Wilczomlecz - gatunki, uprawa, pielęgnacja

Jedną z najpopularniejszych ozdób kwiatowych Świąt Bożego Narodzenia jest poinsecja - gwiazda betlejemska. Niewiele osób jednak zdaje sobie sprawę, że roślina ta należy do liczącego około 2 tys. gatunków, rodzaju wilczomlecz - bardzo zróżnicowanego i obfitującego w rośliny o niezwykłych cechach. Poznaj najciekawsze gatunki wilczomleczy oraz zasady uprawy i pielęgnacji tych roślin.

Wilczomlecz piękny, czyli popularna gwiazda betlejemska

Wilczomlecz - charakterystyka

Wilczomlecze (Euphorbia) występują głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych. Około 100 gatunków występuje także w Europie, a w Polsce jest ich około 20. Wśród wilczomleczy znajdziemy rośliny jednoroczne i dwuletnie, byliny i krzewy mogące zimować w ogrodzie, a także rośliny nadające się wyłącznie do uprawy doniczkowej w ogrzewanych pomieszczeniach. Ale to jeszcze nie koniec ciekawostek. Bo kto by pomyślał, spoglądając na popularną gwiazdę betlejemską, że wśród jej rodaków znajdziemy też sukulenty do złudzenia przypominające wyglądem kaktusy!

Uwaga! Biały sok płynący w łodygach wilczomleczy jest w większości wypadków trujący. Decydując się na uprawę tych roślin warto zatem zachować ostrożność, szczególnie jeśli mamy małe dzieci. Przy pielęgnacji roślin pamiętajmy o możliwości podrażnienia skóry (zawsze ubierajmy rękawiczki).

W ogrodzie wilczomleczy nie sadźmy też przy brzegach oczek wodnych, gdyż ich sok może okazać się szkodliwy dla ryb. W przypadku niektórych gatunków ogrodowych uciążliwe mogą okazać się samosiejki.

Wilczomlecz piękny - Gwiazda Betlejemska

W okresie Świąt Bożego Narodzenia popularną ozdobą w naszych mieszkaniach jest poinsecja - gwiazda betlejemska. Szczególną ozdobą tej rośliny są barwne (przeważnie czerwone, różowe lub kremowe) przykwiatki, pojawiające się na szczytach łodyg, przypominające właśnie gwiazdy. Otaczają one skupione na samych szczytach pędów drobne kwiaty, które same w sobie nie stanowią jednak szczególnej ozdoby.

Roślina ta zakwita gdy przez ponad 12 godzin w ciągu doby nie dociera do niej ani promyk słońca. Takie warunki (krótki dzień) nastają w okresie jesienno-zimowym, wywołując kwitnienie na przełomie kalendarzowej jesieni i zimy. Dzięki tej porze kwitnienia poinsecja mogła się stać tak popularną świąteczną ozdobą.

Decydując się na zakup poinsecji, pamiętajmy, że wilczomlecz ten jest bardzo wrażliwy na zimno oraz przeciągi. Narażona na takie warunki gwiazda betlejemska gubi liście i traci swój urok w ciągu kilku dni. Dlatego na drogę z kwiaciarni do domu trzeba poinsecję odpowiednio zapakować. Zwróćmy też uwagę aby nie kupować egzemplarza, który w kwiaciarni stał tuż przy drzwiach wejściowych i w żadnym wypadku nie kupować poinsecji sprzedawanych na świeżym powietrzu, bo taka roślina na pewno zmarzła i niebawem zwiędnie.

Dekoracje świąteczne z poinsecji - gwiazd betlejemskich
Poinsecja, czyli inaczej gwiazda betlejemska stała się już symboliczną rośliną Świąt Bożego Narodzenia i dziś trudno sobie wyobrazić wigilijny stół bez kwiatów poinsecji - gwiazdy betlejemskiej. Ciekawe inspiracje jak wykonywać dekoracje świąteczne z gwiazd betlejemskich można było znaleźć na wystawie bożonarodzeniowej, na której swoje pomysły pokazali polscy floryści. Więcej...

Wilczomlecz - gatunki doniczkowe

Obok najpopularniejszej poinsecji, w uprawie doniczkowej spotyka się często także wilczomlecz lśniący, zwany również okazałym (Euphorbia milli). Roślina ta jest sukulentem o kolczastych sześciokątnych łodygach (z tego względu bywa też określana mianem "korony cierniowej"). Osiąga do 1 m wysokości i 60 cm szerokości. Liście są odwrotnie jajowate, jasnozielone. Czasem opadają w okresie zimowym. Kwiatostany z jaskrawoczerwonymi przykwiatkami mogą się pojawiać przez cały rok, choć najczęściej można się nimi cieszyć latem. Uprawa tego wilczomlecza jest podobna do uprawy kaktusów. Wymaga on luźnego, przepuszczalnego podłoża i szczególnie skąpego podlewania w okresie zimowym.

Wilczomlecz opasły przypomina kaktusa

Innym ciekawym sukulentem jest wilczomlecz opasły (Euphorbia obesa), który z wyglądu bardzo przypomina kaktusa. Tworzy on kulistą, kanciastą, ciemnozieloną łodygę, na szczycie której w okresie letnim może pojawić się pierścień drobnych, żółtych kwiatów. Pielęgnacja wilczomlecza opasłego również jest podobna jak w przypadku kaktusów. W okresie zimowym zaprzestajemy podlewania i obniżamy temp. do około 10°C.

Wilczomlecz - gatunki ogrodowe

Wilczomleczem, który z powodzeniem możemy uprawiać w ogrodzie, jest rodzimy gatunek - wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias). Często można go spotkać na przydrożnych skarpach. Jest to niska (do 40 cm wys.), szeroko rosnąca bylina, mogąca mieć zastosowanie jako roślina okrywowa. W kwietniu i maju możemy podziwiać jej żółte kwiaty, zebrane w kwiatostany średnicy około 5 cm. Najlepiej czuje się na stanowiskach słonecznych i suchych, z lekką, przepuszczalną glebą. Wilczomlecz sosnka radzi sobie nawet na bardzo słabych glebach i bez problemu zimuje, może jednak okazać się zbyt ekspansywny.

Wilczomlecz sosnka

Kolejnym rodzimym gatunkiem jest wilczomlecz migdałolistny (Euphorbia amygdaloides). Ten gatunek występuje lasach liściastych. W uprawie ogrodowej wymaga miejsc półcienistych, gleb próchniczych i wapiennych. Jest to kępiasta bylina o drewniejących pędach, kwitnąca od maja do czerwca. Na rabatach może ciekawie prezentować się odmiana 'Purpurea' o purpurowo zabarwionych liściach. Pasuje do ogrodów naturalistycznych.

Wilczomlecz migdałolistny 'Purpurea'

Od wilczomlecza migdałolistnego wywodzi się także przepiękna odmiana mieszańcowa - wilczomlecz 'Ascot Rainbow'. Jest to częściowo zimozielona bylina o dekoracyjnych liściach, które wyróżnia żółty margines dookoła blaszki liściowej. Wilczomlecz 'Ascot Rainbow' ma pokrój zwarty i osiąga do 40 cm wysokości. Pędy drewnieją u podstawy ale wyżej są stosunkowo miękkie i mogą się lekko pokładać. Liście lancetowate, długości 3-7 cm i szerokości 1 cm. Na młodych przyrostach są pomarańczowe, później szarozielone z nieregularnym żółtym marginesem. Wilczomlecz 'Ascot Rainbow' kwitnie od połowy kwietnia do lipca. Roślina jest w pełni mrozoodporna i dobrze zimuje w naszym klimacie.

Wilczomlecz 'Ascot Rainbow'
Fot. depositphotos

Następnym bylinowym wilczomleczem, który może zagościć w ogrodzie jest wilczomlecz pstry, zwany też złocistym (Euphorbia polychroma). Roślina ta tworzy półkoliste kępy o wysokości i szerokości do około 50 cm. Od połowy wiosny cieszy nas jasnożółtymi kwiatostanami. Liście są ciemnozielone, owalne, ostro zakończone. Jesienią mogą się przebarwiać na czerwono. Roślina nadaje się na słoneczne rabaty i do ogrodów skalnych. Dobrze rośnie na lekkich, suchych glebach, również ubogich i kamienistych. Nadmiar wilgoci powoduje zagniwanie i utratę zwartego pokroju.

Wybierając gatunki do ogrodu warto też zainteresować się wilczomleczem mirtowatym (Euphorbia myrsinites). Roślina ta tworzy pokładające się pędy o ciekawie prezentujących się, dachówkowato ułożonych mięsistych liściach, pokrytych niebieskawym nalotem. Sadzimy na stanowiskach słonecznych z lekkimi, przepuszczalnymi glebami. Dobrze rośnie na skalniakach. Pamiętajmy jednak, że na zimę wymaga okrycia, np. gałązkami z iglaków, gdyż bez okrycia może wymarzać.

Wilczomlecz obrzeżony

Wyżej wymienione gatunki wilczomleczy są bylinami. Miłośnicy roślin jednorocznych mogą natomiast wysiać pochodzącego z Ameryki Północnej wilczomlecza obrzeżonego, zwanego też białobrzegim (Euphorbia marginata). Posiada on wąskie i zaostrzone liście o białych brzegach (stąd jego nazwa). Kwiaty zebrane w szczytowych baldachach do 5 cm średnicy również posiadają białe plamki i smugi. Kwitnie od lipca do sierpnia. Nasiona wysiewamy na początku maja wprost do gruntu na stanowisku słonecznym (jest to sposób najprostszy ale można też uprawiać z rozsady). Wymaga lekkich, przepuszczalnych gleb (na zbyt żyznym podłożu liście mogą zielenieć, pozbawiając się atrakcyjnego białego obrzeżenia). Dorasta do 80 cm wysokości.

Spore zainteresowanie wzbudza też wilczomlecz groszkowy (Euphorbia lathyris), który uprawiamy jako roślinę dwuletnią. Zakwita w drugim roku uprawy, tworząc sporych rozmiarów kwiatostany. Swoją nazwę zawdzięcza pojawiającym się latem owocom, które przed dojrzeniem przypominają zielony groch. W słoneczne dni rozłupnie mogą dość gwałtownie pękać, wyrzucając nasiona na znaczną odległość. Roślina dorasta do 1,8 m wysokości. Gatunek ten warto mieć w ogrodzie, gdyż jego wydzieliny korzeniowe odstraszają krety, myszy i norniki. Sporo osób potwierdza, że te wilczomlecze to naprawdę skuteczne rośliny odstraszające krety.

Przedstawiłem nieliczne, najczęściej spotykane gatunki wilczomleczy, bo nie sposób w jednym tekście opisać tak ogromnej rodziny roślin. Jednak już po tych kilku opisach widzimy, że wśród wilczomleczy znajdziemy rośliny pasujące do różnych typów ogrodów i na różne warunki stanowiskowe, a także do uprawy doniczkowej w mieszkaniach. Dlatego bardziej dociekliwych zachęcam do dalszych poszukiwań i wzbogacania swych kolekcji o wilczomlecze z różnych zakątków świata.

Przeczytaj również:

Kroton pstry - pielęgnacja, uprawa, rozmnażanie, choroby
Kroton pstry to wspaniała roślina doniczkowa, która potrafi ozdobić nawet dość ponury pokój dzięki swym pięknym, barwnym liściom. Jest jednak kapryśną rośliną i trzeba zadać sobie nieco trudu by utrzymać krotona w dobrej kondycji. Oto jak wygląda pielęgnacja i uprawa doniczkowa krotona, czy możliwe jest rozmnażanie w warunkach domowych oraz jakie choroby i szkodniki mogą zaatakować tę roślinę. Więcej...

Zygokaktus, grudnik - uprawa i pielęgnacja
Szlumbergera, kaktus bożonarodzeniowy, grudnik, zygokaktus - tak wiele nazw wymyślono dla tego ciekawego kaktusa o prześlicznych kremowych, różowych lub czerwonych kwiatach, stanowiących zimową ozdobę wielu mieszkań. Wyjaśniamy skąd tyle nazw dla tej rośliny, co jest w niej wyjątkowego oraz jakie są zasady uprawy i pielęgnacji grudnika w domu. Więcej...

Hipeastrum, Zwartnica - uprawa w domu
Hipeastrum lub inaczej zwartnica (Hippeastrum) to roślina cebulowa z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), znana z pięknych, ogromnych kwiatów, pojawiających się w okresie zimowym. W naszym klimacie uprawia się ją w mieszkaniach jako roślinę doniczkową. Przechładzając cebulę hipeastrum w lodówce możemy doprowadzić do wcześniejszego kwitnienia, uzyskując wspaniałą kwiatową ozdobę już na Boże Narodzenie. Więcej...

Opracowano na podstawie: Z. Pindel, Różne oblicza wilczomleczy, Działkowiec, nr 12/2009, s. 4-6; Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 249-251.