Groch siewny, zwyczajny - wartości odżywcze, odmiany, uprawa

Groch siewny, określany też jako groch zwyczajny, jest warzywem popularnym i stosunkowo mało wymagającym. Świetnie radzi sobie w naszym klimacie, jest odporny na chłód i niedobory wody. Dowiedz się, dlaczego groch zwyczajny jest doskonałym roślinnym zamiennikiem mięsa oraz jakie ma wartości odżywcze. Poznaj odmiany grochu zwyczajnego polecane do uprawy na działce i na balkonie oraz wymagania tego wartościowego warzywa strączkowego.

Groch siewny, zwyczajny - Pisum sativum
Fot. pixabay

Jak rośnie i kiedy kwitnie groch?

Groch siewny (Pisum sativum) nazywany także grochem zwyczajnym należy do rodziny bobowatych (Fabaceae) i pochodzi z Chin i Indii. Częścią jadalną grochu są niedojrzałe nasiona rozwijające się w strąku z wyściółką pergaminową wewnątrz lub całe strąki.

Groch jest rośliną jednoroczną o głębokim, palowym systemie korzeniowym. Korzenie rosną w symbiozie z bakteriami wiążącymi azot z atmosfery, dlatego stanowisko po grochu jest bogate w ten pierwiastek i świetnie nadaje się do uprawy wielu innych warzyw (po grochu można uprawiać np. kalafior na zbiór jesienny, brokuły, kalarepę i szpinak). Długa i płożąca łodyga grochu siewnego jest pusta w środku i słabo rozgałęziona. Liście są pierzastodzielne i szarozielone. Od maja do czerwca w kątach liści rozwijają się średniej wielkości motylkowe kwiaty grochu mające walory dekoracyjne.

Groch siewny w czasie kwitnienia
Fot. pixabay

Groch siewny, zwyczajny - odmiany

Ze względu na budowę strąka rozróżnia się dwie odmiany botaniczne grochu siewnego:

1. groch łuskowy określany też jako groszek zielony (Pisum sativum var. Pachylobum), którego częścią jadalną są zielone nasiona;
2. groszek cukrowy (Pisum sativum var. Saccharatum), którego strąki są pozbawione pergaminowej wyściółki dzięki czemu strąki groszku cukrowego można jeść w całości.

Odmiany grochu łuskowego

Groch łuskowy o nasionach gładkich:

• Groch łuskowy Sześciotygodniowy - bardzo wczesny i wysoki.

Groch łuskowy, groszek zielony - Pisum sativum var. Pachylobum
Fot. pixabay

Groch łuskowy o nasionach pomarszczonych:

• Groch łuskowy 'Cud Kelvedonu' - odmiana wczesna i karłowa;
• Groch łuskowy 'Germana' - średniowczesny i obficie plonujący;
• Groch łuskowy 'Nefryt' - średniowczesny niezbyt wysoki;
• Groch łuskowy 'Polar Nochowski' - bardzo wczesny;
• Groch łuskowy 'Telefon' - późny i bardzo plenny;
• Groch łuskowy 'Television' - późny o słodkich ziarnach.

Odmiany grochu cukrowego

Najczęściej polecanymi odmianami grochu cukrowego są:

• Groszek cukrowy 'Ambrosia' - wczesny i bardzo plenny;
• Groszek cukrowy 'Bajka' - średnio wczesny o bardzo dużych, szerokich strąkach, wymagający podpór;
• Groszek cukrowy 'Baron Nowy' - niski, dobry do uprawy na balkonie;
• Groszek cukrowy 'Desiree' - wysoki o fioletowych strąkach;
• Groszek cukrowy 'Graue Rotblühende' - plenny i wysoki;
• Groszek cukrowy 'Hetman' - wysoki i wczesny;
• Groszek cukrowy 'Iłówiecki' - średnio wczesny i bardzo plenny.

Groszek, groch cukrowy - Pisum sativum var. Saccharatum
Fot. depositphotos

Groch - wartości odżywcze

Popularność grochu wynika nie tylko z walorów smakowych, ale także wartości odżywczych oraz szerokiego zastosowania kulinarnego. Strąki oraz ziarno grochu dostarczają białka roślinnego oraz błonnika, który ma właściwości sycące oraz poprawiające pracę jelit. Wysoka zawartość białka sprawiła, że groch stał się popularnym roślinnym zamiennikiem mięsa.

Wartość odżywcza grochu cukrowego wynika także z zawartości witamin: C, K, E, A, witamin z grupy B oraz związków mineralnych: cynku, magnezu, sodu, fosforu, potasu i żelaza. Za sprawa luteiny groch ma pozytywny wpływ na wzrok a dzięki flawonoidom korzystnie wpływa na układu naczyniowo-sercowy, kostny, pokarmowy oraz na kondycję skóry i włosów.

Wartości odżywcze grochu łuskowego są większe niż groszku cukrowego, jest on bogatszy w kalorie, węglowodany, białko i błonnik. Natomiast zawartość witamin i związków mineralnych u obu form botanicznych grochu siewnego jest zbliżona.

Zestawienie wartości odżywczych grochu łuskowego i cukrowego przedstawia tabela poniżej.

Groch siewny, zwyczajny - uprawa i wymagania

Groch zwyczajny ma umiarkowane wymagania i nie jest trudny w uprawie. Dobrze rośnie zarówno w słońcu jak i w półcieniu. Preferuje gleby piaszczysto-gliniaste i szybko ogrzewające się wiosną, chociaż toleruje także gorsze stanowiska. Jest wrażliwy na zakwaszenie gleby. Z tego względu odczyn gleby do uprawy grochu powinien wynosić pH 6,5-7,8. Jako że groch zwyczajny nie wymaga gleb bogatych w azot, można go uprawiać w II lub III roku po oborniku. Na słabszej jakości glebach rośliny należy jesienią zasilać kompostem. Ze względów fitosanitarnych nie powinno się uprawiać grochu na tym samym miejscu częściej niż co 5-6 lat.

Groch siewny w czasie kwitnienia
Fot. pixabay

Groch, zwłaszcza odmiany wysokie, jest narażony na uszkodzenia spowodowane przez silny wiatr. Dlatego, gdy rośliny osiągną ok. 20 cm wysokości, warto obsypać ziemią ich dolne części. Żeby się nie wyłamywały, należy również stosować podpory, karłowe odmiany grochu można także prowadzić przy siatce.

Groch siewny - kiedy siać

Groch zwyczajny uprawia się z siewu nasion wprost do gruntu w jak najwcześniejszym terminie. Najlepiej wysiewać groch na przełomie marca i kwietnia, gdyż jest on rośliną dnia krótkiego wymagającą długiej i chłodnej wiosny. Jeżeli w czasie rozwoju strąków panuje temperatura powyżej 18°C przemiana cukrów w skrobię staje się szybsza, co wpływa na pogorszenie smaku nasion grochu łuskowego. Rośliny najlepiej kiełkują w temperaturze ok. 2°C a do rozwoju wymagają temperatury 13-18°C. Wczesny siew grochu chroni również rośliny przed atakiem szkodników.

Warto wiedzieć!
Żeby przyspieszyć kiełkowanie nasion grochu można je przed siewem moczyć przez kilkanaście godzin w letniej wodzie. Nasiona, które pływają po powierzchni należy wyrzucić, gdyż z pewnością nie wzejdą.

Groch siewny - głębokość siewu i rozstawa

Niskie odmiany grochu siejemy na głębokość 2-4 cm w rozstawie 10-20x3-4 cm a wyższe w rozstawie 15-30x3-4 cm.

Groch siewny, zwyczajny - podlewanie

Groch siewny ma umiarkowane wymagania wodne. Okresem krytycznym jest czas kwitnienia i dojrzewania strąków. W tym czasie trzeba rośliny podlewać regularnie, ale nie nazbyt obficie - groch nie toleruje zastojów wody oraz przelania.

Groch siewny w czasie kwitnienia
Fot. pixabay

Groch siewny, zwyczajny - nawożenie

Groch siewny wymaga próchniczej i żyznej gleby, żeby tworzył dużą masę zielona oraz obficie plonował. W takich warunkach właściwie nie wymaga dodatkowego nawożenia w okresie wegetacji. Natomiast groch uprawiany na słabszej glebie groch wymaga nawożenia organicznego kompostem lub gnojówkami roślinnymi. Wiosną warto rośliny zasilić jednorazowo wieloskładnikowym nawozem mineralnym.

Groch siewny, zwyczajny - odchwaszczanie

Groch zwyczajny uprawiany z siewu nasion wprost do gruntu wymaga gleby spulchnionej i dobrze odchwaszczonej. Zwłaszcza w początkowej fazie wzrostu musimy rośliny regularnie odchwaszczać, później, gdy się dobrze rozkrzewią, same zagłuszą chwasty.

Kiedy zbierać groch?

Strąki groszku cukrowego zbiera się, gdy są chrupiące i soczyste. Z reguły termin zbioru groszku cukrowego przypada na 10-14 dni po kwitnieniu. Natomiast groch łuskowy zbiera się, gdy nasiona są wyrośnięte, ale soczyste i miękkie.

Co siać obok grochu?

Groch oraz warzywa kapustne, takie jak: kapusta głowiasta, kalafior czy brokuły wzajemnie pozytywnie na siebie oddziałują odstraszając niektóre ze szkodników. Poza tym groch lubi towarzystwo warzyw i ziół, takich jak: kukurydza, cukinia, sałata, ogórki, marchew, rzepa, rzodkiewka, seler, koper, mięta, kminek, cząber i rumianek.

Co siać i sadzić po grochu?

Groch pozostawia po sobie glebę w dobrej kulturze i zasobną w azot, dlatego po grochu warto siać i sadzić późne odmiany kalafiora i brokuła, szpinak, sałatę, roszponkę i kalarepę.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Groszek pachnący - odmiany i uprawa
• Warzywa łatwe w uprawie, o krótkim okresie wegetacji
• Warzywa poplonowe. Jakie warzywa siać i sadzić na poplon?

Opracowano na podstawie:
1. M. Blecharska, Najwcześniejsze strączkowe w Działkowiec 2/2018, s. 47;
2. E. Jędraszczyk, Pierwsze w kolejce w Działkowiec 2/2015, s. 45-46;
3. M. Orłowski., E. Kołota, I. Strychacz, Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988, s. 190-191;
4. A. Pohl, Fasola i spółka w Działkowiec 4/2014, s. 52-53.