Rozchodnik - odmiany, uprawa, rozmnażanie

Rozchodnik (Sedum) to rodzaj roślin z rodziny gruboszowatych. Rozchodniki są w większości niskimy bylinami kobiercowymi, choć niektóre mogą osiągać wysokość nawet do 80 cm. Znajdują się również wśród nich półkrzewy i rośliny jednoroczne. Ich niewątpliwą zaletą jest trwałość i dekoracyjność ulistnienia niemalże przez cały rok. Dobrze znoszą suszę, jałowe gleby i w większości przypadków również spadki temperatury. To doskonałe rośliny do ogrodów skalnych i na zielone dachy.

Rozchodnik kaukaski 'Superbum'- Sedum spurium 'Superbum'

Jak wygląda rozchodnik?

Rozchodnik (Sedum) to rodzaj roślin należący z rodziny gruboszowatych (Crassulaceae), do którego należy kilkaset gatunków roślin jednorocznych dwuletnich oraz bylin, rzadziej półkrzewów. W naturze rozchodniki występują głównie na półkuli północnej w strefie umiarkowanej i subtropikalnej.

Rozchodnik ma zwarty pokrój i często tworzy gęste dywany, które zapobiegają erozji gleby. Niektóre odmiany są niskie i płożące, idealne na skalniaki lub obwódki rabat, inne natomiast osiągają do 100 cm wysokości, tworząc wyraziste akcenty na ogrodowych rabatach.

Rozchodniki występują w wielu gatunkach i odmianach różniących się między sobą wielkością, kształtem i kolorem liści, a także kwiatów. To, co łączy je wszystkie to mięsiste, płaskie lub wałeczkowate liście, które magazynują wodę.

Rozchodnik - Sedum
Fot. pixabay

Dzięki tej zdolności rozchodniki to rośliny odporne na suszę, które doskonale radzą sobie w nasłonecznionych miejscach, co czyni je idealnym wyborem do ogrodów skalnych i na zielone dachy. Liście rozchodnika mogą przyjmować interesujące barwy - od soczystej zieleni, przez odcienie niebieskiego i szarości, aż po czerwonawe i bordowe tony.

Niewielkie kwiaty rozchodnika w kształcie gwiazdek zebrane w baldachy mogą występować w kolorach: białym, żółtym lub różowym. Kwitnienie zależy od konkretnej odmiany, ale najczęściej przypada na lato lub wczesną jesień. W czasie kwitnienia roślina przyciąga pszczoły i motyle, co czyni ją cennym elementem zapewniającym bioróżnorodność w ogrodzie.

Rozchodnik Siebolda - Sedum sieboldii
Fot. pixabay

Rozchodnik - zastosowanie, gdzie sadzić

Zastosowanie rozchodników w ogrodzie może być dość szerokie - niskie gatunki są doskonałe na skalniak oraz obniżone i podwyższone grządki, do sadzenia między kamieniami i płytami kamiennymi. Doskonale radzą sobie też w donicach i pojemnikach. Wyższe gatunki rozchodników są często wybierane na mieszane obwódki. Coraz popularniejsze stają się również rozchodniki na zielone dachy.

Pamiętajmy jednak, że w ogrodach możemy uprawiać tylko rozchodniki mrozoodporne. Niektóre gatunki rozchodników, jak np. Rozchodnik Morgana, mogą być uprawiane wyłącznie jako domowe rośliny doniczkowe.

Rozchodnik - Sedum
Fot. pixabay

Czy rozchodnik jest trujący?

Generalnie rozchodniki nie są trujące, wiele z nich ma nawet zastosowania kulinarne i lecznicze, zwłaszcza w tradycyjnej medycynie ludowej. Jednak warto wiedzieć, że niektóre gatunki np. rozchodnik ostry (Sedum acre) mogą zawierać substancje chemiczne, które w dużych ilościach są drażniące dla przewodu pokarmowego lub skóry.

W przypadku zwierząt domowych, większość gatunków rozchodnika jest uznawana za bezpieczne, choć mogą powodować podrażnienia, jeśli zostaną spożyte w dużych ilościach. Objawy zatrucia rozchodnikiem u zwierząt mogą obejmować: wymioty, ślinotok lub niestrawność, ale przypadki poważnych zatruć są bardzo rzadkie.

Rozchodnik - Sedum
Fot. pixabay

Rozchodnik - uprawa

Uprawa rozchodników nie przysparza wielu problemów. Wymagają one stanowisk dobrze nasłonecznionych, gdzie uzyskują najlepsze zabarwienie i najobficiej kwitną. Możemy również znaleźć i takie, które dobrze poradzą sobie w półcieniu (min. Sedum spurium oraz Sedum sexangulare). Rośliny najlepiej będą rosły na podłożu świeżym, lekkim, przepuszczalnym, o pH zbliżonym do obojętnego.

Rozchodniki sadzi się na skalniakach w niewielkich kępach, w taki sposób aby rośliny swobodnie mogły się dopasować do kamieni i nierówności terenu. Chociaż mają niewysokie wymagania glebowe, będą bujniej rosły jeżeli wiosną lekko zasilimy je wolnodziałającym nawozem wieloskładnikowym (np. Osmocote).

Rozchodnik ostry - Sedum acre

Dla większości odmian rozchodników, pomimo tolerancji na niskie temperatury, wskazane jest zabezpieczenie na okres zimowy, z zabiegiem tym jednak nie spieszmy się zbytnio (poczekajmy do kilkudniowego spadku temperatury poniżej zera, pod koniec listopada lub nawet dopiero w grudniu). Możemy zastosować okrycie ze słomy, liści lub agrowłókniny.

Wiosną natomiast wycinamy z karp uszkodzone lub przemarzłe pędy. Przycinanie rozchodników jest wskazane i sprzyja lepszemu zadarnieniu się roślin.

Rozchodnik - rozmnażanie

Rozmnażanie rozchodników nie należy do trudnych zabiegów i bez problemu możemy sobie z nim poradzić w uprawie amatorskiej. Przez całą wiosnę i lato można wykonać sadzonkowanie pędów - sadzonki rozchodników umieszczamy w skrzynkach pod osłonami (folią lub szkłem) gdzie powinny się ukorzenić w ciągu dwóch tygodni.

Innym sposobem na rozmnożenie rozchodnika jest podział karp, który możemy wykonać od kwietnia do maja lub od sierpnia do września. Dzielenie karp jest również zalecane ze względu na korzystny wpływ na kondycję roślin - z mniejszych karp rozwijają się egzemplarze ładniejsze i zdrowsze.

Możliwe jest również rozmnożenie z nasion. Nasiona rozchodników wysiewa się wiosną, kiełkują szybko i po około miesiącu z rozsadnika możemy przenieść siewki do gruntu, gdzie umieszczamy je w rozstawie 10 x 30 cm.

Rozchodnik ościsty - Sedum acre

Rozchodnik - gatunki i odmiany

Najbardziej mrozoodporne rozchodniki, które mogą być uprawiane na terenie całej Polski, to rozchodnik ostry (Sedum acre) 'Aureum", rozchodnik naskalny (S. cauticolum) 'Lidakense', rozchodnik Ewersa (S. ewersii), rozchodnik ogrodowy 'Herbstfreunde', rozchodnik ogrodowy 'Matrona', rozchodnik okazały (S. spectabile).

Niektóre rozchodniki, takie jak rozchodnik biały (S. album) 'Murale', rozchodnik lubczykowy (S. anacampseros) czy rozchodnik oregoński (S. oreganum), mogą przemarzać w najchłodniejszych rejonach Polski (strefa mrozoodporności 6).

Do uprawy tylko w najcieplejszych rejonach Polski (strefa 7) nadają się takie rozchodniki jak rozchodnik kamczacki (S. kamtschaticum), rozchodnik ościsty (S. reflexum), rozchodnik łopatkowaty (S. spathulifolium), rozchodnik kaukaski (S. spurium) odm. 'Fuldaglut' i 'Variegatum'.

Więcej informacji o najpopularniejszych gatunkach rozchodników przedstawiamy poniżej:

• Rozchodnik ostry (Sedum acre) - jeden z niższych rozchodników, ma żółte kwiaty.
• Rozchodnik gruby (Sedum aizoon) - tworzy kępy o żółtych kwiatach i dorasta do 80 cm wysokości.
• Rozchodnik biały (Sedum album) - niski rozchodnik o białych kwiatach.
• Rozchodnik Ewersa (Sedum ewersii) - ma różowe kwiaty, niebieskawe liście o czerwonobrązowych brzegach, pędy także mają podobny kolor.
• Rozchodnik kamczacki (Sedum kamtschaticum) - gatunek o ciemnozielonych liściach i żółtych kwiatach, dorastający do 20 cm wysokości. Liście odmiany 'Variegatum' mają kremowy, nieregularny brzeg.
• Rozchodnik oregoński (Sedum oreganum) - niska zimotrwała bylina o żółtych kwiatach. Ma zaczerwienione pędy z rozetami drobnych, zielonych i błyszczących liści, które na słońcu czerwienieją.
• Rozchodnik ościsty (Sedum reflexum) - szaroniebieskie liście ułożone są dachówkowato i skierowane ku górze, kwiaty żółte, dorasta do 30 cm.

Rozchodnik rubrotinctum - Sedum rubrotinctum
Fot. pixabay

Rozchodnik w domu

Gatunki rozchodników pochodzące z rejonów subtropikalnych wykazują się zbyt małą odpornością na mróz, żeby wytrzymać polskie zimy, ale za to doskonale czują się w warunkach domowych.

Do popularnych rozchodników domowych należą:

• Rozchodnik hernandezii (Sedum hernandezii) ma wzniesiony pokrój, z czasem tworzy niewielkie drzewko. Owalne, wydłużone liście są błyszczące, zielone z niebieskim odcieniem. Zimą roślina zakwita w kolorze złocistym. Najlepiej czuje się w widnym miejscu i przepuszczalnym podłożu.
• Rozchodnik Morgana (Sedum morganianum, syn. Sedum burrito) pochodzący z Meksyku to sukulent o mięsistych, zwisających pędach i wałeczkowatych liściach. Jest to rośliną doniczkową łatwa w uprawie, idealną do słonecznych i ciepłych pomieszczeń. Najlepiej czuje się w temperaturze 18-24°C, a zimą przechodzi w stan spoczynku. Jak każdy sukulent dobrze sobie radzi z suszą, nie ma dużych wymagań nawozowych.
• Rozchodnik rubronticum (Sedum rubrotinctum) naturalnie występuje w Meksyku i wyróżnia się zwartym pokrojem oraz zwieszającymi się pędami o drobnych, paciorkowatych liściach w odcieniach jasnej zieleni, różu u bieli. Wymaga słonecznego stanowiska i przepuszczalnego podłoża. Latem można doniczkę wystawić na zewnątrz.

Przeczytaj również:

Budowa skalniaka
Pełen urokliwych, kwitnących roślin skalnych ogródek wśród kamieni jest marzeniem niejednego ogrodnika rozpoczynającego przygodę z roślinami. Jednak budowa skalniaka od podstaw często nastręcza nam wielu niepotrzebnych problemów. Podpowiadamy jakich materiałów użyć do stworzenia skalnej górki oraz jakie rośliny nadają się na skalniak. Więcej...

Kaktusy mrozoodporne ogrodowe
Kaktusy mrozoodporne ogrodowe to ciekawa propozycja dla osób, które chcą w swoim ogrodzie stworzyć niezwykły, egzotyczny zakątek lub poszukują roślin na jałowe gleby, odpornych na słońce i suszę. Do uprawy w naszym klimacie doskonale nadają się gatunki kaktusów wysokogórskich, pochodzące z Boliwii i Peru. Najbardziej znane spośród nich są opuncje. Zobacz jak dbać o kaktusy mrozoodporne w ogrodzie. Więcej...

Ogród na skarpie
Często w przydomowych ogrodach możemy spotkać pozornie trudne do zagospodarowania fragmenty terenu, które właściciele próbują przekształcić w standardowy, często nudny, płaski zakątek z soczyście zielonym trawnikiem i kilkoma iglakami. Myślę tutaj o bardziej lub mniej stromych skarpach, pagórkach, wzniesieniach. Ale czy nie było by lepiej dostosować nasadzenia roślinne do naturalnego ukształtowania terenu, na którym leży ogród? Więcej...

Opracowano na podstawie: R. Murat-Chudzik, Rozchodniki, rozchodniki, rozchodniki... , Kwiaty, nr 2/99, s. 13 - 15. Fot. Rob Hille (rozchodnik kaukaski 'Superbum') Roquai (rozchodnik ostry) Peter Leitheiser (rozchodnik ościsty), zdjęcia dostępne jako własność publiczna, źródło: Wikimedia Commons.