Jodła pospolita - odmiany, uprawa, choroby

Jodła pospolita to rodzime drzewo iglaste o stożkowatej koronie. W ogrodach jest rzadko spotykana ze względu na duże wymagania uprawowe oraz wrażliwość na zanieczyszczenia powietrza, przez co często zapada na choroby. Warto jednak poznać ogrodowe odmiany jodły pospolitej o malowniczym wyglądzie. Jeśli nie masz ogrodu w mieście, może się okazać, że uprawa jodły pospolitej wcale nie będzie dużym wyzwaniem :-)

Jodła pospolita - Abies alba
Fot. depositphotos

Jodła pospolita - opis wyglądu

Jodła pospolita, inaczej określana też jako jodła biała (Abies alba) występuje w stanie naturalnym na terenach górskich w całej Europie, a w Polsce spotkać ją można także na nizinach. To zimozielone drzewo osiąga do 55 m wysokości, ale hodowcy skoncentrowali się na selekcjonowaniu dużo niższych, często karłowych odmian jodły pospolitej, które bez problemu pomieszczą się w ogrodach.

Jodła pospolita odznacza się stożkowatą, regularną i dość luźną koroną. Igły są ciemnozielone z wierzchu i z paskami woskowego nalotu od spodu. Zielone, walcowate, wzniesione szyszki jodły pospolitej brązowieją z czasem. Gdy dojrzeją, rozpadają się uwalniając nasiona.

Jodła pospolita - odmiany

Przedstawiamy odmiany jodły pospolitej o niewielkich rozmiarach, nadające się do nawet niewielkich ogrodów.

Jodła pospolita 'Pyramidalis' - to odmiana o wąskim, kolumnowym pokroju. Wolno rosnąca, po 10 latach osiąga wysokość ok 10 m. Dobrze czuje się w ogrodach przydomowych, sadzona w pobliżu zbiorników wodnych.

Jodła pospolita 'Pendula' - to wyjątkowa odmiana, która dzięki kolumnowemu pokrojowi oraz zwisającym pędom bocznym stanowi niezwykle atrakcyjny akcent. Najlepiej wygląda sadzona pojedynczo, jako soliter. Rośnie powoli i po około 10 latach dorasta do około 2 m wysokości i do 1 m szerokości.

Jodła pospolita 'Ibergeregg' - to odmiana karłowa dorastająca do 1,5 m wysokości, o nieregularnym, asymetrycznym, szerokim pokroju. Ciekawy pokrój oraz dość rzadkie, grube gałązki i nastroszone igły sprawiają ze przypomina drzewka bonsai. Odmiana polecana do ogrodów przydomowych, na skalniaki i wrzosowiska oraz jako soliter.

Jodła pospolita - Abies alba
Fot. Vassil, domena publiczna, Wikimedia Commons

Jodła pospolita 'Compacta' - wolno rosnąca odmiana osiągająca 2-4 m wzrostu. Ma zwartą, stożkowatą koronę i świetnie sprawdza się nawet w małych ogrodach.

Jodła pospolita 'Brinar' - to wolno rosnąca, karłowa odmiana osiągająca 2-3 m wysokości, o typowym, stożkowym pokroju. Jej ciemnozielone, błyszczące, nastroszone igły pięknie komponują się z roślinnością ogrodów wrzosowych. Dobrze wygląda, jako soliter. W pełni mrozoodporna.

Jodła pospolita - uprawa

Jodła pospolita ma wysokie wymagania uprawowe. Najlepiej rośnie na stanowiskach półcienistych o wysokiej wilgotności powietrza. Jest wrażliwa na suszę oraz na zanieczyszczone powietrze. Preferuje gleby żyzne, gliniaste i wilgotne o odczynie pH od lekko kwaśnego po zasadowy.

Jodła pospolita jest wrażliwa na niskie temperatury (gatunek jest zaliczany do strefy mrozoodporności roślin 5B) i najlepiej sprawdza się w rejonach kraju o łagodniejszym klimacie - na zachodzie Polski oraz na Pomorzu. Podczas surowych zim, zdarza się jej przemarznąć. Do tego źle znosi wahania temperatur. Na zimę warto młode rośliny osłonić stroiszem lub np. agrowłókniną, tak by ochronić je przed zimnym wiatrem oraz utratą wilgoci.

Jodła pospolita wymaga wilgotnego podłoża. Najbardziej wrażliwe na przesuszenie są rośliny młode. Podlewać je należy raczej rzadko ale za to bardzo obficie. W efekcie drzewka mocniej się zakorzenią i w późniejszych latach dłużej będą wytrzymywały okresy suszy.

Jodła pospolita wymaga podlewania także jesienią, w bezśnieżne zimy i wczesną wiosną, jeżeli opady są niewystarczające. W tym okresie roślinom może zagrażać tzw. susza fizjologiczna.

Nawożenie jodły pospolitej najlepiej wykonać wczesną wiosną lub na jesieni, stosując naturalny kompost lub granulowany obornik. W okresie od wiosny do połowy lata można stosować także nawozy mineralne, które zapewnią szybszy wzrost i ładniejsze wybarwienie igieł. Najlepszym rozwiązaniem jest wieloskładnikowy nawóz do iglaków.

Jodła pospolita - sadzenie

Sadzonki jodły pospolitej kupowane w pojemnikach możemy sadzić przez cały rok, poza okresami suszy i mrozów. Rośliny kupowane z bryłą korzeniową sadzimy wczesną wiosną lub jesienią.

Przygotowując stanowisko do posadzenia jodły, przede wszystkim odchwaszczamy i spulchniamy. Następnie wykopujemy odpowiednio szeroki dół, a gdy podłoże nie jest wystarczająco żyzne i próchnicze, pozyskaną ziemię mieszamy z torfem bądź kompostem w stosunku 1:1. Następnie umieszczamy jodłę na takiej głębokości, na jakiej rosła w pojemniku, po czym obficie podlewamy. Dobrze jest od razu po posadzeniu ściółkować ziemię pod rośliną co ograniczy parowanie wody z gleby i spowolni wyrastanie chwastów. Idealnie do tego celu nadaje się kora sosnowa.

Jodła pospolita - Abies alba
Fot. Daderot, domena publiczna, Wikimedia Commons

Co posadzić obok jodły?

Spory wybór niskich i karłowych odmian jodły daje pole do popisu miłośnikom ogrodów skalnych, wrzosowych i naturalistycznych. Jodła pospolita, bowiem dobrze się czuje i pięknie wygląda w towarzystwie drzew i krzewów, wśród których rośnie w stanie naturalnym, takich jak: wiąz, klon jesionolistny czy buk pospolity.

Jodła pospolita dobrze się prezentuje sadzona z kolorowymi krzewami liściastymi, takimi jak: berberys Thunberga, tawuła, hortensja, a także na wrzosowiskach z innymi roślinami kwasolubnymi, jak pieris japoński czy azalia ogrodowa.

Jodła pospolita - cięcie

Jodła pospolita przede wszystkim wymaga cięcia sanitarnego. Wykonujemy je na przedwiośniu usuwając chore, martwe pędy. Tniemy do miejsca, gdzie są zielone gałązki, a jeśli takich nie ma na pędzie - wycinamy je całkowicie aż do pnia.

Jodła pospolita - rozmnażanie

W uprawach amatorskich możemy pokusić się głównie o rozmnażanie jodły pospolitej z nasion, gdyż sadzonki bardzo trudno jest ukorzenić. Z nasion jednak warto rozmnażać głównie podstawowy gatunek. W przypadku odmian ozdobnych, siewki często nie odwzorowują cech rośliny matecznej. Profesjonalni hodowcy rozmnażają odmiany ozdobne jodły pospolitej poprzez szczepienie.

Rozmnażanie jodły z nasion - nasiona z posiadanych drzew zbiera się od sierpnia do października. Miesza się je z wilgotnym piaskiem i przez miesiąc przetrzymuje w temperaturze 10-15oC. Gdy pojawią się pierwsze kiełki wysiewamy je w zimnych inspektach, tunelach lub wprost do gruntu. Najlepszym terminem jest czas od połowy kwietnia do końca maja. Kiełki pojawiają się po 3-4 tygodniach. W drugiej połowie maja lub w czerwcu młode sadzonki przenosi się do gruntu. Młode siewki rosną wolno i wymagają szczególnej uwagi - regularnego podlewania oraz cieniowania. Po roku można je przepikować. Na miejsce stałe sadzi się drzewka 4-6 letnie.

Jodła pospolita - choroby i szkodniki

Mszyce osłabiają rośliny, często przenosząc choroby wirusowe i sprzyjają zakażeniom grzybowym. Na jodle mogą występować specyficzne gatunki mszyc:

• zrostek jodłowy,
• obiałka pędowa,
• ochojnik jodłowy.

W wyniku żerowania tych szkodników dochodzi do deformacji i wyginania się igieł jodły, pokrywania igieł i pędów białą wydzieliną woskową, produkowaną przez mszyce, oraz ogólnego osłabienia wzrostu roślin. Mszycom zapobiegamy wykonując wczesną wiosną opryski preparatem olejowym Emulpar 940 EC lub stosując olej parafinowy. Po zauważeniu objawów żerowania szkodników w okresie wegetacyjnym można ponownie użyć naturalny Emulpar 940 EC lub opraty na olejku pomarańczowym preparat Limocide, a jeśli to nie wystarczy, sięgnąć po środki owadobójcze Karate Gold Tuje i Iglaki lub Mospilan 20 SP.

Biały nalot na pędach jodły - efekt żerowania mszyc
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl

Przędziorki to drobne roztocza wysysające soki z rośliny. Objawy żerowania przędziorków na jodle to drobne, żółte i brązowe przebarwienia na igłach, a następnie zamieranie i opadanie igieł. Czasem pojawiają się również delikatne pajęczyny. Przędziorki na jodle pospolitej można zwalczać tymi samymi preparatami naturalnymi co mszyce, tj. Emulpar 940 EC oraz Limocide. Opryski wykonuje się po zauważeniu objawów żerowania szkodnika, a Emulparem także zapobiegawczo na przedwiośniu w celu zlikwidowania form zimujących na roślinie. Spośród chemicznych środków owadobójczych pomocne będą preparaty przędziorkobójcze Karate Gold oraz Ortus 05 SC.

Osutka zwyczajna jodły jest chorobą grzybową, prowadzącą do przebarwienia, a następnie do opadania igieł. Igły pokrywają się drobnymi, czarnymi plamkami, powiększającymi się z czasem i przyjmującymi postać pomarańczowych obwódek. Zmienione miejsca z czasem czernieją i tworzą się na nich nekrozy, a porażone drzewo masowo gubi igły. W razie wystąpienia objawów choroby opadłe igły należy zbierać i palić. Konieczne są również opryski z użyciem fungicydów Scorpion 325 SC oraz Topsin M 500 SC. Aby ograniczyć stosowanie środków chemicznych, warto je stosować naprzemiennie z naturalnym preparatem Biosept Active.

Rdza jodły i goździkowatych - jest to najgroźniejsza choroba jodły, porażająca jej gałęzie i pnie. Znana jest z wytwarzania czarcich mioteł w koronie i powodowania raka drzewnego na pniu. Zakażone na wiosnę miejsca na młodych pędach jodły jesienią grubieją, a z biegiem lat zamieniają się w rakowate guzy. Znajdujące się w obrębie porażonych partii kory pączki rozwijają się w następnym roku po zakażeniu w chorobliwie nabrzmiałe pędy, na których tworzą się krótkie igły w układzie około pędowym, a nie w płaszczyznach zbliżonych do poziomu, jak na pędach normalnych. W następnych latach pędy te rozgałęziają się, a ponieważ odgałęzienia znowu układają się nie poziomo, lecz pionowo, powstaje krzaczasty twór zwany czarcią miotłą. Chore miejsca, występujące na pędach, wrastają w grubiejący pień, w którym następnie tworzą się raki drzewne o silnie i głęboko spękanej korze, a nawet dużej, otwartej ranie.

Po wycięciu pędów jodły z widocznymi objawami rdzy należy wykonać opryski. Do wykonania oprysku przeciwko rdzy na jodle polecany jest preparaty Scorpion 325 SC. Należy dokładnie opryskać całą roślinę, wykonując 2-3 opryski w odstępach, co 2 tygodnie. Opryski można wykonywać naprzemiennie z naturalnym preparatem Limocide.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Bugała W., Drzewa i krzewy iglaste, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2003, s. 31-33;
2. Katalog roślin - drzewa, krzewy byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, Praca Zbiorowa, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2016 , s. 27;
3. Bloom A., Iglaki. Ozdoba ogrodu, Elipsa, Warszawa, 2002, s. 84;
4. Karczmarczuk R., Jodła pospolita i jej znaczenie w Wszechświat 1/1996 s. 7-10;
5. Bachofer M., Mayer J., Drzewa, Oficyna wydawnicza Multico, Warszawa 2007, s.200;
6. A. Grabowska, L. Grabowska, Szkoła cięcia, Twój Ogrodnik, Filipowice 2018, s. 114.

Przeczytaj również:

Jodła kaukaska - uprawa, odmiany, choroby
Jodła kaukaska, nazywana też jodłą Nordmana lub jodłą normandzką, pochodzi z zachodniego Kaukazu i północno-zachodniej Turcji. W Polsce jest jednym z najpopularniejszych gatunków jodeł uprawianych jako rośliny ozdobne. Więcej...

Jodła koreańska - uprawa, odmiany, rozmnażanie
Jodła koreańska to bardzo dekoracyjne drzewo o stożkowatym pokroju i powolnym wzroście. Ceniona jest za dwukolorowe igły i bardzo ładne szyszki koloru niebieskiego. Zobacz jak wygląda uprawa jodły koreańskiej w ogrodzie. Więcej...

Świerk pospolity - opis, odmiany, sadzenie, uprawa
Świerk pospolity to nasz rodzimy gatunek, w warunkach naturalnych rosnący jako wysokie drzewo. W ogrodach zaś możemy sadzić rozmaite, ciekawe odmiany świerka pospolitego o ograniczonym wzroście, ciekawym pokroju czy bardziej odporne na niekorzystne warunki uprawy. Więcej...