy narcyzów (mieszańce jonquilla).

Niewielkie żonkile dorastają w czasie kwitnienia do 40-60 cm wysokości. Wiosną, w kwietniu i maju, z podziemnej cebuli wyrastają pędy kwiatostanowe, zwieńczone 2-6 niewielkimi kwiatami, najczęściej koloru żółtego. Charakterystyczne kwiaty żonkili składają się z okółka listków okwiatu oraz wewnętrznego przykoronka. Zielone liście żonkila są równowąskie i trawiaste.

Czy żonkile to narcyzy

Tak, żonkil (Narcissus jonquilla) jest narcyzem, a konkretnie jednym z gatunków należących do rodzaju Narcissus. Narcyzy dzielimy na jedenaście grup, a żonkile zaliczamy do grupy siódmej - mieszańce jonquilla. Podczas, gdy kwiaty większości „zwykłych” narcyzów wyrastają pojedynczo na pędzie, u żonkila może być od 2 do 6 kwiatów na jednym pędzie.

Żonkil - Narcissus jonquilla
Fot. A. Barra, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Czy żonkile są pod ochroną

Nie, żonkile w Polsce nie są objęte ochroną gatunkową. Te niewielkie narcyzy w naszym kraju nie występują w stanie naturalnym, dlatego też nie podlegają ochronie. Warto także wiedzieć, że inne gatunki narcyzów również nie podlegają ochronie gatunkowej na terenie Polski.

Co symbolizuje żonkil

Od czasów starożytnych ludzie przypisywali żonkilowi różne niezwykłe cechy i właściwości. W średniowieczu wierzono, że jeśli kwiat narcyza opadnie, gdy na niego patrzysz, oznacza to rychłą śmierć.

Współcześnie żonkil symbolizuje szczęście i dobrobyt, jest także postrzegany jako oznaka kreatywności, inspiracji i refleksji. Wręczenie komuś bukietu żonkili ma zapewniać powodzenie w miłości. W tradycji chrześcijańskiej żonkil symbolizuje odrodzenie i jest związany ze Świętami Wielkanocnymi.

Żonkile są także popularnym symbolem wspierania hospicjów. Co roku, każdej wiosny, na ulicach polskich miast i wsi pojawiają się wolontariusze wręczający żonkile osobom wspierającym hospicja. Celem akcji jest nie tylko kwesta na rzec hospicjów, ale też uwrażliwianie społeczeństwa na cierpienie i potrzeby drugiego człowieka.

Żonkil - Narcissus jonquilla 'Suzy'
Fot. Ryan Somma, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Czy żonkil jest trujący

Podobnie jak wszystkie narcyzy, żonkile zawierają trujący alkaloid - likorynę. Znajduje się ona we wszystkich tkankach, ale najwięcej likoryny zawierają cebule żonkili. Objawy zatrucia tym alkaloidem to przede wszystkim: mdłości, wymioty, bóle brzucha, duszności i zaburzenie pracy serca.

Żonkile są niebezpieczne nie tylko dla ludzi, ale także dla zwierząt - te urocze rośliny są trujące dla kotów, psów oraz zwierząt gospodarskich.

Zapamiętaj!
Należy pamiętać, że alkaloidy zawarte w cebulach żonkili przenikają do gleby. Dlatego nie należy sadzić tych kwitnących roślin cebulowych w sąsiedztwie warzyw oraz drzew i krzewów owocowych.

Żonkil - odmiany

Żonkile ze względu na wczesne kwitnienie są sadzone w ogrodach oraz w pojemnikach zdobiących balkony i tarasy. Najpiękniej wyglądają w grupach na trawnikach, gdzie tworzą barwne plamy. Oto niektóre z odmian żonkila polecanych do uprawy.

Żonkil 'Baby Moon' - to miniaturowa odmiana o intensywnym zapachu. Dorasta do 35 cm podczas kwitnienia. Ten delikatny żonkil tworzy 3-5 żółtych kwiatów na jednej łodydze. Odmiana jest polecana do uprawy w pojemnikach.

Żonkil 'Bell Song' - dorasta do 35 cm wysokości i tworzy niewielkie żółto-pomarańczowe kwiaty. Odmiana doskonale wygląda na rabacie i w doniczce.

Żonkil 'Martinette' - kwitnie w marcu i kwietniu kwiatami w intensywnym odcieniu żółtopomarańczowym. Odmiana dorasta do 35-40 cm wysokości i nadaje się na rabaty i do pojemników.

Żonkil - Narcissus jonquilla
Fot. Sabina Bajracharya, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Żonkil 'Pipit' - dorasta do 30-40 cm wysokości. Kwitnie w kwietniu kremowo-żółtymi, drobnymi kwiatami.

Żonkil 'Sweetness' - dorasta do 40-60 cm wysokości. W kwietniu zakwita pachnącymi kwiatami o intensywnym żółtym kolorze.

Żonkil - uprawa w ogrodzie

Żonkil najlepiej rośnie w pełnym słońcu lub lekkim cieniu. Gleba dla żonkila powinna być żyzna, wilgotna, dobrze przepuszczalna o odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego. Rok przed sadzeniem cebul warto ziemię pod żonkile zasilić obornikiem. W czasie wegetacji żonkile wymagają nawożenia mineralnego nawozami dedykowanymi roślinom cebulowym lub kwitnącym.

Jak sadzić żonkile w ogrodzie

Żonkile w ogrodzie sadzimy we wrześniu, żeby zdążyły się dobrze ukorzenić przed nadejściem zimy. Niewielkie cebule żonkili sadzimy na głębokość 10-15 cm, a dokładniej - na trzykrotną wysokość cebulki.

Sadzenie cebul żonkili rozpoczynamy od wykopania dołka, na którego dno wsypujemy nieco kompostu. Następnie sadzimy cebulę i przysypujemy ją ziemią.

Powierzchnię rabaty warto wyściółkować słomą, skoszoną trawą, trocinami, kompostem lub korą. Ściółkowanie pomoże uprościć pielęgnację, rzadziej będziemy musieli podlewać odchwaszczać i spulchniać glebę. Ściółka utrzyma w glebie wilgoć i zabezpieczy cebule w okresie zimowym.

Pielęgnacja żonkili w ogrodzie polega na odchwaszczaniu, delikatnym spulchnianiu ziemi oraz usuwaniu przekwitłych kwiatostanów. Żonkile uprawiamy 4-5 lat w tym samym miejscu, po czym cebule należy wykopać.

Żonkil - Narcissus jonquilla
Fot. Nasser Halaweh, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Żonkil - wykopywanie cebul

Po przekwitnięciu żonkili można pozostawić w ziemi cebule, z których w kolejnym roku wyrosną nowe rośliny. Co 2-3 lata musimy jednak je wykopać - odmłodzić i podzielić. Jeśli planujesz wykopać cebule żonkila musisz poczekać, aż jego liście zżółkną i zwiędną. Gdy to nastąpi możesz wykopać cebule. Po wykopaniu najpierw należy usunąć resztki pędów i liści a następnie wyrzucić chore i uszkodzone okazy. Pozostawione cebule należy oczyścić z suchych łusek, ułożyć w skrzynkach i umieścić w przewiewnym pomieszczeniu w temperaturze 20°C. Jesienią cebule nadają się do sadzenia.

Żonkil - uprawa w doniczce

Chociaż żonkile są uważane za rośliny ogrodowe, nie oznacza to, że nie można ich uprawiać w domu. Ważne jest, aby wybrać odpowiednią odmianę, a także zapewnić roślinom odpowiednią pielęgnację i już można cieszyć się widokiem i aromatem żonkili także w mieszkaniu.

Do uprawy w pojemnikach zaleca się wybór niskich odmian. Popularne odmiany żonkila uprawiane w doniczce to: 'February Gold', 'Golden Echo', 'Baby Boomer' lub 'Baby Moon'.

Żonkile uwielbiają ciepło i niezbyt mocne oświetlenie. Podlewanie roślin jest konieczne tylko wtedy, gdy wierzchnia warstwa gleby przeschnie, czyli średnio co 7-10 dni. W okresie kwitnienia roślina wymaga częstszego podlewania, a później - rzadszego. Kiedy liście żółkną, należy przerwać podlewanie.

Żonkil w czasie wegetacji potrzebuje nawozów azotowych i potasowych, a w okresie przed kwitnieniem - także fosforowych. W okresie tworzenia się pędów zaleca się nawożenie żonkili raz w tygodniu, gdy pojawiają się pąki - raz na 2-3 tygodnie. Warto jest do nawożenia stosować środki dedykowane roślinom kwitnącym.

Żonkil - Narcissus jonquilla
Fot. Salix, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Kiedy sadzić żonkile w doniczce

Żonkile w doniczce sadzimy w sierpniu i wrześniu. Do uprawy żonkili odpowiednia jest doniczka o wysokości do 15-30 cm z otworami w dnie. W jednej doniczce można sadzić kilka cebul. Cebulę żonkila należy umieścić tak by 1/3 wystawała z ziemi. Po posadzeniu cebul doniczki wynosimy do ciemnego pomieszczenia o temperaturze ok. 5-9°C. Ważne jest, aby w okresie pędzenia żonkili ziemia w doniczce nie wysychała - należy podlewać cebule co 10-14 dni.

W styczniu pojemniki z cebulami przenosimy do mieszkania i obficie podlewamy. Gdy pojawią się kiełki, przykrywamy doniczki ciemnym papierem. Po kilka dniach, kiedy pędy podrosną usuwamy przykrycie i ustawiamy rośliny w dobrze oświetlonym miejscu. Żonkile zakwitną po 2-3 tygodniach.

Co robić, gdy żonkil w doniczce przekwitnie

Po przekwitnięciu żonkili usuwamy pędy kwiatowe, ale nie przestajemy podlewać roślin przez kolejne 2-3 tygodnie. Liście fotosyntetyzując odżywiają rosnące cebule. Następnie cebule wyjmujemy z ziemi, oczyszczamy i przechowujemy w temperaturze 15-20°C. We wrześniu możemy cebule żonkila posadzić w ogrodzie, gdyż nie będą się już nadawały do ponownego pędzenia.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Kwiaty cebulowe sadzone jesienią
• Czy pędzone kwiaty cebulowe można przenieść do ogrodu?
• Kwiaty cebulowe, które zimują w gruncie i nie trzeba ich wykopywać!
• Jakie kwiaty sadzimy jesienią?

Opracowano na podstawie:
1. B. Chlebowski, K. Mynett, Kwiaciarstwo, PWRiL, Warszawa 1980, s. 147-148;
2. H. Chmiel (redakcja), Uprawa roślin ozdobnych, PWRiL, Warszawa 1980, s. 545-548;
3. J. Grzegory, Ogród przy domu, PWRiL, Warszawa 1976, s. 122-123;
4. A. Krzymińska, Najpiękniejsze narcyzy w Działkowiec 4/2014, s. 14-15.