Róże ogrodowe - odmiany, uprawa, jak pielęgnować

Róże są jednymi z najczęściej uprawianych krzewów ogrodowych. O ich niezwykłej popularności zadecydował ogromny wybór kolorów i kształtów kwiatów, a także dostępność odmian o różnym pokroju, sile wzrostu i zastosowaniu. Co sprawia, że jedne róże ogrodowe wspaniale kwitną i bujnie rosną, a inne niedomagają i łatwo zapadają na choroby? Poznaj sekrety uprawy róż w ogrodzie, zobacz które odmiany róż ogrodowych najlepiej się sprawdzają oraz dowiedz się jak pielęgnować róże aby zdrowo rosły i obficie kwitły!

Róże ogrodowe
Fot. pixabay

Róże ogrodowe - historia uprawy

Kwiaty róż od wieków są symbolem męskiego uwielbienia dla kobiecego piękna. Antyczni Grecy uważali róże za symbol Afrodyty, bogini miłości, a Safona, najpopularniejsza poetka starożytnej Grecji, nazwała różę królową kwiatów i po dzień dzisiejszy ten przydomek róży nie opuścił. Na masową skalę róże uprawiano w starożytnym Rzymie, a ich kwiaty były używane do ozdabiania wielu uroczystości. Gdy lokalna produkcja nie wystarczała, zaczęto sprowadzać róże m. in. z Północnej Afryki.

Na Dalekim Wschodzie z kwiatów róż wytwarzano niezwykle cenny olejek różany. Róże opiewali też trubadurzy, średniowieczni poeci i muzycy francuscy. Kwiaty te znajdowały się na herbach angielskich rodów, a cesarzowa Józefina, pierwsza żona Napoleona, w swej posiadłości we francuskim Malmaison prowadziła legendarny ogród różany, w którym zgromadziła ponad 200 odmian róż (ponoć były to wszystkie wówczas znane). Dziś wszystkich odmian róży jest tak wiele, że niemal nie sposób wszystkich poznać. Dla ułatwienia klasyfikacji róże podzielono na grupy, uwzględniając ich pokrój, kwitnienie i możliwości zastosowania w ogrodach.

Róże ogrodowe - odmiany i grupy

Na świecie występuje ponad 200 dzikich gatunków róż oraz ponad 20 tys. szlachetnych odmian róż. Krzewy te mają rozmaitą wielkość i zróżnicowany pokrój - od kilkunastocentymetrowych odmian róż miniaturowych po odmiany wysokie - kilkumetrowe, o pędach wyprostowanych albo przewisających. U większości róż na łodygach występują kolce. Liście są błyszczące lub matowe, w wielu odcieniach zieleni, niekiedy też czerwonawe, często pokryte srebrzystym nalotem woskowym.

Róże ogrodowe
Fot. pixabay

Kwiaty róż mają średnicę od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów i mogą być osadzone pojedynczo lub zebrane w kwiatostany. Płatki są jednobarwne lub dwubarwne i nierzadko zmieniają odcień w miarę przekwitania.

Ze względu na dużą różnorodność tych krzewów, w zależności od siły wzrostu i ich budowy, róże podzielono na kilka grup.

Nas oczywiście najbardziej interesują te, najlepiej nadające się do uprawy w ogrodzie, czyli odmiany róż ogrodowych. Do takich można bez wątpienia zaliczyć najładniej kwitnące róże wielkokwiatowe, oraz posiadające ładny krzaczasty pokrój i wytwarzające wiele kwitów na pędzie - róże rabatowe. Posiadacze dużych ogrodów mogą wybrać coś dla siebie wśród róż parkowych, a przy pergolach, płotkach czy murkach mogą wspinać się róże pnące. Oto szczegóły dotyczące każdej z tych grup oraz możliwości ich zastosowania w ogrodach.

Róże wielkokwiatowe

Róże wielkokwiatowe to róże o największych i najpiękniejszych kwiatach, w dużej mierze mieszańce herbatnie. Bez wątpienia jest to najliczniejsza grupa róż. Kwiaty róż wielkokwiatowych często mają delikatny, przyjemny zapach i są zwykle osadzone pojedynczo na łodydze. Nadają się na bukiety i wiązanki okolicznościowe, czyli to te róże, które najczęściej kupujemy w kwiaciarniach jako kwiaty cięte. Możliwości ich uprawy w ogrodach ograniczają niestety dość wygórowane wymagania uprawowe.

Róża wielkokwiatowa 'Fryderyk Chopin'

Róże rabatowe

Róże rabatowe, określane również jako wielokwiatowe, jest to duża grupa odmian, z których można tworzyć długo kwitnące rabaty albo niskie żywopłoty. Róże z tej grupy charakteryzuje to, że na jednym pędzie wytwarzają od kilku do kilkudziesięciu kwiatów. To grupa róż najpowszechniej sadzona w ogrodach, a niezbyt duże rozmiary różanych krzewów z tej grupy, pozwalają sadzić je nawet na niewielkich rabatach z kwiatami i krzewami ogrodowymi. W zależności od odmiany mają od 20 do 100 cm wysokości.

Róża rabatowa 'Bonica 82' - polecana odmiana, bardzo odporna i tolerancyjna na niesprzyjające warunki, kwitnie od lata do jesieni

Róże pnące

Róże pnące - do tej grupy zalicza się odmiany róż o długich, wiotkich pędach, które mogą być rozpinane na podporach. Chociaż nie wytwarzają organów czepnych, sprawiają wrażenie pnączy. Pomimo, że w naszym klimacie często przemarzają, są chętnie sadzone ze względu na swój efektowny wygląd - mogą zdobić ściany domów, bramki, piąć się po pergolach lub trejażach.

Róże pnące
Fot. pixabay

Róże parkowe

Róże parkowe - są to krzewy o sztywnych prostych pędach, które silnie się rozgałęziają i dorastają do 2-3 m wysokości. Odznaczają się odpornością na choroby i szkodniki, nie wymagają prawie żadnej pielęgnacji, są odporne na mrozy i dobrze rosną na słabej glebie. Gatunkiem wyjściowym do stworzenia wielu róż parkowych była róża pomarszczona (Rosa rugosa), ceniona właśnie za wytrzymałość i małe wymagania. Róże parkowe kwitną bardzo obficie raz lub dwa razy w sezonie. Ze względu na swe rozmiary (dorastają do 2,5 m) nadają się głównie do dużych ogrodów, gdzie można je sadzić pojedynczo na trawniku lub w szpalerze, tworząc kwitnący żywopłot.

Róża parkowa 'Westerland'

Róże pienne

Róże pienne - są to odmiany szczepione na pniu (podkładce), inaczej zwane też "drzewkami różanymi". Otrzymuje się je przez szczepienie odmian szlachetnych z różnych grup na specjalnie przygotowanym pędzie róży dzikiej. Można je posadzić nawet w małym ogrodzie lub uprawiać w pojemniku. Nadają się do zaakcentowania miejsca, na które chcemy zwrócić szczególną uwagę, doskonałe na balkony i tarasy.

Róże pienne

Róże okrywowe

Róże okrywowe - są dość mało znane, chociaż ich zastosowanie może być duże. Róże te silnie się krzewią i szybko przykrywają powierzchnię ziemi, tworząc gęste zarośla, obficie kwitnące latem. Są odporne na mróz, złe warunki klimatyczne i choroby.

Róże miniaturowe

Róże miniaturowe - krzewy te osiągają niewielkie rozmiary (od 20 do 30 cm wys.) i mają drobne kwiaty, o średnicy około 2,5 cm. Można je uprawiać w mieszkaniu, a także w ogródkach, na balkonach oraz na kwiat cięty. Uprawiane w domu jako rośliny doniczkowe, po przekwitnięciu można przesadzić do ogrodu, lekko je przycinając. Ładnie wyglądają na rabatach czy skalniaku.

Róże miniaturowe w doniczkach
Fot. shutterstock.com

Róże historyczne

Róże historyczne - w tej grupie zawierają się dawne, tradycyjne odmiany róż, które powstały przed 1867 rokiem oraz niektóre młodsze, które mają te same cechy - gęste pąki pastelowych kwiatów o silnym zapachu, a przy tym są silne, odporne i bardzo długowieczne. Krzewy róż z tej grupy potrafią w jednym miejscu rosnąć przez kilkadziesiąt lat. Mocno się rozrastają i wymagają w ogrodzie sporo miejsca. Do róż historycznych zalicza się:

• róże francuskie - najstarsza grupa róż ogrodowych, obejmująca krzyżówki znanej już w antyku róży francuskiej Rosa gallica. Róże z tej grupy to niezbyt wysokie, gęsto ulistnione krzewy o zwartym pokroju. Zazwyczaj wysoce mrozoodporne. Do tej grupy zalicza się takie odmiany jak: 'Cardinal de Richelieu' z 1840 roku, czy 'Charles de Mills' wyhodowana jeszcze przed 1700 rokiem;

Róża francuska - Rosa gallica
Fot. pixabay

• róże białe (Rosa Alba) - posiadają charakterystyczne niebieskawe zabarwienie liści oraz intensywnie pachnące białe lub różowe kwiaty;
• róże damasceńskie - cechują je eleganckie białe lub różowe kwiaty oraz matowe szaro-zielone liście. Z tych róż produkuje się wodę i olejek różany;
• róże stulistne - staromodne, wysokie krzewy, sadzone głównie jako żywopłoty, z ich aromatyczne kwiaty w pastelowych odcieniach różu to doskonały surowiec na przetwory,
• róże piżmowe - swoją nazwę zawdzięczają intensywnemu aromatowi o wyraźnej piżmowej nucie,
• róże burbońskie - krzyżówki róży damasceńskiej i chińskiej, kwitnące zazwyczaj kilka razy w roku;
• róże portlandzkie - mają takie same pochodzenie jak róże burbońskie, jednak nieco inne cechy charakterystyczne (bardziej sztywne pędy, intensywniejsze zapachy i barwy kwiatów);
• róże mchowe - posiadają pąki kwiatowe i pędy pokryte grubą warstwą mszystego nalotu o intensywnym zapachu.

Róże ogrodowe - stanowisko uprawy

Róże nie są bardzo wymagające co do gleby - udają się na glebach gliniasto-piaszczystych, lekkich, przepuszczalnych z dużą zawartością próchnicy o odczynie pH 6-7, i nie podmokłych. Jeśli ziemia jest zbyt zwięzła i mokra, warto pod krzewem sadzonej róży wykonać drenaż, wykorzystując do tego celu keramzyt (kilkucentymetrową warstwę keramzytu wsypuje się na dno dołka wykopanego pod różę). Ziemię warto też spulchnić i wymieszać z kompostem lub dodać gotowego, żyznego podłoża do róż.

Podczas sadzenia róż warto stosować keramzyt
Na fot. Leca^© KERAMZYT, fot. Weber

Znacznie większą rolę odgrywa odpowiednio dobrane stanowisko uprawy róż w ogrodzie. Powinno być ono słoneczne, choć raczej nie upalne. Wskazane jest także aby miejsce uprawy róż było osłonięte od wiatrów, gdyż wiele z tych krzewów nie jest w pełni mrozoodpornych i mroźne wiatry wiejące od wschodu lub północy mogą im zaszkodzić. Jeżeli takiego stanowiska nie możemy zapewnić, zwróćmy uwagę na mrozoodporność odmian róż wybieranych do naszego ogrodu.

Sadzenie róż w ogrodzie
Fot. depositphotos

Jak sadzić róże w ogrodzie?

Sadzenie róż najlepiej przeprowadzić jesienią - od połowy października do mrozów lub wiosną (przez cały kwiecień). Krzewy róż powinny być posadzone tak, aby miejsce szczepienia było na poziomie ziemi (na glebach piaszczystych może być nieco głębiej, a na gliniastych nieco powyżej powierzchni). W przypadku sadzenia jesienią, posadzone krzewy należy zabezpieczyć przed przemarznięciem, usypując kopczyk z ziemi o wys. 20 - 25 cm. Podobnie należy postąpić z różami piennymi, okrywając ich koronę (w miejscu okulizacji) po przygięciu do ziemi, lub nie przyginając obwiązać koronę słomą czy igliwiem.

• Czarne plamy na liściach róż - przyczyny i zwalczanie
• Dziurawe liście róży. Skąd się biorą dziury w liściach róż?
• Zielone gąsienice na różach. Co to jest i jak je zwalczać?
• Zwijanie się liści róż

Jak pielęgnować róże ogrodowe?

Dla zdrowego wzrostu i obfitego kwitnienia niezmiernie ważne jest prawidłowe nawożenie róż ogrodowych. Krzewy należy regularnie zasilać jednym z nawozów wieloskładnikowych, zawierających min. azot i potas. Dzięki popularności tych kwitnących krzewów, w sklepach ogrodniczych jest duży wybór specjalistycznych nawozów, nadających się do zastosowania w uprawie róż. Pamiętajmy jednak aby od drugiej połowy sierpnia zaprzestać nawożenia azotem. Nawożenie azotem w późniejszym terminie powoduje, iż hamowane jest drewnienie pędów, przez co mogą one przemarzać w okresie zimowym.

Podlewając róże nie mocz liści i kwiatów
Fot. depositphotos

Bardzo ważne w pielęgnacji róż jest odpowiednie podlewanie. Szczególnie istotne jest aby wodę lać bezpośrednio na ziemię, nie mocząc pędów i liści róż. Na zbyt często zwilżanych liściach łatwo rozwijają się choroby grzybowe. Krzewów nie należy też podlewać codziennie. Lepiej obficie podlać je raz na kilka dni.

Pielęgnacja róż w naszym ogrodzie będzie łatwiejsza, jeżeli podłoże wyściółkujemy torfem, substratem popieczarkowym lub korą sosnową. Ściółkę rozkłada się warstwą kilkucentymetrową, po wcześniejszym zastosowaniu nawozów mineralnych i spulchnieniu gleby. Taka ściółka zapobiegnie wyrastaniu chwastów i zmniejszy wyparowywanie wody z ziemi.

• Pielęgnacja róż wiosną
• Róże jesienią - pielęgnacja, sadzenie, okrywanie, cięcie
• Dlaczego róża nie kwitnie?
• Co posadzić pod różami?
• Jakiego sąsiedztwa nie lubią róże? Tych roślin nie sadź obok róż!

Jak przycinać róże ogrodowe?

Wiosną, gdy ziemia rozmarznie i minie obawa większych spadków temperatury, zdejmujemy osłony zimowe, rozgarniamy ziemię z kopczyków i wykonujemy przycinanie róż.

Sposób przycinania róż różni się nieco dla poszczególnych grup tych roślin:

• wiosną intensywnie przycinamy przede wszystkim róże bukietowe i wielkokwiatowe. Przycina się wszystkie pędy na 3 lub 4 oczka. Niskie cięcie spowoduje, że krzew będzie ładnie rozgałęziony, gęsty i foremny;
• róże pienne tnie się podobnie jak krzewiaste, zwracając uwagę na uformowanie korony;
• róże rabatowe i pnące wymagają jedynie prześwietlenia, usunięcia chorych czy przemarzniętych pędów.

Poza przycinaniem róż wiosną, w czasie okresu wegetacji należy usuwać dzikie pędy wyrastające z podkładki. Odrosty takie usuwa się tuż przy korzeniu. Rosną one bardzo szybko i osłabiają krzew.

Pędy róż przycina się ostrym sekatorem, lekko ukośnie w odległości ok. 5 cm. od oczka skierowanego na zewnątrz korony. Rany po cięciu powinno się posmarować maścią ogrodniczą lub farbą emulsyjną z dodatkiem fungicydu (środka grzybobójczego).

Podstawowym terminem przycinania róż jest wiosna
Fot. depositphotos

Jak ścinać róże do wazonu?

Gdy róże pięknie i obficie zakwitną w ogrodzie, można pomyśleć o ścięciu kilku kwitnących róż do wazonu. Dzięki temu będą zdobić także nasz dom. W przypadku roślin dopiero co posadzonych, warto jednak odczekać przynajmniej 2 lata aby rośliny dobrze się ukorzeniły, zanim zaczniemy je ścinać do wazonu. Kwiaty róż najlepiej ścinać rano lub wieczorem, nigdy zaś w środku dnia. Wówczas róże będą dłużej stały w wazonie. Pamiętajmy aby do cięcia zawsze używać czysty i dobrze naostrzony sekator. Dzięki temu unikniemy uszkodzenia ciętych krzewów.

Rozmnażanie róż ogrodowych

Róże rozmnaża się trzema sposobami:

1. poprzez sadzonkowanie,
2. poprzez szczepienie róż,
3. przez nasiona.

Sadzonkowanie róż jest najłatwiejszą metodą, jednakże aby otrzymać gotową roślinę potrzeba aż trzech lat (wyjątkiem są róże miniaturowe, u których okres ten jest krótszy). Wiele róż można rozmnażać z sadzonek zdrewniałych, chociaż zróżnicowany jest procent ich ukorzenienia się.

Na terenach, na których panują ostre zimy, poleca się rozmnażanie róż przez sadzonki półzdrewniałe. Aby przygotować taką sadzonkę, pod koniec lata, po przekwitnięciu, wybiera się dojrzałe pędy boczne, które są jeszcze zielone. Robi się z nich sadzonki długości około 10 cm. Następnie umieszcza się je w głębokich doniczkach wypełnionych piaszczystym podłożem (równe części torfu i piasku). Aby ułatwić ukorzenianie się sadzonek, przed posadzeniem warto je zanurzyć w ukorzeniaczu.

Doniczki z sadzonkami przykrywa się folią i przechowuje w chłodnym, zabezpieczonym przed mrozem pomieszczeniu. Wiosną ukorzenione sadzonki sadzi się na zagon.

Przeczytaj również:

• Choroby róż - objawy, zdjęcia, zwalczanie
• Szkodniki róż - objawy, zdjęcia, zwalczanie
• Zabezpieczenie róż na zimę - okrywanie, kopczykowanie, przycinanie
• Róże do cienia i półcienia. Oto cieniolubne odmiany róż!

Opracowano na podstawie:
1. C. Brickell, Wielka Encyklopedia Ogrodnictwa, Muza SA, Warszawa 1994, str. 116-135;
2. G. Łabanowski, A. Wojdyła, Problemy z różami i powojnikami, Działkowiec, nr 8/03, s. 42 - 43;
3. H. Wiśniewska--Grzeszkiewicz, Poznajmy wymagania i potrzeby róz, Kwiaty, nr 4/1991, s. 4 - 5;
4. T. Babik, Pielęgnacja róż, Dolnośląski Informator Rolniczy, nr 4/2001;
5. T. Michałków, Choroby i szkodniki najczęściej atakujące róże, Dolnośląski Informator Rolniczy, nr 7/2000;
6. M. Bartyńska, Na co chorują róże ?, Działkowiec nr 7/96, s. 32 - 33.