Wirus mozaiki ogórka - objawy i zwalczanie

Wirus mozaiki ogórka to groźny patogen porażający wiele gatunków roślin. Atakuje zarówno warzywa rosnące pod osłonami jak i w gruncie prowadząc do dużych strat w plonach. Sprawdź, jak rozpoznać objawy mozaiki ogórka i jak chronić uprawy warzyw przed tym patogenem. Oto najskuteczniejsze sposoby na zwalczanie wirusa mozaiki ogórka w ogrodach przydomowych i na działkach.

Wirus mozaiki ogórka
Fot. William M. Brown Jr., CC BY 3.0 US, Wikimedia Commons

Jakie rośliny atakuje wirus mozaiki ogórka?

Wirus mozaiki ogórka (CMV, ang. Cucumber mosaic virus) to roślinny wirus należący do rodziny Bromoviridae. Ma bardzo dużą liczbę żywicieli - poraża ponad 1200 gatunków roślin, w tym wiele roślin uprawnych, takich jak: ogórki, pomidory, papryka, fasola, szpinak, dynia, cukinia. Poza warzywami atakuje też rośliny ozdobne, takie jak: petunia ogrodowa czy niecierpek nowogwinejski.

Jak roznosi się wirus mozaiki ogórka?

Wirus mozaiki ogórka roznoszony jest głównie na 4 sposoby:

1. Do rozprzestrzeniania wirusa CMV w warunkach naturalnych przyczyniają się różne gatunki mszyc. Gdy wiosna jest ciepła i sucha, mszyc jest więcej i wirus przenoszony jest na większą skalę.
2. Źródłem wirusa mogą być także porażone nasiona roślin uprawnych lub dzikich.
3. Poza sezonem wirus może przetrwać na chwastach. Na wielu z nich często nie widać objawów infekcji.
4. Patogen wraz z sokiem roślinnym może być przenoszony także przez ludzi podczas prac pielęgnacyjnych, na rękach, odzieży czy butach.

Wirus mozaiki ogórka na liściach dyni
Fot. Dr. Parthasarathy Seethapathy, Amrita School of Agricultural Sciences, Bugwood.org, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

Wirus mozaiki ogórka - objawy

Wirus mozaiki ogórka powoduje nieregularne, żółtawe przebarwienia układające się w mozaikowy wzór. Na blaszkach liściowych przebarwienia mogą pojawiać się wzdłuż nerwów. Liście i owoce są zdeformowane, pomarszczone, chropowate i karłowate. Mogą występować na nich miejscowe nekrozy. Wzrost roślin zostaje zahamowany, słabiej kwitną i owocują. Porażone owoce mogą być nierównomiernie wybarwione. Tracą także wartość handlową. U niektórych gatunków roślin infekcja wirusem przebiega bezobjawowo.

Wirus mozaiki ogórka na liściach dyni
Fot. Dr. Jan Hinrichs-Berger, Landwirtschaftliches Technologiezentrum Augustenberg, Karlsruhe, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Wirus mozaiki ogórka - zwalczanie

Wirus mozaiki ogórka posiada dużą liczbę roślin żywicielskich i przenosi go wiele różnych owadów. Z tego powodu jest bardzo trudny do zwalczenia. Nie można zwalczyć wirusa u rośliny, która jest już porażona. Wirus występuje w soku roślinnym długo przed pojawieniem się pierwszych objawów na liściach. Dlatego zainfekowane rośliny należy usuwać i niszczyć wraz z ich systemem korzeniowym. Najlepiej na jak najwcześniejszym etapie choroby. Szybka reakcja może ograniczyć dalsze rozprzestrzenianie się wirusa.

Z tego względu w zwalczaniu wirusa mozaiki ogórka najważniejsze są:

• profilaktyka i monitorowanie upraw,
• zwalczanie szkodników.

Do uprawy warto wybierać zdrowe nasiona oraz odmiany tolerancyjne i odporne na wirusa. Narzędzia do prac pielęgnacyjnych powinny być odkażane spirytusem lub podchlorynem sodu. W uprawach pod osłonami należy przestrzegać higieny i odkażać pomieszczenia po sezonie.

Należy zwalczać mszyce i inne szkodniki, które są wektorami wirusa. Niszczenie mszyc nie zlikwiduje wirusa w roślinie, ale może ograniczyć jego rozprzestrzenianie się na inne rośliny. Ważne jest także niszczenie chwastów, które mogą być rezerwuarem wirusa i na których mogą bytować mszyce. Uprawy najlepiej zakładać z dala od nieużytków.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Choroby ogórków gruntowych i szklarniowych
• Błędy w uprawie ogórków. Czego nie lubią ogórki?
• Parch dyniowatych. Objawy, zwalczanie, opryski
• Dlaczego małe ogórki gniją? Gnicie zawiązków ogórków

Opracowano na podstawie:
1. M. Przybyś, Wirus mozaiki ogórka (CMV) i wirus brązowej plamistości pomidora (TSWV) - występowanie, budowa i klasyfikacja, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Zeszyt 68/2022, s. 65-72.
2. G. Łabanowski, Mszyce - szkodniki roślin ozdobnych pod osłonami, Hasło Ogrodnicze 8/2004.