Szczepienie drzew owocowych - sposoby, terminy, podkładki, zrazy

Szczepienie drzew owocowych to zabieg polegający na połączeniu zrazu z odmiany szlachetnej, dającej zazwyczaj dorodne i smaczne owoce, z podkładką gwarantującą zdrowotność i mrozoodporność drzewa lub pozwalającą regulować siłę jego wzrostu. Poprzez szczepienie uzyskuje się większość obecnie sprzedawanych drzew owocowych. Oto jak prawidłowo wykonać zabieg szczepienia drzew owocowych.

Szczepienie drzew owocowych
Fot. depositphotos

Dlaczego drzewa się szczepi?

Szczepienie drzew owocowych wykonuje się w celu uzyskania roślin obficie i regularnie plonujących oraz dających duże i smaczne owoce (cechy odmian szlachetnych wykorzystywanych na zrazy), a jednocześnie żywotnych, odpornych, o regulowanej sile wzrostu (cechy pochodzące zazwyczaj od podkładki). Dzięki szczepieniu drzew owocowych uzyskuje się np. niewielkich rozmiarów jabłonie, zajmujące małą powierzchnię działki (tzw. karłowe) dające jednocześnie duże i smaczne owoce.

Szczepienie drzew owocowych zazwyczaj wykonują szkółkarze i profesjonalni hodowcy, którzy produkują sadzonki drzew owocowych ale bardziej doświadczeni ogrodnicy mogą też spróbować samodzielnie zaszczepić drzewa owocowe. Wykonując ten zabieg samodzielnie możemy taniej pozyskać nowe rośliny do ogrodu. Udane szczepienie drzew owocowych jest też źródłem ogromnej satysfakcji, bo świadczy o doświadczeniu i profesjonalizmie nabytym w ogrodnictwie.

Terminy szczepienia drzew owocowych

Szczepienie drzew owocowych wykonuje się na wiosnę (tuż przed rozpoczęciem wegetacji lub zaraz po jej rozpoczęciu, gdy w roślinach krążą już soki) lub latem. Wskazane jest żeby w wiosennym terminie szczepienia szczepić na zraz, a w letnim terminie szczepienia wykonywać zabieg okulizacji. Aby dokładniej przybliżyć to jak szczepić drzewa owocowe trzeba wyjaśnić kilka pojęć związanych ze szczepieniem oraz rozróżnić sposoby szczepienia drzew.

Materiały potrzebne do szczepienia drzew owocowych?

Do wykonania szczepienie potrzebujemy:

• odpowiednie narzędzia do cięcia, takie jak mała piła ogrodnicza (najlepiej wygięta, tzw. "lisi ogon"), sekator i nóż do wykonywania nacięć,
• maść ogrodniczą (np. Funaben 03 PA lub gęsta farba emulsyjna z dodatkiem fungicydu Topsin M 500 SC) oraz sznurek lub folię ogrodniczą do zabezpieczenia miejsca szczepienia,
• zrazy ścięte z odmiany szlachetnej,
• roślina stanowiąca podkładkę.

Uwaga!
Zanim rozpocznie się szczepienie drzew owocowych należy wybrać odpowiednie zrazy do szczepienia i podkładki, zwracając uwagę na ich zgodność biologiczną i pokrewieństwo botaniczne.

Zrazy do szczepienia
Zraz to część rośliny szlachetnej, którą chcemy docelowo wyhodować. Zrazy do szczepienia muszą pochodzić od szlachetnej odmiany, na której owocach nam zależy. Pobiera się ze zdrewniałych pędów z wyraźnie wykształconymi oczkami (pąkami). Do szczepienia wiosennego (kwiecień) zrazy pobiera się na przełomie listopada i grudnia lub od drugiej połowy lutego do początku marca.

Zrazy do szczepienia drzew owocowych
Zrazy do szczepienia drzew owocowych w dużej mierze decydują o powodzeniu szczepienia drzewek. Dlatego warto wiedzieć kiedy najlepiej pobierać zrazy do szczepienia, jak je przechowywać oraz jak przygotować je do zabiegu przeszczepienia. Oto wszystko, co trzeba wiedzieć o zrazach do szczepienia drzew owocowych. Więcej...

Podkładki do szczepienia
Na podkładkę wykorzystuje się roślinę odporną na mróz i różne choroby, w zależności od gatunku, często też charakteryzująca się określoną siłą wzrostu. Najlepiej aby podkładki dla drzew owocowych pochodziły z dzikiego gatunku danej odmiany, lub też odmiany, która jest wyjątkowo odporna.

Sposoby szczepienia drzew owocowych

Zanim rozpocznie się szczepienie drzew owocowych należy wybrać odpowiednie zrazy do szczepienia i podkładki, zwracając uwagę na ich zgodność biologiczną i pokrewieństwo botaniczne.

Szczepienie zrazem polega na połączeniu zrazu z podkładką, obwiązaniu obu elementów i zabezpieczeniu miejsca szczepienia maścią ogrodniczą. Podczas ścinania podkładki i zrazu należy zwracać uwagę na to, by powierzchnie obu tych elementów były podobne i ściśle przylegały. Warunkiem powodzenia tego zabiegu jest jak najdokładniejsze dopasowanie ścięć zraza i podkładki oraz duża powierzchnia przylegania drewna i kory do siebie. Zabieg wykonuje się wiosną, w dni pogodne i suche, a cięć należy dokonywać ostrym i czystym nożem.

Rodzaje/typy szczepienia zrazem:

Szczepienie przez stosowanie - wykonuje się gdy grubość podkładki i zraza są niemal identyczne. Zraz i podkładkę ścina się pod skosem i obie części ściśle dopasowuje. Cięcie należy wykonać pod dosyć ostrym skosem aby powierzchnia przylegania podkładki i zraza była jak największa (długość cięcia ok. 3 cm). Ten zabieg wykonuje się najczęściej w kwietniu, tuż przed rozpoczęciem wegetacji roślin.

Szczepienie zrazem przez stosowanie
Fot. depositphotos

Szczepienie przez stosowanie z nacięciem - zabieg przeprowadza się identycznie jak w przypadku szczepienia przez stosowanie, z tym że wzdłuż podkładki i zraza wykonuje się dodatkowe nacięcie, zwiększające powierzchnię przylegania.

Szczepienie drzew owocowych przez stosowanie (A)
oraz stosowanie z nacięciem (B)

Szczepienie na przystawkę - po obcięciu pnia podkładki pod niewielkim kątem, ścina się lekko korę wraz z niewielką ilością drewna na powierzchni zbliżonej wymiarami do powierzchni ściętego ukośnie zraza. Tę metodę stosuje się gdy podkładka jest znacznie grubsza od zraza. Tutaj też można stosować szczepienie z nacięciem zwiększającym powierzchnię przylegania obu części.

Szczepienie w klin (tzw. sarnią nóżkę) - w podkładce wycinamy trójkątny kawałek drewna, zaś zraz ścina się z dwóch stron, w taki sposób aby utworzyć klin pasujący do wycięcia w podkładce. Ta metoda pozwala stworzyć dość mocne połączenie przy niewielkiej ranie.

Szczepienie w klin
Fot. depositphotos

Miejsce szczepienia zabezpieczamy owijając taśmą do szczepień
Fot. depositphotos

Kożuchowanie - podkładkę ścina się pod kątem prostym, tak aby powierzchnia cięcia była jak najmniejsza, a następnie rozcina się pionowo korę, rozchyla nieco krawędzie i wciska pod korę zraz. Metodę stosuje się gdy podkładka jest znacznie grubsza od zraza. Można stosować jeszcze w maju, gdy rośliny już rozpoczną wegetację.

Szczepienie przez kożuchowanie
Fot. depositphotos

Szczepienie za korę - metoda podobna do kożuchowania z tym, że podkładki się nie ścina, a jedynie nacina jej korę w kształcie litery T i pod to nacięcie wszczepia się zraz.

Szczepienie drzew owocowych za korę (C)
oraz kożuchowanie (D)

Okulizacja drzew owocowych
Poza szczepieniem zrazem, drzewa owocowe można też okulizować. Termin szczepienia poprzez okulizację przypada na lato. Okulizacja drzew owocowych polega na zespoleniu z podkładką pąka liściowego (oczka) odmiany szlachetnej. Jest to metoda podobna do szczepienia za korę, z tym że wszczepia się nie cały zraz, a jedynie odpowiednio przycięte oczko. Zanim rozpoczniemy okulizować, warto zaopatrzyć się w ostry nóż do okulizacji, tzw. okulizak.

Okulizacja drzew owocowych - krok po kroku
Okulizacja, czasem określana też jako letnie szczepienie, to jeden ze sposobów na szczepienie drzew owocowych. Polega ona na zespoleniu z podkładką pąka liściowego (oczka) odmiany szlachetnej. Przez wiele osób uważana jest za o wiele bardziej pewny i szybszy sposób szczepienia drzew owocowych niż tzw. szczepienie zrazem. Oto krok po kroku jak wykonać okulizację drzew owocowych! Więcej...

Szczepienie zrazem czy okulizacja - co jest lepsze?

Jak widać z powyższego tekstu, sposoby szczepienia drzew owocowych są ściśle powiązane z terminami szczepienia. Choć większość ogrodników-amatorów wybiera szczepienie zrazem w terminie wiosennym, warto zainteresować się okulizacją w terminie letnim, ze względu na najbardziej sprawne krążenie soków w roślinie, co znacznie zwiększa szanse na przyjęcie się szczepienia.

Zapamiętaj!
W praktyce poprzez szczepienie zrazem najczęściej przeprowadza się szczepienie jabłoni, czasem również gruszy. Unika się natomiast tej mody w przypadku szczepienia drzew pestkowych, takich jak czereśnie, wiśnie czy śliwy, z racji na bardzo trudne przyjmowanie się zrazów tych gatunków. Czereśnie, wiśnie i śliwy lepiej szczepić przez okulizację.

Jak ułatwić zabieg szczepienia?

Podczas szczepienia drzew i krzewów najtrudniejszym momentem jest odpowiednie przygotowanie podkładki i zrazów aby dobrze się połączyły. Trudno jest odpowiednio przyciąć powierzchnie szczepienia. Czynność ta zabiera sporo czasu i wymaga nabycia doświadczenia. Zazwyczaj trzeba wykonać wiele szczepień nieudanych, zanim wreszcie nabierzemy wprawy.

Zadanie to jednak stanie się znacznie prostsze, jeżeli użyjemy specjalnego sekatora do szczepień. Dzięki jego zastosowaniu nacięcie na zrazie i podkładce będą do siebie idealnie pasować. Przycięcie wykonuje się też bardzo szybko, jak zwykłe cięcie sekatorem. Za nadanie odpowiedniego kształtu przycinanej powierzchni odpowiada specjalne ostrze w sekatorze do szczepienia. Gorąco polecam to urządzenie, jeżeli chcecie uniknąć niepowodzeń przy szczepieniu roślin!



Katarzyna Matuszak

Opracowano na podstawie:
1. Nina Bykovskaya, Zakładamy SAD, , Klub Dla Ciebie, Warszawa 2009, s. 18-25
2. J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2001

Przeczytaj również:

Podkładki dla drzew owocowych
Oferowane obecnie w handlu drzewka owocowe to najczęściej odmiany szlachetne, wydające obfity plon, zaszczepione na odpornych i niewymagających podkładkach. Informacje o dostępnych w sklepach gatunkach i odmianach drzew owocowych znajdziemy bez problemu. Znacznie mniej doceniana jest rola podkładki. Tymczasem podkładka ma znaczący wpływ na wzrost i plonowanie. Warto zatem poznać cechy najpopularniejszych podkładek dla drzew owocowych. Więcej...

Szczepienie jabłoni - krok po kroku
Szczepienie to podstawowy sposób rozmnażania jabłoni. Dzięki sczepieniu możemy zwiększyć mrozoodporność odmian wrażliwych i nadać drzewku pożądany rozmiar. Zobacz jak przeprowadzić szczepienie jabłoni, jaki jest najlepszy termin na wykonywanie szczepień oraz jak dopasować podkładkę do zrazów. Więcej...

Stare odmiany drzew owocowych
Coraz częściej do łask powracają stare odmiany drzew owocowych. Z ogromnym sentymentem młodzi ogrodnicy poszukują starych odmian jabłoni i innych drzew, pamiętanych z ogrodów swoich dziadków. Skąd ten sentyment do owoców pamiętanych z dzieciństwa? Dlaczego stare odmiany drzew owocowych są dziś tak cenione? Zobacz gdzie ich szukać, które odmiany wybrać i jakie są sekrety uprawy starych drzew owocowych! Więcej...