Choroby cukinii. Dlaczego cukinia żółknie i gnije na krzaku?
Cukinia jest warzywem dość łatwym w uprawie, ale w niekorzystnych warunkach może być atakowana przez choroby. Niektóre z nich powodują, że cukinia żółknie i gnije na krzaku albo liście cukinii mają plamy, brązowieją i usychają. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze choroby cukinii i podpowiadamy jak je zwalczać. Oto najlepsze opryski polecane w uprawie cukinii!
Oprysk cukinii porażonej mączniakiem prawdziwym
Fot. depositphotos
Dlaczego cukinia żółknie i gnije na krzaku?
Żółknięcie i gnicie owoców cukinii na krzaku często związane jest z chorobami grzybowymi lub zaburzeniami fizjologicznymi. Poniżej znajdziesz listę chorób, które przyczyniają się do żółknięcia i gnicia owoców cukinii.
Szara pleśń na cukinii
Szara pleśń to choroba wywoływana przez grzyb Botrytis cinerea. Atakuje on uszkodzone i osłabione tkanki liści, pędów, owoców i kwiatów, powodując ich gnicie. Objawy szarej pleśni na cukinii to wodniste plamy, następnie tworzący się na nich charakterystyczny szary, puszysty nalot grzybni. Owoce porażane są już w początkowej fazie wzrostu a infekcja zaczyna się od wierzchołka owocu. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność powietrza i chłodne noce.
Szara pleśń na cukinii - porażony zawiązek owocu
Fot. depositphotos
Szara pleśń na cukinii - porażony dojrzały owoc
Fot. Schlaghecken Josef, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
Zwalczanie szarej pleśni na cukinii polega na usuwaniu porażonych liści i owoców lub całych roślin, poprawieniu wentylacji wokół roślin (cukinię należy sadzić w rozstawie 60-80 cm między roślinami), wietrzeniu szklarni. Podczas podlewania zwilżać tylko ziemię, uważając aby nie rozpryskiwać wody na liście, kwiaty i owoce. Do oprysku można użyć środka ochrony roślin Switch 62,5 WG albo preparatów naturalnych, takich jak:
- Oprysk ze skrzypu polnego ProBio Ogród,
- Oprysk ze skrzypu polnego Lykos Target,
- Boczos płynny wyciąg z czosnku.
Fuzaryjna zgorzel dyniowatych
Ta choroba cukinii wywoływana jest przez grzyb Fusarium solani, który znajduje się w glebie. Do owoców dotykających zakażonej ziemi grzyby wnikają przez skórkę i infekują nasiona. Typowe objawy to gnicie korzeni, szyjki korzeniowej i podstawy łodygi. Na silnie porażonych tkankach i owocach pojawia się biały lub pomarańczowy nalot grzybni. Liście więdną a z czasem zamiera cała roślina. Choroba może prowadzić do więdnięcia młodych siewek na etapie rozsady.
Aby ograniczyć ryzyko infekcji, należy unikać uprawy warzyw dyniowatych na tym samym stanowisku przez minimum 3-4 lata, usuwać i niszczyć chore rośliny, nie moczyć roślin podczas podlewania a rozsadę sadzić w świeżym podłożu.
Zgnilizna twardzikowa cukinii
Chorobę wywołuje grzyb glebowy Sclerotinia sclerotiorum. Jej występowaniu sprzyjają wysoka wilgotność powietrza, niskie temperatury (15−20°C), a także duże zagęszczenie roślin i brak przewiewu. Objawy porażenia cukinii tą chorobą to wodniste, gnijące plamy na szyjce korzeniowej, łodygach i owocach. Porażone miejsca szybko pokrywa biały, podobny do waty nalot grzybni. Widoczne są w nim czarne, twarde grudki (sklerocja). Porażone owoce gniją a cała roślina stopniowo więdnie i zamiera.
Zgnilizna twardzikowa na łodydze fasoli
Fot. Jymm, Public domain, Wikimedia Commons
W zwalczaniu zgnilizny twardzikowej cukinii bardzo ważny jest płodozmian warzyw. Należy też usuwać i niszczyć (nie kompostować) porażone części roślin. Do oprysku można użyć środka Switch 62,5 WG.
Parch dyniowatych na cukinii
Parch dyniowatych to choroba wywoływana przez grzyb Cladosporium cucumerinum. Atakuje różne warzywa dyniowate. Choć najczęściej poraża ogórki, to bywa też problemem w uprawie cukinii. Rozwojowi tej choroby sprzyja duża wilgotność powietrza oraz niższe temperatury, szczególnie w nieogrzewanych tunelach i przy zbyt dużym zagęszczeniu roślin.
Objawy parcha dyniowatych na cukinii pojawiają się na liściach jako małe, początkowo wodniste, a potem szare lub białe, kanciaste plamki, często otoczone żółtą obwódką. Z czasem tkanka w centrum plam zasycha i wykrusza się, pozostawiając poszarpane dziury.
Parch dyniowatych
Fot. Rasbak, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Na owocach cukinii pojawiają się małe, zagłębione, wodniste plamy, które stopniowo powiększają się, stają się brunatne i wklęsłe, przyjmując postać kraterowatych ubytków. Na powierzchni tych plam może pojawić się oliwkowy lub białawy nalot grzybni, a z ran wyciekać brązowa, kleista substancja. Porażone owoce nie nadają się do spożycia.
Zwalczanie parcha na cukinii polega na usuwaniu porażonych części roślin oraz usuwaniu pozostałości po zakończeniu uprawy, stosowaniu co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie warzyw dyniowatych na tym samym stanowisku, a także wykonywaniu oprysków zapobiegawczych preparatem Biosept Active, który uodparnia rośliny na choroby.
Dlaczego cukinia gnije na końcu owocu?
Gnicie końcówki owocu cukinii może być związane z porażeniem szarą pleśnią. Atak tej choroby, opisanej powyżej, na samym początku tego artykułu, często zaczyna się właśnie od gnicia i pokrycia szarym nalotem wierzchołku owocu (od strony kwiatka). Jeśli jednak szarego, pylistego nalotu nie ma, a plama na wierzchołku zaczyna czernieć i zapadać się, będzie to wskazywać na zaburzenie fizjologiczne zwane suchą zgnilizną wierzchołkową.
Porównanie objawów suchej zgnilizny wierzchołkowej (po lewej) i szarej pleśni (po prawej) na owocu papryki
Fot. Wikimedia Commons/depositphotos.com
Sucha zgnilizna wierzchołkowa cukinii
Sucha zgnilizna wierzchołkowa związana jest z niedoborem wapnia. Kiedy roślina nie jest w stanie dostarczyć go do szybko rosnących owoców, komórki na końcówce owocu zaczynają obumierać, co prowadzi do ich gnicia. Problem ten pojawia się przy nieregularnym podlewaniu i nieprawidłowym odczynie podłoża, który powinien wynosić dla cukinii około 6,5 pH. Niedobór można uzupełnić stosując nawozy dolistne, takie jak: Help Plant Ca oraz saletra wapniowa.
Jak podkreśla mgr inż. Sławomir Żuber w artykule "Gdy rośliny głodują" (Działkowiec 6/2023): „Dolistne dokarmianie pozwala na szybkie pobranie przez rośliny określonej ilości składników pokarmowych”.
Dlaczego liście cukinii żółkną, brązowieją i usychają
Kiedy liście cukinii żółkną, brązowieją i usychają, najczęściej winne są infekcje grzybowe, bakteryjne lub wirusowe. Należą do nich:
Mączniak prawdziwy cukinii
Cukinie dosyć często atakuje mączniak prawdziwy dyniowatych. Choroba ta wywoływana jest przez grzyby Erysiphe cichoracearum i Sphaerotheca fuliginea. Na górnej stronie liści cukinii pojawia się biały, mączysty nalot. Z czasem porażone liście robią się żółte, a następnie brązowieją i zamierają, co osłabia całą roślinę. Objawy pojawiają się zwykle od sierpnia, gdy przy niższych temperaturach pojawia się rosa a rośliny wolniej obsychają.
Mączniak prawdziwy na cukinii
Fot. depositphotos
Aby ograniczyć ryzyko infekcji mączniakiem, należy unikać moczenia liści przy podlewaniu. Na bieżąco należy też usuwać liście z objawami chorobowymi. Po zauważeniu pierwszych objawów choroby można użyć preparatów naturalnych, takich jak: oprysk ze skrzypu polnego ProBio Ogród oraz Limocide. Jeśli porażenie roślin będzie zbyt silne i preparaty naturalne okażą się mało skuteczne, warto sięgnąć po środek ochrony roślin Scorpion 325 SC.
Mączniak rzekomy cukinii
Cukinie może porażać też mączniak rzekomy dyniowatych. Chorobę tę wywołuje patogen Pseudoperonospora cubensis, który prowadzi do szybkiego zasychania liści. Na ich górnej powierzchni pojawiają się oliwkowozielone, kanciaste plamy. Na spodzie liścia w tych miejscach pojawia się szarofioletowy nalot. Plamy na liściach żółkną i brązowieją a całe liście zasychają.
Mączniak rzekomy dyniowatych - objawy na liściu ogórka
Fot. Christian Hummert, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
W zapobieganiu tej chorobie cukinii ważna jest ochrona przed nadmierną wilgocią. Nie powinno się moczyć liści podczas podlewania, należy zwiększyć przewiewność między roślinami i uprawiać je z dala od zbiorników wodnych. Przy silnej infekcji do oprysku można użyć środka Siarkol 800 SC albo preparatu na bazie czosnku Boczos.
Kanciasta plamistość cukinii
Jest to choroba wywoływana przez bakterię Pseudomonas syringae. Sprzyja jej wilgotna pogoda z temperaturą 24–27°C. Bakterie przenoszone są przez wodę, owady, na narzędziach i nasionach. Objawy choroby pojawiają się na liściach jako wodniste, kanciaste plamki. Na spodniej stronie liści, w miejscach plam, można zauważyć białe, śluzowate wycieki bakteryjne. Porażone tkanki zasychają i wykruszają się, pozostawiając dziury z białą obwódką.
Aby zapobiec kanciastej plamistości, należy unikać podlewania cukinii na liście i dbać o czystość narzędzi. Należy przestrzegać zasad płodozmianu (zalecana przerwa to 4 lata) i nie zbierać nasion z chorych roślin.
Wirus żółtej mozaiki cukinii
Cukinie możę atakować kilka chorób wirusowych, w tym wirus mozaiki ogórka oraz wirus żółtej mozaiki cukinii. Wirus infekuje glebę i roznoszony jest wraz z wodą, narzędziami i owadami. Objawy chorób wirusowych na cukinii to charakterystyczne, nierównomierne, jasnozielone i ciemnozielone, mozaikowate plamy na liściach. Liście stają się zdeformowane, pomarszczone i karłowate. Plamy pojawiają się też na zniekształconych owocach.
Wirus żółtej mozaiki cukinii
Fot. depositphotos
Nie można bezpośrednio zwalczyć wirusa mozaiki ale pomocne może być osłanianie roślin przed atakiem szkodników roznoszących chorobę i odkażanie narzędzi. Porażone rośliny należy usuwać.
Dlaczego dolne liście cukinii żółkną?
Dolne, najstarsze liście cukinii żółkną, ponieważ składniki odżywcze są kierowane do liści młodszych i rozwijających się owoców. Jest to naturalny proces, którym nie należy się martwić, o ile pojawiają się nowe liście i są zdrowe i zielone.
Jeżeli liście cukinii bledną i żółkną, może to oznaczać także brak azotu. Kiedy go brakuje, liście zmieniają barwę a wzrost całej rośliny zostaje zahamowany. W takiej sytuacji należy zasilić cukinię gnojówką z pokrzyw albo wieloskładnikowym nawozem z azotem, takim jak np. Azofoska.
Nawozy trzeba stosować zgodnie z zaleceniami producenta, ponieważ nadmiar azotu niekorzystnie wpływa na roślinę. Przenawożenie azotem sprawia, że cukinia tworzy nadmierną ilość nowych liści i pędów, kosztem rozwoju owoców.
Przeczytaj również:
- Dlaczego cukinia nie owocuje?
- Dynia jadalna - odmiany, uprawa, zbiór i przechowywanie
- Parch dyniowatych. Objawy, zwalczanie, opryski
- Kabaczek - wartości odżywcze, uprawa, najlepsze odmiany
Opracowano na podstawie:
1. M. Rogowska, J. Sobolewski, Choroby i szkodniki warzyw, Plantpress, Kraków 2018, s. 56-67;
2. Poradnik sygnalizatora ochrony ogórka gruntowego w uprawie ekologicznej, Instytut Ogrodnictwa 2024;
3. M. Blecharska, Plonotwórcza cukinia, Działkowiec 6/2023, s. 44-45;
4. S. Żuber, Gdy rośliny głodują, Działkowiec 6/2023, s. 60-61.
