Stewia - uprawa, właściwości, zastosowanie

Galopujący rozwój cywilizacji oraz łatwy dostęp do medykamentów pochodzących z laboratoriów chemicznych, odsunął w cień dobrodziejstwa płynące z natury. A przecież wiele związków zawartych w roślinach niczym nie ustępuje siłą działania ich chemicznym odpowiednikom. Przy czym zioła stosowane umiejętnie, zwykle nie są obarczone szeregiem możliwych skutków ubocznych. Jedną z takich niedocenionych w Europie wspaniałych roślin jest stewia - niezwykle skuteczny i bezpieczny naturalny słodzik. Poznaj wszystkie właściwości stewii, zobacz jakie jest zastosowanie strewii w domowej kuchni oraz zobacz jak wygląda uprawa stewii w przydomowym ogrodzie lub w doniczce w domu.

Stewia - Stevia rebaudiana

Stewia - właściwości, zastosowanie

W obrębie rodzaju stewia znajduje się ponad 200 gatunków. Szeroko rozpowszechniony w uprawie jest tylko jeden z nich - Stevia rebaudiana, zawierający najwięcej substancji słodzących. Naturalne środowisko występowania stewii to Ameryka Południowa, a w szczególności subtropikalne łąki Paragwaju. Historia zastosowania tej rośliny przez człowieka jest bardzo odległa, znano ją i z powodzeniem wykorzystywano ponad 1500 lat temu. Już bowiem plemiona indiańskie stosowały stewię do słodzenia potraw czy wywarów ziołowych.

Wśród europejskich uczonych jako pierwszy tą rośliną zainteresował się w XVI w. hiszpański botanik Pedro Jaime Esteve i to od jego nazwiska nadano jej obecnie obowiązującą nazwę. Od tego czasu naukowcy podejmowali badania mające na celu dokładne poznanie rośliny, jej właściwości oraz możliwości zastosowania stewii w kuchni i medycynie.

Okazało się, iż za słodzące właściwości stewii odpowiedzialne są glikozydy (głównie Steviozyd i Rebaudiozyd-A), chociaż roślina zawiera też wiele innych substancji aktywnych. Niektóre źródła podają niezwykle wysokie wartości słodzące rośliny, co może wynikać z różnych właściwości zawartych w niej substancji, jednak trzeba przyjąć, że wartość średnia to ok. 30-50 krotność słodyczy cukru. Jedna mała, płaska łyżeczka wystarcza do osłodzenia 1 litra wody. Słodycz znajduje się w całej roślinie, jednak jej największa zawartość mieści się w liściach. Przy czym susz jest znacznie bardziej słodki niż świeże ziele.

Prowadzone przez naukowców badania nad właściwościami stewii dowodzą, iż stewia jest bardzo bezpieczna dla organizmu człowieka. Znacznie zdrowsza od sztucznych słodzików. Doskonale nadaje się dla cukrzyków, gdyż nie podnosi poziomu cukrów we krwi. Nie posiada też kalorii, więc osoby z otyłością z powodzeniem mogą wprowadzić ją do swojej diety. Zawarte w stewii substancje słodzące są odporne na temperatury do ok. 200°C, tak więc mogą być wykorzystywane do pieczenia i gotowania. Nie są też szczególnie wymagające co do pH (przedział 3-9), dlatego można nimi doprawiać marynaty.

Suszone ziele stewii

W trakcie prowadzenia badań, zaczęto odkrywać nowe dobroczynne właściwości stewii, między innymi działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwpróchnicze. Jedyną niedogodnością jest dość charakterystyczny, słodzikowaty posmak preparatów ze stewii, za co odpowiada stewiozyd. Można go jednak nieco zneutralizować dodatkiem fruktozy lub kwasu cytrynowego.

Niestety, stewia stanowi silną konkurencję dla popularnych sztucznych słodzików, stąd może wynikać jej mała popularność w Europie, gdzie nie jest dopuszczona do powszechnego stosowania jako słodzik, a jedynie suplement diety. Głównym producentem i konsumentem preparatów ze stewii pozostaje Japonia, gdzie dosładza się z jej pomocą nawet napoje dietetyczne typu light.

Uprawa stewii

Poznaliśmy nieco wspaniałych właściwości stewii, a ponieważ ciężko będzie nam ją zdobyć w aptece, przejdźmy więc do możliwości jej uprawy w naszych ogrodach.

Uprawa stewii w ogrodzie - stanowisko, wymagania
Ze względu na pochodzenie tropikalne, wymagania termiczne stewii są dość wysokie. Ogrodowa uprawa stewii powinna być więc prowadzona w miejscu jak najcieplejszym i dobrze nasłonecznionym na glebie lekkiej, przepuszczalnej, średnio żyznej, o odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego. Należy pamiętać, że roślina jest wrażliwa zarówno na nadmierną wilgotność gleby jak i nawet krótkotrwałe przesuszenie. Dlatego stanowisko uprawy stewii powinno być dobrze zdrenowane, przy jednoczesnym zapewnieniu nawadniania w okresach suszy. Pamiętajmy też aby miejsce uprawy stewii było osłonięte przed silnymi wiatrami, zarówno ze względu na możliwość utrzymania ciepła jak łamliwość dość delikatnych pędów rośliny.

Stewia w doniczce

Stewia rośnie w formie krzewinki na wysokość ok. 50-80 cm., chociaż zdarzają się też i wyższe egzemplarze. Warto raz w miesiącu uszczykiwać końcówki pędów, co pozwoli roślinie bardziej się rozkrzewić. Stewia ma stosunkowo płytki system korzeniowy, a ponieważ nie znosi przesuszania, podłoże wokół niej warto ściółkować.

Zimowanie stewii
Stewia w naturze jest rośliną wieloletnią, jednak w naszym klimacie należy traktować ją jako jednoroczną. Jedynie wtedy, kiedy mamy możliwość przechowania przez okres zimy w cieplejszych pomieszczeniach, co dotyczy głównie roślin uprawianych w pojemnikach, możliwa jest wieloletnia uprawa stewii.

Pomieszczenie do przechowywania zimowego stewii powinno być widne, o temp. ok. 10°C. Nie należy też w tym okresie zbyt intensywnie rośliny podlewać.

Stewia - rozmnażanie, wysiew nasion
Rozmnażanie stewii odbywa się za pomocą nasion lub pobranych jesienią sadzonek zielnych. Nasiona mają słabą siłę kiełkowania, więc lepiej wysiać ich nieco więcej.

Nasiona stewii wysiewa się w marcu lub kwietniu do skrzynek ustawionych w ogrzewanym pomieszczeniu. W początkowym okresie kiełkowania stewia wymaga wysokiej temperatury (22-25°C) i podwyższonej wilgotności powietrza. Kiełkuje po około dwóch tygodniach.

Po wysokiej jakości nasiona stewii do samodzielnej uprawy zapraszamy do naszego poradnikowego sklepu. W ofercie mamy nasiona bardzo odpornej odmiany, które są pakowane hermetycznie. Gwarantuje to wysoką zdolność kiełkowania nasion i zdrowotność otrzymanych siewek. Z tymi nasionami samodzielne wyhodowanie stewii okaże się bardzo łatwe!

Do gruntu wysadzamy sadzonki stewii dopiero, gdy gleba jest już dostatecznie ciepła i nie ma ryzyka przymrozków, czyli od drugiej połowy maja (po tzw. "zimnych ogrodnikach"). Sugerowany rozstaw od ok. 60 cm x 10 cm do 70 cm x 25 cm. W ten sam sposób postępujemy zarówno z sadzonkami stewii z własnej rozsady, jak i zakupionymi w sklepie.

Jak zbierać stewię?
Zbiór stewii należy prowadzić najpóźniej, jak to możliwe, jednak koniecznie przed zakwitnięciem. Wtedy właśnie zawartość cukrów jest najwyższa. Stewia jest rośliną dnia krótkiego i swoje kwitnięcie rozpoczyna jesienią. Kiedy już zakwitnie, zawartość cukrów gwałtownie spada, a zebrany materiał nabiera posmaku goryczki. Zbiór stewii przeprowadza się zazwyczaj pod koniec września lub na początku października, ścinając pędy ok. 10-15 cm. nad podłożem. Świeże liście stewii można dodawać do sałatek. Liście można też wysuszyć i sproszkować.

Uprawa stewii w doniczce
Kiedy uznamy, że nasz ogród nie jest jednak właściwym miejscem do wzrostu i rozwoju stewii, możemy się pokusić o uprawę stewii w doniczce, ale wtedy również należy pamiętać o dobrym drenażu i pilnowaniu wilgotności podłoża. Oczywiście nie może jej też zabraknąć odpowiedniej ilości słońca.

Katarzyna Józefowicz

Przeczytaj również:

Zioła w domu - uprawa w doniczkach, jak sadzić, kiedy siać
Zioła w domu, uprawiane w doniczkach, to doskonały sposób aby świeże zioła mieć zawsze pod ręką. Szczególnie jeśli doniczki z ziołami ustawimy na parapecie w kuchni. Wówczas w każdej chwili można je dodać do potraw i cieszyć się ich smakiem i aromatem. Zobacz jak uprawiać zioła w domu, kiedy siać i sadzić zioła w doniczkach oraz które gatunki ziół są najlepsze do uprawy w doniczkach. Więcej...

Estragon - uprawa, zastosowanie, przepisy
Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie estragonu w kuchni i medycynie. Więcej...

Lawenda - właściwości, uprawa w ogrodzie, cięcie, rozmnażanie
Lawenda jest wiecznie zielonym krzewem, pochodzącym z obszarów śródziemnomorskich. Dzięki jej uroczym niebieskim kwiatom, wspaniałemu aromatowi oraz dostępności ciekawych ozdobnych odmian lawendy, roślina ta coraz częściej gości w naszych ogrodach. Zobacz jakie właściwości posiada lawenda, jakie są możliwości jej zastosowania oraz jak wygląda uprawa lawendy w ogrodzie. Więcej...