Cięcie drzew i krzewów ozdobnych

Cięcie drzew i krzewów ozdobnych to jeden z najważniejszych zabiegów w pielęgnacji tych roślin. Jednocześnie budzący wiele kontrowersji i często źle wykonywany. Kiedy, co i jak ciąć? To pytanie jest zadawane przez wielu działkowców i ogrodników amatorów. W odpowiedzi można by napisać całą książkę. W tym krótkim artykule postaramy się jednak nieco przybliżyć tematykę cięcia drzew i krzewów ozdobnych i usystematyzować pojęcia z nią związane. Poznaj najważniejsze zasady jak wykonywać cięcie drzew i krzewów ozdobnych, dzięki którym będą pięknie rosły w Twoim ogrodzie.

Cięcie drzew i krzewów ozdobnych

Każdy gatunek czy odmiana ma charakterystyczny sposób wzrostu i budowania rozgałęzień. Nie zawsze jednak wzrost i rozwój drzewa czy krzewu jest taki, jakiego oczekiwaliśmy. Czasem wynika to z nieprawidłowości we wzroście egzemplarza który posiadamy, często również z faktu, iż kupując daną odmianę nie mieliśmy wystarczających informacji na temat jej wzrostu.

Ze względu na powody, dla których wykonujemy cięcie drzew i krzewów w ogrodzie, możemy wyróżnić cięcie przyrodnicze (czyli pielęgnacyjne - tym rodzajem cięcia zajmiemy się w niniejszym artykule) oraz cięcie nieprzyrodnicze (czyli techniczne - stosowane w przypadku kolizji koron drzew z zabudowaniami czy ciągami komunikacyjnymi).

Bez względu na powody, dla jakich tniemy drzewa i krzewy ozdobne, cięcie jest zawsze naszą ingerencją w naturalny wzrost i rozwój rośliny, dlatego powinniśmy wykonywać je ostrożnie i z rozwagą. Tym bardziej, iż cięcie drzew i krzewów ozdobnych nie jest zabiegiem prostym w wykonaniu. Aby zabieg ten właściwie prowadzić należy znać biologię poszczególnych gatunków, a nawet odmian.

Ważną rzeczą jest np. znajomość na jakich pędach zawiązują się pąki kwiatowe i jak są rozmieszczone. Właściwy termin i rodzaj cięcia dla różnych gatunków jest różny - zależy od wymagań roślin i ich zastosowania w naszym ogrodzie czy na działce. Niektóre drzewa i krzewy ozdobne nie wymagają cięcia w ogóle, inne tniemy w czasie zimowego spoczynku, a jeszcze inne dopiero po kwitnieniu.

Przycinanie iglaków. Jak i kiedy przycinać iglaki?
Przycinanie iglaków jest konieczne dla zachowania ładnego pokroju i zdrowego wzrostu roślin. Jednak nie wszystkie iglaki dobrze znoszą przycinanie. Bardzo ważny jest też odpowiedni termin przycinania iglaków. Nieco inaczej wykonuje się przycinanie drzew i krzewów iglastych rosnących swobodnie, a inaczej przycinanie żywopłotu z iglaków. Poznaj wszystkie sekrety jak i kiedy przycinać iglaki. Więcej...

Cięcie pielęgnacyjne drzew i krzewów ozdobnych

Podstawowym rodzajem cięcia pielęgnacyjnego drzew i krzewów jest cięcie formujące. W przypadku drzew ma ono za zadanie utrzymać dominację przewodnika (czyli pędu głównego w stosunku do pozostałych pędów tworzących koronę drzewa) i niedopuścić do powstania rozwidleń gałęzi pod ostrym kątem (zabieg ten przeciwdziała wyłamywaniu się dużych konarów i gałęzi - rys. 1). W przypadku krzewów ozdobnych polega ono przede wszystkim na skróceniu pędów, w celu zagęszczenia niższych partii, a także usunięciu pędów zbędnych, krzyżujących się i konkurujących o światło. Ten rodzaj cięcia ma szczególne znaczenie w przypadku roślin młodych.

Rys. 1. Po lewej stronie nasada o ostrym kącie pomiędzy konarami, w tym przypadku w wyniku przyrostu na grubość obu konarów zachodzi zjawisko tzw. klina, które może prowadzić do wyłamania. Po prawej stronie nasada siodełkowa nie stwarzająca ryzyka wyłamania i nie wymagająca cięcia.

Przydatne jest również wykonanie cięcia prześwietlającego, którego zadaniem jest rozluźnienie korony i dopuszczenie światła do jej wnętrza. Tego rodzaju cięcia nie powinno się nadużywać - jednorazowo można usunąć nie więcej niż 15% masy korony drzewa. Nie należy ciąć starych i grubych gałęzi, gdyż powstające rany są duże i źle się zabliźniają.

Usunięcie gałęzi lub pędów suchych, chorych i połamanych, to cięcie sanitarne. Usuwając martwe gałęzie trzeba unikać uszkodzenia żywych tkanek aktywnych podczas gojenia ran po cięciu. Pomocny będzie tutaj rysunek 2.

Rys. 2. Gałęzie martwe usuwamy sposobem na obrączkę. Najpierw nieco dalej odcinamy uschniętą gałąź, a następnie na styku drewna martwego i żywego wykonujemy cięcie wyrównujące

Czasem może okazać się również konieczne wykonanie cięcia korygującego, które wykonuje się na już ukształtowanych w sposób niewłaściwy koronach starszych drzew i krzewów. W przypadku roślin starszych konieczne może się również okazać wykonanie cięcia odmładzającego. Polega ono na sukcesywnym usuwaniu starych, chorych i uszkodzonych konarów i gałęzi. Jego celem jest pobudzenie rośliny do wytwarzania nowych i silnych pędów. Trzeba mieć jednak świadomość ryzyka ponoszonego przy wykonywaniu cięcia odmładzającego, gdyż stare i często osłabione rośliny, nie zawsze właściwie reagują na takie cięcie.

Przycinanie róż. Jak i kiedy przycinać róże?
Przycinanie róż to jeden z podstawowych zabiegów w uprawie tych krzewów. Zasady cięcia nie są bardzo skomplikowane ale różnią się dla różnych grup róż. Zobacz jak i kiedy przycinać róże aby zdrowo rosły i obficie kwitły! Więcej...

Terminy cięcia drzew i krzewów ozdobnych

Prace związane z cięciem drzew i krzewów zawsze wykonujmy w dni słoneczne i suche. Podstawowym czynnikiem decydującym o terminie cięcia jest pora kwitnienia. Od lutego do momentu rozpoczęcia wegetacji rzycinamy krzewy i drzewa kwitnące latem i jesienią. Co roku możemy przycinać krzewy kwitnące latem na pędach jednorocznych, takie jak np. wrzosy. Z przyciętych gałązek rozwiną się nowe i zakwitną jeszcze w tym samym roku. Krzewy kwitnące latem na pędach wieloletnich przycinamy rzadziej, raz na kilka lat, aby nie ograniczyć zbytnio kwitnienia roślin.

W powyższym terminie nie wolno ciąć krzewów zakwitających wiosną, takich jak forsycja pośrednia, krzewuszka, lilak pospolity, migdałek trójklapowy czy złotlin. Rośliny te tworzą pąki kwiatowe latem ubiegłego roku i gdybyśmy je przycięli przed kwitnieniem, po prostu nie mogły by zakwitnąć. Dlatego też tniemy je dopiero po kwitnieniu, skracając przekwitłe pędy o 1/3 ich długości.

Kalendarz cięcia drzew i krzewów ozdobnych
Terminy cięcia drzew i krzewów są bardzo ważne, gdyż rośliny cięte w nieodpowiednim czasie mogą bardzo ucierpieć, przemarznąć czy nie zakwitnąć. Pobierz nasz kalendarz cięcia drzew i krzewów ozdobnych za darmo i korzystaj z niego jak najczęściej! Więcej...

Pragnę tutaj zwrócić uwagę, aby przy wyborze terminu cięcia drzew i krzewów zachować dużą ostrożność i zdobyć dokładne informacje na temat każdej rośliny. W wielu miejscach (artykułach czy książkach) można znaleźć ogólniki i uproszczenia wprowadzające nas w błąd. Przykładem są tawuły, które najczęściej tnie się przed rozpoczęciem wegetacji. Są jednak wyjątki, takie jak tawuła wczesna, zakwitająca już od kwietnia, którą należy ciąć dopiero po kwitnieniu.

Nieco odmiennymi kryteriami posługujemy się w przypadku cięcia krzewów żywopłotowych. Żywopłoty formowane z drzew i krzewów liściastych przycina się dwa razy w roku (na przedwiośniu i w lipcu lub sierpniu). Za każdym razem usuwa się większą część ostatniego przyrostu. Żywopłoty iglaste przycina się raz w roku na wiosnę przed rozpoczęciem wegetacji lub w sierpniu po zakończeniu wzrostu.

Cięcie żywopłotów
Cięcie żywopłotu jest zabiegiem mającym decydujący wpływ na uformowanie i ostateczny kształt żywopłotu, jego zagęszczenie oraz tempo wzrostu. Aby prawidłowo wykonywać cięcie żywopłotów dowiedz się jakie są zasady cięcia, w jakim terminie należy ciąć żywopłoty, które rośliny żywopłotowe wymagają cięcia oraz jakich narzędzi użyć do przycinania żywopłotów. Oto praktyczny poradnik cięcia żywopłotów. Więcej...

Skoro już wiemy mniej więcej co i kiedy ciąć - zobaczmy teraz czego lepiej nie ciąć. Krzewy i drzewa iglaste z reguły nie wymagają cięcia (oczywiście poza wspomnianymi wyżej żywopłotami). Można je przycinać na przedwiośniu, jeżeli prowadzone mają być w postaci sztucznych form (np. kolumna, stożek, kula). Czasem wymagają również usunięcia uszkodzonych lub porażonych przez choroby gałęzi. Źle znoszą przycinanie azalie, ketmie syryjskie, magnolie, oczary, perukowce podolskie, sumaki octowce, wawrzynki wilczełyka i złotokapy. Unikamy również cięcia drzew ozdobnych, których korona została uformowana już w szkółce. W takim przypadku usuwamy jedynie pędy wyrastające wadliwie lub konkurujące z przewodnikiem. Nie powinno się także ciąć pnączy, których dużym walorem dekoracyjnym jest wiotki pokrój, dlatego też formowanie jest tu najmniej potrzebne. Cięcie pędów traktujemy jako ostateczność w przypadku zbytniego zagęszczenia rośliny i wykonujemy je wiosną.

Cięcie tui. Jak i kiedy przycinać tuje
Niektóre tuje rosną wolno i zachowują swój pokrój, nie wymagając przycinania, inne zaś wymagają regularnego cięcia. Zobacz które tuje wymagają cięcia, kiedy przycinać tuje aby wybrać moment najlepiej wpływający na ich wzrost, jak przycinać tuje aby zachowały gęsty, ładny pokrój oraz jak przycinać tuje na żywopłot aby uzyskać równo rosnący szpaler. Więcej...

Technika cięcia drzew i krzewów ozdobnych

Aby uniknąć błędów przy cięciu drzew i krzewów, warto przestrzegać kilku zasad. Pamiętajmy zatem, aby pędy rosnące skośnie przycinać prostopadle do osi lub ewentualnie lekko w skos od pąka (chodzi o to, aby rana powstała w skutek cięcia była jak najmniejsza). Jednakże pędy rosnące zupełnie pionowo lepiej będzie przyciąć pod skosem. Zwiększymy wprawdzie powierzchnię rany, ale w przypadku opadów, woda będzie po skosie spływała szybciej, co ułatwi zaschnięcie rany i zmniejszy ryzyko wystąpienia infekcji. Pędy twarde z małym rdzeniem tniemy około 1/2 cm nad pąkiem skierowanym na zewnątrz krzewu. Pędy miękkie z dużym rdzeniem, lepiej natomiast ciąć nieco wyżej (około 1 cm nad pąkiem). Dłuższych kawałków pędu nie pozostawiamy, gdyż jest to szkodliwe i może być przyczyną zasychania końców pędów.

Rys. 3 Odległość cięcia od pąka
A) Cięcie zbyt skośne - niebezpieczeństwo uszkodzeń i infekcji chorobowych
B) Zbyt daleko od pąka - prowadzi do obumierania końców pędu
C) Zbyt blisko pąka - narusza prawidłowy rozwój pąków
D) Prawidłowo - zapewniamy zdrowy wzrost ciętego pędu

Usunięcie kilku drobnych pędów jest z reguły korzystniejsze, niż jednego pędu grubego. Przy usuwaniu gałęzi grubszych powstają większe rany, co w dużym stopniu zagraża roślinie infekcją. Rany o średnicach mniejszych niż 10 cm zasmarowujemy preparatem Funaben lub farbą emulsyjną z dodatkiem środka grzybobójczego, takiego jak np. Topsin M. Rany o większej średnicy, jakie mogą powstać przy cięciu dużych drzew, trzeba zabezpieczyć podwójnie - na brzegu (około 2 cm) smarujemy jednym ze środków wspomnianych powyżej, natomiast wewnętrzną część rany pokrywamy specjalnym środkiem impregnującym, nabytym w sklepie ogrodniczym.

Każde cięcie wykonujemy starannie. Nie wolno dopuścić do wyłamywania gałęzi i otarć kory. Może być to szczególnie trudne w przypadku cięcia grubych konarów i gałęzi. Sposób usuwania grubych gałęzi przedstawia rys. 4.

Rys. 4 Cięcie grubych gałęzi
A - cięcie podcinające na głębokość około 1/4 średnicy gałęzi
B - cięcie docinające, wykonywane do chwili oderwania się nasady usuwanej gałęzi
C - cięcie wyrównujące, którym usuwamy kikut po wyłamanej gałęzi

Zabezpieczanie ran po cięciu

W przypadku cięcia grubszych konarów i gałęzi, należy pamiętać aby miejsce cięcia zasmarować maścią ogrodniczą. Dzięki temu rana po cięciu szybciej się zagoi i zminimalizujemy ryzyko wdarcia się chorobotwórczych patogenów. Maść ogrodnicza powinna być nałożona na miejsca cięcia od razu po przycięciu. Używamy do tego celu pędzelka.

Jak nabrać pewności w przycinaniu roślin?

Jeżeli nie masz pewności jak wykonać cięcie lub po prostu boisz się to robić, pomoże Ci fantastyczna książka „Szkoła cięcia”. Dzięki niej nabierzesz pewności w przycinaniu roślin i nauczysz się tak ciąć rośliny, aby rosły zgodnie z Twoimi oczekiwaniami. Po lekturze tej książki prawdopodobnie całkowicie zmieni się Twoje podejście do cięcia roślin!

Przeczytaj również:

5 największych błędów podczas cięcia roślin
Oto 5 największych błędów popełnianych podczas cięcia roślin, które mogą być fatalne w skutkach. Jak ich uniknąć podpowiadają Alicja Grabowska i Lucyna Grabowska, autorki książki "Szkoła Cięcia". Więcej...

Narzędzia do cięcia drzew i krzewów
Cięcie drzew i krzewów jest jedną z najważniejszych prac pielęgnacyjnych w ogrodzie. Niestety czynność ta bywa również dość skomplikowana. Prawidłowa technika cięcia to jeszcze nie wszystko. Oczekiwanego efektu nie osiągniesz bez dobrych narzędzi do cięcia. Zdobycie właściwego sprzętu na szczęście nie jest trudne. Zobacz jak wybrać najlepsze narzędzia do cięcia drzew i krzewów? Więcej...

Cięcie drzew i krzewów owocowych
Aby zapewnić zdrowy wzrost drzew i obfite plony w naszym sadzie, powinniśmy regularnie, corocznie przeprowadzać cięcie drzew i krzewów owocowych. Poprzez cięcie możemy nadawać młodym roślinom pożądane kształty i stymulować wyrastanie nowych, silnych pędów. Warto zatem poznać tajniki sztuki cięcia drzew i krzewów owocowych. Więcej...

Opracowano na podstawie: W. Wałęza, Cięcie drzew ozdobnych, Działkowiec, nr 2/98, s. 16 - 17; M. Dąbski, Tniemy krzewy ozdobne, Działkowiec, nr 2/2004, s. 14 - 17; Wielkie cięcie, Kwietnik 2/2005, s.50 -53.