Cebula szalotka - uprawa, zastosowanie

Szalotka to cebula gniazdowa, tworząca gniazdo podłużnie-jajowatych drobnych cebul potomnych, z których można ją rozmnażać wegetatywnie. Prawidłowa nazwa botaniczna to czosnek askaloński (Allium ascalonicum). Pochodzi z Bliskiego Wschodu, a w Europie największymi jej producentami są: Francja, Włochy, Belgia i Holandia. W Polsce jest uprawiana głównie amatorsko, w ogrodach działkowych i przydomowych. Warto się nią zainteresować gdyż posiada liczne walory smakowe, zdrowotne, a także doskonale się sprawdza w uprawie amatorskiej.

Szalotka jest ceniona za łagodny smak, najłagodniejszy ze wszystkich warzyw cebulowych

Co ciekawe, amatorska uprawa cebuli szalotki w naszym kraju ma bardzo długą tradycję, a informacje o niej można znaleźć w bardzo starych podręcznikach ogrodnictwa. Pokazuje to, że cebula szalotka została bardzo polubiana przez polskich działkowców.

Doczekaliśmy się licznych miejscowych populacji szalotki, rozmnażanych wyłącznie przez podział gniazd. Tworzą one cebule różnego kształtu - wydłużone, mniej lub bardziej kuliste, a nawet spłaszczone. Odmiany łagodne mają żółto-słomkową barwę łusek, natomiast te o jasnobrązowych łuskach są nieco pikantne. Uprawiający ją działkowcy często nawet nie wiedzą, że to właśnie szalotka, a nazywają ją cebuloczosnkiem lub cebulą rodzinną (właśnie z racji licznie tworzonych cebul potomnych).

Szalotka - zastosowanie, wartości odżywcze

Szalotka jest ceniona za łagodny smak, najłagodniejszy ze wszystkich warzyw cebulowych. Można ją użytkować w różnych fazach wzrostu, rozpoczynając od zbiorów na szczypior w pęczkach (w gnieździe pozostawia się po 2 lub 3 cebule do dalszego wzrostu), a kończąc na zbieraniu w pełni dojrzałych, uformowanych cebul. Cebule są doskonalą przyprawą kuchenną, można je też wykorzystać do przygotowywania marynat, konserw i sosów. A kto lubi, może po zakończeniu pracy na działce po prostu posmarować chleb masłem lub twarogiem i dodać pokrojonej szalotki oraz rzodkiewki, przygotowując w ten sposób smaczne i bardzo pożywne kanapki.

Szalotka tworzy drobne, podłużne cebule potomne

To warzywo powinno się znaleźć w jadłospisie wszystkich osób, które lubią jeść to, co zdrowe. Swe wyjątkowe właściwości dietetyczne i zdrowotne cebula szalotka zawdzięcza obecności olejku lotnego, którego posiada znacznie więcej niż cebula zwyczajna. Jednym z najbardziej cennych składników zawartych w szalotce są flawonoidy (znajdziemy je zarówno w cebulach jak i w szczypiorze szalotki), które wzmacniają działanie witaminy C.

W szczypiorze jest też sporo witaminy C i z tego połączenia uzyskujemy naturalnego pochodzenia "rutinoskorbin", ceniony we wzmacnianiu odporności i leczeniu przeziębień. Flawonoidy wspomagają też układ krwionośny i zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca. Szalotkę możemy spożywać na surowo, smażyć, suszyć lub mrozić, nie obawiając się utraty cennych flawonoidów. Należy unikać jedynie jej gotowania, gdyż ten proces powoduje znaczny ubytek tych cennych substancji.

• Jak sadzić cebulę na szczypiorek w doniczce?
• Cebula zwyczajna. Właściwości i uprawa na działce
• Cebula siedmiolatka, czosnek dęty - jak wygląda, właściwości, uprawa, przepisy

Cebula szalotka - uprawa na działce

Szalotka - wymagania uprawowe
Uprawa szalotki odbywa się podobnie jak uprawa cebuli z dymki. W porównaniu do cebuli zwyczajnej szalotka ma jednak nieco mniejsze wymagania glebowe i klimatyczne - udaje się na gorszych stanowiskach i może zimować bez przykrywania. Trzeba jednak pamiętać, że ze względu na płytki system korzeniowy, szalotka ma duże wymagania wodne, zwłaszcza na początku wegetacji.

Cebula szalotka

Cebulę szalotkę najlepiej sadzić na glebach lekkich, przepuszczalnych, o dobrej strukturze. Przed sadzeniem glebę można wymieszać z kompostem. Wymagana jest niska zawartość azotu w glebie, gdyż jego nadmiar powoduje jaśniejsze zabarwienie łusek oraz purpurowe zabarwienie miąższu. Dlatego ewentualne nawożenie obornikiem stosuje się tylko rok wcześniej, nie wolno go stosować tuż przed sadzeniem.

Działkowcy stosujący nawożenie mineralne, mogą zastosować dawki nawozów podobne jak w przypadku cebuli zwyczajnej, z tym wyjątkiem, że nawożenie azotowe musi być o połowę mniejsze.

Cebula szalotka - sadzenie

Cebule szalotki sadzimy w pierwszej połowie kwietnia. W zależności od wielkości sadzonych cebulek, rozstawa powinna wynosić od 20 - 30 x 10 - 15 cm. Na wczesny pęczkowy zbiór najlepiej nadają się większe cebule (o średnicy około 20 mm), a na zbiór w fazie pełnej dojrzałości, można sadzić mniejsze.

W celu przyspieszenia zbiorów, grządki okrywa się agrowłókniną lub folią. Pozwala to przyspieszyć zbiór o około 7 do 10 dni. Jeżeli jednak osłony zdejmiemy zbyt późno, możemy spowodować deformację szczypioru. Dlatego osłony trzeba usunąć najpóźniej po 2 tygodniach.

Cebula szalotka - zbiory

Dojrzałość fizjologiczną cebule osiągają około połowy lipca. Moment ten rozpoznamy po załamywaniu się szczypioru oraz pojawieniu się suchej łuski. Jeżeli cebule chcemy przeznaczyć do przechowywania, to należy je zbierać gdy szczypior jest jeszcze zielony i w połowie załamany. Szczypior odcina się 5 do 8 cm powyżej cebulki. Następnie cebule dosuszamy i przechowujemy w taki sam sposób jak czosnek, w miejscu suchym i przewiewnym, w temp. powyżej 18°C.

Jeżeli zbiór opóźnimy, gniazda zaczną się rozpadać na pojedyncze cebule, które będą się ponownie ukorzeniać. Niezebrane cebule wznawiają wzrost po przejściu okresu spoczynku fizjologicznego, a roślina może przetrwać do następnego roku.

Poza opisanym powyżej sadzeniem wiosną, cebule szalotki można też sadzić jesienią na wczesny zbiór wiosenny szczypioru.

Uprawa szalotki z nasion

Szalotkę można też uprawiać z nasion. Ponieważ szalotka siana z nasion początkowo wzrasta wolno i może być zagłuszona przez chwasty, zaleca się siew nasion na rozsadniku i wysadzanie na grządki dopiero gdy rośliny wytworzą 2 lub 3 liście, co następuje w okresie od 4 do 6 tygodni po wschodach. Z tego względu jest to metoda bardziej pracochłonna i amatorsko raczej się jej nie stosuje. Kto się jednak zdecyduje, może wybierać spośród nasion kilku odmian szalotki zagranicznego pochodzenia - m.in. Bonilla F₁, Creation F₁, Matador F₁, Ambition F₁, a także polskiej odmiany Toto, produkowanej przez PlantiCo z Gołębiewa.

Przeczytaj również:

• Pędzenie cebuli na szczypior - niecodzienny sposób!
• Co sadzić obok cebuli?
• Choroby cebuli i ich zwalczanie

Opracowano na podstawie: C. Brickell, Wielka Encyklopedia Ogrodnictwa, Muza SA, Warszawa 1994, s. 346; prof. dr hab. Maria Tendaj, Wiele możliwości wykorzystania szalotki, Hasło Ogrodnicze, nr 3/2006; dr Dorota Jadczak, prof. dr hab. Marian Orłowski, Nie tylko cebula zwyczajna, Hasło Ogrodnicze, nr 11/2000; materiały reklamowe firmy Bejo Zaden Poland.