Choroby fizjologiczne pomidora - objawy, przyczyny, jak zapobiegać

Choroby fizjologiczne pomidora są wywoływane przez niekorzystne warunki środowiskowe, błędy w uprawie lub niedobory składników pokarmowych. Mimo, że nie są zakaźne, poważnie obniżają plon i jakość owoców. Poznaj przyczyny i objawy chorób fizjologicznych pomidora oraz dowiedz się, jak im zapobiegać.

Choroby fizjologiczne pomidora
Fot. depositphotos/pixabay/freepik/Wikimedia Commons

Sucha zgnilizna wierzchołkowa pomidora

Sucha zgnilizna wierzchołkowa to jedna z najczęściej spotykanych i najgroźniejszych chorób fizjologicznych pomidora. Jej objawy to: suche, brunatne, zapadające się plamy na wierzchołku owocu pomidora. Miąższ staje się twardy, a owoce nie nadają się do spożycia.

Główną przyczyną występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej jest niedobór wapnia. Pomidory trudniej przyswajają wapń, gdy są nieregularnie podlewane i narażane na suszę. Utrudnione pobieranie wapnia może być także efektem zbyt niskiej wilgotności powietrza i za wysokiej temperatury.

Sucha zgnilizna wierzchołkowa pomidora
Fot. depositphotos

Także nadmiar innych składników mineralnych (np. potasu, magnezu czy sodu) wpływa na słabsze przyswajanie wapnia. Przenawożenie azotem stymuluje wzrost roślin i zwiększa ich zapotrzebowanie na wapń. To sprzyja występowaniu suchej zgnilizny wierzchołkowej.

Aby zapobiegać suchej zgniliźnie wierzchołkowej należy przede wszystkim zadbać o regularne podlewanie pomidorów i utrzymanie stałej wilgotności podłoża. Korzystnie jest ściółkować glebę, żeby zapobiec parowaniu wody. Warto też unikać nadmiernego nawożenia azotem i stosować specjalistyczne nawozy do pomidorów, które zawierają odpowiednio zbilansowany skład.

• Nawożenie pomidorów. Jak i czym nawozić pomidory?
• Czym nawozić pomidory, żeby dobrze owocowały? Ten trik sprawi, że będziesz zbierać je całymi koszami!
• Choroby pomidorów i ich zwalczanie

W przypadku stwierdzenia niedoborów wapnia konieczne jest nawożenie dolistne. W tym celu opryskujemy rośliny preparatem z wapniem, takim jak: Help Plant Ca lub saletra wapniowa.

Nierównomierne wybarwienie owoców pomidora

Nierównomierne wybarwienie owoców pomidora to dość powszechny problem, szczególnie w okresie dojrzewania. Objawia się tym, że część owocu pozostaje zielona, żółtawa lub brązowa a często także twarda. Zazwyczaj zielone lub żółte pozostają okolice przy szypułce, a reszta wybarwia się prawidłowo. Niekiedy całe pomidory są pokryte plamami.

Żółte plamy przy szypułce
Fot. pixabay

Problem pojawia się, gdy:

• roślinom brakuje potasu lub magnezu,
• temperatura powietrza jest za niska,
• występują duże wahania temperatury między dniem a nocą,
• występują warunki stresowe, np. susza, nadmierne nasłonecznienie, uszkodzenia mechaniczne.

Aby ograniczyć występowanie choroby, należy zadbać o odpowiednie nawożenie, zwłaszcza potasem. Nawóz potasowy powinien być dobrze zbilansowany z innymi składnikami, takimi jak azot i magnez. Ważne jest też regularne, umiarkowane podlewanie, gdyż pomaga roślinie lepiej przyswajać składniki pokarmowe.

W przypadku niedoboru potasu można zastosować dolistnie oprysk siarczanem potasu. W uprawach szklarniowych ważne jest również utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza.

Ordzawienie i pękanie skórki pomidora

Ordzawienie i pękanie skórki pomidorów to dwa różne problemy ale często występują one razem. Przyczyny ich powstawania są podobne i związane głównie z nieprawidłowym podlewaniem.

Ordzawienie skórki pomidora objawia się w postaci matowych, szorstkich, brązowawych lub złotawych smug, plam lub siateczek na powierzchni owocu. Zmiany te pojawiają się w okolicach szypułki. Skórka w tych miejscach może być nieco twardsza. Ordzawienie nie wpływa znacząco na smak owocu ale jego wygląd nie zachęca do spożycia.

Ordzawienie skórki pomidora
Fot. pixabay

Ordzawienie skórki pomidora może być spowodowane:

• nadmiarem wody w czasie dojrzewania owoców,
• zbyt dużą ekspozycją na promieniowanie słoneczne,
• niedoborem mikroelementów, szczególnie wapnia i boru.

Pękanie skórki pomidorów polega na powstawaniu rozchodzących się szczelin - zarówno wzdłużnych, jak i pierścieniowych. Pęknięcia te pojawiają się na dojrzewających owocach. Mogą być powierzchowne lub głęboko przecinać miąższ. Pękanie pomidorów często prowadzi do wtórnych infekcji grzybowych lub bakteryjnych. W miejscu powstawania pęknięć owoce zaczynają gnić i pleśnieć.

Pękanie skórki pomidora
Fot. pixabay

Pękanie skórki najczęściej występuje po okresie suszy, gdy roślina zostaje nagle obficie podlana lub po intensywnych opadach. Owoce szybko chłoną wodę, zwiększają swoją objętość, a skórka nie nadąża z rozciąganiem się i pęka.

Aby zapobiec ordzawieniu i pękaniu owoców, należy zadbać o regularne podlewanie (najlepiej w godzinach porannych) i nie dopuszczać do przesuszenia gleby. Wskazane jest również ściółkowanie roślin, co ograniczy parowanie wody z podłoża. Dodatkowo dobrze jest cieniować rośliny w najgorętsze dni, aby zmniejszyć stres termiczny i ograniczyć ryzyko ordzawienia.

Warto także zadbać o dostępność wapnia i boru dla roślin stosując interwencyjnie opryski preparatami, takimi jak: Help Plant Ca lub saletra wapniowa (aby uzupełnić niedobory wapnia) i Help Plant B (uzupełnia niedobory boru).

Żyworództwo - kiełkowanie nasion wewnątrz owoców

Żyworództwo pomidorów objawia się tym, że wewnątrz pomidora pojawiają się zielone lub bladożółte kiełki. To rzadkie zjawisko może zaskoczyć ogrodników.

Żyworództwo jest powodowane przez zaburzenia hormonalne. Gdy poziom hormonów odpowiadających za kiełkowanie spada, nasiona mogą zacząć kiełkować w miąższu owocu.

Kiełki wewnątrz owocu pomidora
Fot. Mykhal, CC BY 2.0, Wikimedia Commons

Do głównych przyczyn żyworództwa należą:

• znaczne przechłodzenie owoców w polu,
• przenawożenie azotem.

Pomidory dotknięte żyworództwem można jeść. Kiełkujące nasiona usuwa się, a zdrową część owocu spożywa. Jednak sam proces żyworództwa wpływa negatywnie na jakość i trwałość owoców. Młode kiełki szybko się psują, co sprzyja rozwojowi pleśni w owocach.

Temu zjawisku można zapobiec przechowując dojrzałe owoce w chłodniejszym, suchym miejscu, z dala od źródła światła. Należy też unikać zbyt długiego przetrzymywania pomidorów na krzaku lub przechowywania ich po zbiorze.

Oparzelizna owoców pomidora

Oparzelizna owoców pomidora to uszkodzenie spowodowane przez nadmierne nasłonecznienie. Jest to problem często spotykany w okresach intensywnych upałów i przy niedostatecznym zacienieniu roślin.

Poparzenia pojawiają się zwykle po jednej stronie, tej najbardziej nasłonecznionej. Na początku są to jasnożółte lub białawe, wodniste plamy, które z czasem przekształcają się w suche, skórzaste nekrozy. Skórka w tych miejscach może pękać, a uszkodzony miąższ się zapada. Owoce z silnymi objawami są niezdatne do spożycia. Przy niewielkim uszkodzeniu zdrowa część pomidora może być nadal jadalna.

Białe plamy na pomidorach
Fot. freepik

Do głównych przyczyn oparzelizny należy zbyt silne i długotrwałe nasłonecznienie owoców, często połączone z wysoką temperaturą powietrza. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zbyt intensywne usuwanie liści (prześwietlanie roślin), które chronią owoce przed słońcem. Podobnie działa przesuszenie podłoża, które ogranicza zdolność rośliny do chłodzenia tkanek, przez co owoce szybciej się nagrzewają. Silne niedobory potasu mogą zmniejszać odporność owoców na stres cieplny.

Zmianom oparzelinowym zapobiega się poprzez utrzymanie umiarkowanego zagęszczenia liści w okolicach gron owocowych. W czasie intensywnych upałów warto zadbać o odpowiednie nawadnianie roślin oraz o ich cieniowanie. Pomocne są także nawozy bogate w potas, takie jak np. płynny nawóz ekologiczny do pomidorów Vegano.

Puste przestrzenie wewnątrz owoców

Puste przestrzenie wewnątrz owoców pomidora to zaburzenie, które wpływa na jakość owoców, choć nie zawsze na ich smak. Owoce dotknięte tym problemem z zewnątrz wyglądają prawidłowo, ale po przekrojeniu widać w środku puste komory nasienne, a niekiedy także zniekształcenia lub twarde, białawe przegrody.

Przyczyny tej choroby fizjologicznej są następujące:

• duże wahania temperatury pomiędzy dniem a nocą,
• zbyt wysoki poziom azotu sprzyja nadmiernemu wzrostowi tkanek zewnętrznych owocu kosztem wnętrza,
• niedobór potasu i wapnia może dodatkowo pogłębiać problem,
• puste przestrzenie w owocach mogą być też efektem stresu wodnego lub nagłych zmian warunków uprawy.

Aby zapobiec powstawaniu pustych przestrzeni wewnątrz owoców należy zadbać o zrównoważone nawożenie, zwłaszcza odpowiedni stosunek azotu do potasu oraz dostępność wapnia i boru. Należy unikać przenawożenia azotem i dbać o regularne podlewanie, by nie doprowadzać do stresu wodnego.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Przeczytaj również:

• Dlaczego pomidory nie dojrzewają na krzaku i są zielone w środku?
• 10 błędów w uprawie pomidorów. Czego nie lubią pomidory?
• Plamy na liściach pomidorów - przyczyny, zapobieganie, zwalczanie

Opracowano na podstawie:
1. B. Dyki, Jak pielęgnować pomidory w Działkowiec Nr 6/2022, s. 42-43;
2. M. Orłowski, E. Kołota, I. Strychacz, Uprawa warzyw w gruncie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989, s. 221-233;
3. T. Sabat, Kalendarium pielęgnacji pomidorów, Działkowiec Nr 6/2023, s. 42-43.