Choroby arbuza - objawy, zdjęcia, zwalczanie. Czym pryskać arbuzy od zarazy?
Ciepłolubny arbuz w naszym klimacie jest podatny na ataki chorób, które mogą znacząco obniżyć plon i jakość owoców. W tym artykule wyjaśniamy, jak rozpoznać najczęściej występujące choroby arbuza, jakie są ich objawy i przyczyny występowania oraz podpowiadamy najlepsze sposoby na zwalczanie chorób arbuza. Sprawdź, czym pryskać arbuzy aby uzyskać zdrowe i dorodne owoce!
Choroby arbuza
Fot. pixabays
Co to jest "zaraza arbuza"?
Określenie "zaraza arbuza" to potoczny termin określający najgroźniejsze choroby arbuza, które szybko się rozprzestrzeniają i w krótkim czasie mogą zniszczyć całą plantację. Słowo to najczęściej odnosi się do chorób grzybowych, takich jak gumoza dyniowatych i mączniak rzekomy dyniowatych. Obie te choroby rozwijają się szybko i wymagają natychmiastowej interwencji po zauważeniu pierwszych objawów.
Równie groźne mogą okazać się także: mączniak prawdziwy dyniowatych, szara pleśń oraz fuzaryjne więdnięcie arbuza. Poza chorobami wywoływanymi przez patogeny, warto wspomnieć też o zaburzeniach wynikających z niewłaściwych warunków uprawy, takich jak sucha zgnilizna wierzchołkowa arbuza.
Dlaczego na arbuzach pojawia się gumowaty wyciek?
Pojawienie się gumowatej, brązowej wydzieliny na arbuzie to objawy gumozy dyniowatych. Jest to groźna choroba atakująca różne warzywa dyniowate.
Gumoza dyniowatych na arbuzie
Gumoza dyniowatych (określana też jako: czarna zgnilizna zawiązków i pędów) to groźna choroba grzybowa, która może porażać wszystkie nadziemne części arbuza. Wywoływana jest przez patogen Didymella bryoniae, który najszybciej rozwija się przy wysokiej wilgotności powietrza i temperaturze 20–28°C.
Gumoza dyniowatych na arbuzie
Fot. David B. Langston, CC BY 3.0 US, Wikimedia Commons
Na liściach widoczne są brunatne i kanciaste plamy, z czasem blaszka liściowa zamiera. Na pędach tworzą się nekrotyczne, brunatne plamy a z tkanek wysącza się gumowaty wyciek. Owoce są zdeformowane, pojawiają się na nich zapadnięte, gnilne plamy. Gumoza powoduje masowe gnicie zawiązków i owoców, co doprowadza do dużych strat w plonach.
Zwalczanie tej choroby arbuza to przede wszystkim działania profilaktyczne - należy usuwać i niszczyć porażone rośliny, usuwać resztki roślin po zbiorach i stosować płodozmian warzyw (nie uprawiać arbuza i innych warzyw dyniowatych na tym samym stanowisku przez co najmniej 4 lata). Trzeba unikać moczenia liści podczas podlewania i zapewnić roślinom dobrą wentylację. Po zauważeniu pierwszych objawów można zastosować preparat miedziowy Miedź systemiczna w płynie Scutum, który uzupełnia braki miedzi oraz wzmacnia odporność roślin na choroby bakteryjne i grzybowe.
Dlaczego na liściach arbuza są żółte plamy?
Kanciaste, żółtawozielone plamy widoczne na liściach, z szarofioletowym nalotem na ich spodniej stronie, wskazują na mączniaka rzekomego dyniowatych.
Mączniak rzekomy dyniowatych na arbuzie
Mączniak rzekomy dyniowatych to choroba wywoływana przez organizm grzybopodobny Pseudoperonospora cubensis. Na górnej stronie blaszki liściowej widoczne są żółtawozielone, kanciaste plamy ograniczone nerwami. Na spodniej stronie liści pojawia się szarofioletowy nalot z zarodnikami. Porażone liście szybko żółkną, brązowieją i zamierają, co prowadzi do znacznego spadku plonu.
Mączniak rzekomy dyniowatych - objawy na liściu ogórka
Fot. Christian Hummert, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Mączniak rzekomy dyniowatych - silne porażenie arbuza
Fot. David B. Langston, CC BY 3.0, Wikimedia Commons
Warto uprawiać odmiany arbuzów odporne na tę chorobę, np. arbuz 'Rosario F1'. Mączniak rzekomy najszybciej atakuje arbuzy w warunkach chłodnej i wilgotnej pogody, dlatego należy unikać moczenia liści i uprawiać rośliny z dala od zbiorników wodnych oraz miejsc, w których występują poranne mgły. Ważne jest zapewnienie dobrej wentylacji, także w szklarniach. Po zauważeniu pierwszych objawów można wykonać opryski preparatem na bazie siarki, np. Siarkol 800 SC albo naturalnym środkiem z czosnkiem, np. Boczos.
Dlaczego na liściach arbuza pojawia się biały, mączysty nalot?
Biały, mączysty nalot na liściach arbuza oznacza, że roślina została zaatakowana przez mączniaka prawdziwego.
Mączniak prawdziwy dyniowatych na arbuzie
Mączniak prawdziwy dyniowatych to choroba grzybowa porażająca arbuzy oraz inne rośliny dyniowate. Wywoływana jest przez patogeny z rodziny Erysiphaceae. Zarodniki rozsiewają się przy ciepłej i słonecznej pogodzie ale do infekcji potrzebna jest wilgoć na liściach (np. rosa). Na górnej stronie liści pojawia się biały, mączysty nalot, początkowo w formie pojedynczych plam, z czasem nalot pokrywa całą powierzchnię. Liście ulegają deformacji, więdną i zamierają. Silnie porażone rośliny są osłabione, a ich owoce mogą mieć gorszy smak i niższą zawartość cukru.
Mączniak prawdziwy dyniowatych na liściu ogórka
Fot. depositphotos
Tę chorobę arbuza zwalczamy zapewniając roślinom dobrą wentylację, unikając moczenia liści przy podlewaniu, stosując płodozmian, a także usuwając resztki roślin po zbiorach oraz porażone liście. Warto wybierać odmiany odporne na mączniaka, np. 'Rosario F1'. Po zauważeniu pierwszych objawów choroby można sięgnąć po naturalny preparat Limocide z olejkiem pomarańczowym albo inne środki naturalne na bazie czosnku lub skrzypu polnego. W przypadku silnej infekcji lepiej zastosować środek ochrony roślin, np. Scorpion 325 SC.
Co oznacza szary, puszysty nalot na arbuzie?
Obfity, puszysty, szary nalot na arbuzie to objaw choroby grzybowej – szarej pleśni.
Szara pleśń na arbuzie
Szara pleśń to choroba wywoływana przez powszechnie występującego grzyba Botrytis cinerea. Poraża arbuzy szczególnie w warunkach chłodnej i wilgotnej pogody. Patogen atakuje wszystkie nadziemne części rośliny, ale najgroźniejszy jest dla owoców. Najpierw pojawiają się wodniste plamy a następnie tworzy się na nich obfity, puszysty, szary nalot grzyba. Porażone tkanki miękną, gniją i zamierają.
Szara pleśń na cukinii - porażony zawiązek owocu
Fot. depositphotos
Zapobieganie szarej pleśni polega na ograniczeniu wysokiej wilgotności sprzyjającej chorobie. Należy unikać moczenia liści i pędów, podlewać rośliny rano aby zdążyły obeschnąć, zapewnić im dobrą wentylację. Ważne jest usuwanie porażonych i obumarłych części roślin. Po zauważeniu pierwszych objawów można zastosować środek Switch 62,5 WG. W uprawach amatorskich pomocne mogą być również opryski preparatami na bazie czosnku lub skrzypu, np. Lykos oprysk ze skrzypu polnego.
Dlaczego arbuz więdnie, choć jest regularnie podlewany?
Jeśli arbuz więdnie, mimo regularnego podlewania, najprawdopodobniej został porażony przez groźną chorobę - fuzaryjne więdnięcie arbuza.
Fuzaryjne więdnięcie arbuza
Ta choroba arbuza wywoływana jest przez grzyby z rodzaju Fusarium. Patogen zakaża glebę, może przetrwać na resztkach roślin i nasionach. Gdy przedostanie się do rośliny, zatyka wiązki przewodzące, co uniemożliwia transport wody. Pierwszym objawem jest więdnięcie liści, które może ustępować wieczorem lub w nocy, gdy jest chłodniej. Z czasem liście żółkną, brązowieją, cała roślina trwale więdnie i zamiera. Na przekroju łodygi widać brązową barwę wiązek przewodzących. Na porażonych tkankach pojawia się pomarańczowy lub różowy nalot grzyba.
Zwalczanie tej choroby arbuza est trudne. Najskuteczniejszą metodą jest usunięcie i zniszczenie porażonych roślin oraz unikanie sadzenia arbuzów w tym samym miejscu przez 4-5 lat. Warto uprawiać odmiany odporne, używać zdrowego materiału siewnego, odkażać narzędzia i unikać przenawożenia azotem. Słabe napowietrzenie podłoża sprzyja infekcji, dlatego dobrze jest poprawić strukturę gleby, np. przez dodanie materii organicznej w postaci kompostu.
Dlaczego końcówki arbuzów robią się czarne i gniją?
Gdy końcówka arbuza robi się czarna, wklęsła i gnije są to objawy choroby nieinfekcyjnej zwanej suchą zgnilizną wierzchołkową.
Sucha zgnilizna wierzchołkowa arbuza
Sucha zgnilizna wierzchołkowa arbuza to dość uciążliwa choroba fizjologiczna, która nie jest wywoływana przez patogeny grzybowe, ale pojawia się przy niedoborze wapnia. Najczęściej nie wynika on z braku wapnia w glebie, ale dlatego, że jego transport jest zaburzony i nie dociera on do rosnących owoców.
Porównanie objawów suchej zgnilizny wierzchołkowej (po lewej) i szarej pleśni (po prawej) na owocu papryki
Fot. Wikimedia Commons/depositphotos.com
Objawy tej choroby arbuza pojawiają się na końcówce owocu, początkowo w postaci niewielkiej, wodnistej plamy. Tkanka w tym miejscu staje się czarna i wklęsła. Gdy wnikną do niej bakterie, gnije.
Aby zapobiec pojawieniu się tej choroby, kluczowe jest utrzymanie równomiernej wilgotności gleby przez cały okres wzrostu owoców. Przy nieregularnym podlewaniu (długotrwała susza, a potem intensywne podlewanie) efektywny transport wapnia jest niemożliwy. Należy też utrzymywać prawidłowy odczyn gleby wymagany przez arbuzy (pH 5,5-6,0) oraz unikać przenawożenia azotem. Pomocne w uzupełnieniu niedoborów wapnia będą saletra wapniowa oraz nawóz dolistny z wapniem np. Help Plant Ca.
Przeczytaj również:
- Jak wyhodować arbuza z pestki? Od siewu nasion do pysznych owoców!
- Dlaczego arbuz nie owocuje i jak temu zaradzić?
- Melon - właściwości, odmiany, uprawa w Polsce, jak jeść
Opracowano na podstawie:
1. M. Rogowska, J. Sobolewski, Choroby i szkodniki warzyw, Plantpress, Kraków 2018, s. 56-67;
2. Poradnik sygnalizatora ochrony ogórka gruntowego w uprawie ekologicznej, Instytut Ogrodnictwa 2024.
